de Aalscholver
weer broedvqgel in Zeeland
HO
11
Voorkomen in Nederland
In Europa wordt het voorkomen van de Aal
scholver voornamelijk bepaald door vervol
ging en verontrusting op de broedplaatsen.
In de meeste landen is de soort sterk in
aantal achteruitgegaan of verdwenenOok
in ons land is de Aalscholver vervolgd
als predator van vissen en als vervuiler
van bossen door mest en het afbreken van
takken voor de nestbouw. In 1940 was er
een zestal kolonies met in totaal 4000
nestenSindsdien is de stand geleidelijk
achteruitgegaan, onder andere als gevolg
van bestrijdingsmaatregelen inpolderin
gen en verontreiniging van de grote ri
vieren. Het aantal broedparen bereikte
in Nederland met 800 paar in 1962 een dieptepunt (Rooth en Jonkers,
1972ANadat in 1965 de soort geheel werd beschermd is de stand
weer langzaam toegenomenhetgeen samenhahgt met het feit dat de vo
gels pas na vier of vijf jaar geslachtsrijp zijn.
t
In het Naardermeer-bevindt zich de grootste kolonie van Nederland,
daar broeden tegenwoordig zo'n 5000-5500 paar. In 1978 vestigden zo'n
100 paar zich in de Oostvaardersplassennu broeden daar naar schat
ting zo'n 5000 paar.Ook op andere plaatsen breiden de kolonies zich
uit. De kolonie in De Wieden steeg van zo'n 50 paar in de jaren '70
tot circa 700 paar nu.Parallel aan de aantalstoename nam ook het aan
tal broedplaatsen toe van twee in 1977 tot circa 15 tegenwoordig. De
meest spectaculaire ontwikkeling doet zich voor de in de kolonie van
Voorne's Duin. De soort broedde daar voor het eerst in 1984 met cir
ca twintig paar; in 1986 waren er ca 560 broedparen en dit jaar wordt
het aantgl geschat op 900 paarmondelinge mededeling Peter Meininger),
Aangezien de kolonie zich in het Naardermeer stabiliseert (de "baker
mat" van de Nederlandse Aalscholvers) mag worden aangenomen dat de vo
gels van de nu ontstane kolonies daarvan afkomstig zijn.
Voorkomen in het Deltagebied
In het noordelijk Deltagebied zijn vroeger op diverse plaatsen Aalschol
verkolonies geweest, o.a. bij Lekkerkerk(1938 1200 nesten,verdwenen
in 1960) en in de Biesbosch (1937 420 nesten, verdwenen in 1959).
Sinds 1978 is er in de Biesbosch weer een kleine kolonie met 160 nes
ten in 1985, en de reeds eerdergenoemde vestiging in Voorne's Duin.
Ook in Zeeland waren vroeger op diverse plaatsen kleine Aalscholver
kolonies, met name in Oost Zeeuwsch-VlaanderenDaar was de soort
tot 1943 eeji jaarlijkse broedvogel in één of meer kolonies (Sponselee
Buise, 1975 (B)). Het verdwijnen werd vooral veroorzaakt door het
kappen van nestbomen en -in enige mate- door vervolgingOp Schouwen
Duiveland was de soort vroeger waarschijnlijk een regelmatige broedvo-
gel, de laatste verdween rond 1915. Tijdens de oorlogsinundaties in
1945 nestelden er ca 250 paar te Ellemeet en ca 500 paar in Ooster-
land (De Vogels van Schouwen, 1986(C)).Ook op Walcheren vestigden
zich tijdens de inundatie in de volkomen dode bomen van "Ter Hooge"
een kleine kolonie van 30 paar.Met het droogvallen van Walfcheren is
deze weer verdwenen (Smulders Joosse (D)). In 1982 vond een broed-
poging plaats op een basaltblokken talud langs de Westerschelde ter
hoogte van Terneuzen (E.Marteijn, 1983).
Voorkomen op het Veerse Meer
Het Veerse Meer neemt gezien het toenemend aantal vogels een steeds
belangrijker plaats in als doortrekgebied voor deze soort. Werden er
in de jaren 70 maximaal 77 geteld(sept. '78), tegenwoordig zijn het
er al tussen de 150 en 200 (PMeiningerHBaptist en G.Slob (E)).De
hoogste aantallen worden waargenomen in de late nazomer, het gaat
om vogels die het broedseizoen achter de rug hebben en samen met nng
onvolwassen exemplaren weer terugkeren naar hun overwinteringsgebied
rond de Middellandse zee en Noord-AfrikaIn de maanden dec/jan/feb
werden bij strenge vorst op enkele exemplaren na geen Aalscholvers
meer waargenomen. Alleen in milde winters kunnen er tientallen ach
terblijven. Tijdens de terugtrek in febr/mrt wordt het gebied nauwelijks
bezocht, wel worden noordoostwaarts overvliegende vogels waargenomen.
In mei, juni en juli worden voor het eerst weer zo'n 50 tot 100 ex.
waargenomen. Bijna al deze vogels zijn in die periode dan nog in hun
onvolwassen kleed. In de daarop volgende maanden neemt het aantal
weer toe. Dat we niet alleen te doen hebben met Nederlandse vogels
blijkt uit ringgegevens welke verkregen zijn door het aflezen van ge-
kleurringde exemplaren. Zo werden in de maanden okt/nov vijf ex.
waargenomen die als nestjnng in Denemarken waren geringd. Een twee
tal in oktober waargenomen vogels waren als nestjong in de Oostvaar
dersplassen geringd.
Voorkomen als broedvoqel op de Middelplaten
De Aalscholver broedt graag in ge
boomte, in de buurt van helder vis
rijk water. De Nederlandse Aalschol
vers broeden in takkennesten in bo
men in kolonies. De Middelplaten,
eigendom van Domeinen en in beheer
bij Natuurmonumenten, zijn ontstaan
na de afsluiting van het Veerse
Gat en de Zandkreek in 1961.Ze be
staan uit een aantal oude, aan de
noordkust van Zujd-Beveland gelegen
schorren, en een tweetal oorspron
kelijke eilandenVoor het beheer is
het gebied in drie zones verdeeld.
Op het vasteland bestaat het beheer
uit beweiding;de zogenoemde Grote
Middelplaat wordt jaarlijks gemaaid
en op het Kleine eiland bestaat het beheer uit "bewust niets doen".
Door het ongemoeid laten van dit eiland kon het zich ontwikkelen
tot wat het nu is. Het bestaat voornamelijk uit opslag van Wilgen,
Vlier,Els en DuindoornstruwelenOp sommige plaatsen bestaat de oe
ver uit een ca twee meter brede rietkraagDit nu is het eiland waar
zich dit jaar voor het eerst Aalsrholvers vestigden om te broeden.
Vanaf februari keren de eerste Aalscholvers uit hun overwinterings
gebied naar de broedkolonies terug en: in maart leggen ze de eerste
eieren. Het broeden duurt een maand, zodat begin mei de meeste
jongen zijn uitgekomenNa 50 dagen zijn die vliegvlug maar worden
dan nog 40 tot 50 dagen door de ouden gevoerdTijdens een bezoek op
11 mei zag ik vanaf de Muidenweg, vanwaar de broedlokatie met kijker/
telescoop redelijk is te zien, 24 exemplaren. Geen van alle droeg
het volwassen kleed (witte kop en dijvlek). Op 19 mei bezocht ik het
gebied nogmaals, er waren toen ca 64 exemplaren aanwezig, waaronder
vier volwassen vogels. Voor het eerst was toen te zien dat op ca 2
meter boven de grond in een wilg een nest was gebouwd, waarop zich
een adult exemplaar bevond. De partner was nog volop bezig met het
afbouwen van het nest. Bij een bezoek op 22 mei waren ca 100 exem
plaren aanwezig, waaronder zes volwassen.Eén broedende vogel was
