12
'tZwemlmpje februari 1996
VRIJWILLIGE WEIDEVOGELBESCHERMING
Project Vrijwillige Weidevogelbescherming in het kort
In dit project staat actieve bescherming van weidevogels centraal, in
zeer nauwe samenwerking met boeren. Het project dat opgestart is
door het Ministerie van Landbouw, natuurbeheer en Visserij, is lande
lijk in 1994 van start gegaan en zal doorlopen tot 1998. De uitvoering
van het project ligt in handen van de provinciale stichtingen voor landschapsbeheer. In
Zeeland is dat Stichting Landschapsbeheer Zeeland. Het project richt zich met name op de
bescherming van weidevogels op gangbaar boerenland, dat zijn dus alle gebieden buiten
reservaats- en beheersgebieden.
Aanleiding voor het opstarten van dit project is het feit dat deze vogels door landbouwkundi
ge ontwikkelingen steeds minder kans krijgen om succesvol jongen groot te brengen. Bedrei
gingen zijn bijvoorbeeld vroeg en massaal maaien in weidegebieden en schoffelen in
akkerbouwgebieden. Ongeveer 50% van alle nesten op gangbaar boerenland loopt hierdoor
risico verloren te gaan.
Doel van het project is verliezen aan eieren en jongen zoveel mogelijk te beperken en boeren
bewust te maken van de mogelijkheden op hun bedrijf met betrekking tot mestbescherming.
Vrijwillige weidevogelbescherming is een van de middelen om deze doelen te bereiken. Deze
bestaat uit actieve nestbescherming gedurende de broedperiode. Dit betekent dat in overleg
met de boer, van tevoren nesten gelokaliseerd en gemarkeerd worden. De hulp van vrijwilli
gers is daarbij onmisbaar, omdat de meeste boeren het juist in deze tijd van het jaar heel druk
hebben. Om zelf nesten op te sporen is dan geen tijd. De boer houdt vervolgens rekening met
de gemarkeerde nesten bij zijn activiteiten op het land. Hij zal bijvoorbeeld om de gemarkeer
de nesten heen maaien, zijn schoffelmachine optillen of zelfs zijn werkzaamheden uitstellen.
Door de vrijwilligers wordt bijgehouden in welke gebieden welke soorten nestbescherming
hebben gekregen en wat de broedresultaten zijn. Bescherming op deze wijze is effectief: het
verliespercentage door agrarische activiteiten op bedrijven met vrijwillige weidevogelbesch
erming bedraagt slechts circa 5%.
Het project in Zeeland; resultaten in 1995
Praktisch gezien, werd tot op heden in Zeeland heel weinig aandacht besteed aan vrijwillige
weidevogelbescherming. In 1995 is door Stichting Landschapsbeheer Zeeland om
organisatorische redenen met nazorg gestart halverwege het broedseizoen. 14 Vrijwilligers
zijn in vier regio's actief geweest: Walcheren, Bevelanden, Oost-Zeeuws Vlaanderen en
Schouwen-Duiveland. In totaal hebben zij ruim 400 ha bezocht, waarvoor zij de nodige
contacten met ca 20 bedrijven hebben gelegd. In totaal werden ca 200 nesten geregistreerd,
waarvan voor ca de helft bescherming is aangebracht. Er zijn nesten beschermd van Grutto,
Kievit, Kluut en Scholekster. Een groot aantal nesten bevond zich op bouwland, wat afwijkt
van het landelijke beeld.
Wat ervaar je als vrijwilliger?
Als je als vrijwilliger op pad gaat in Walcheren zal je het meeste te maken krijgen met nesten
in grasland. De zogenaamde uitgestrekte 'poelgronden' (klei-op-veen) bieden een uitstekend
fourageer- en broedgebied voor met name Kievit, Grutto en Tureluur. Het is in dit gebied, dat
'tZwemlmpje februari 1996 20
we de eerste nestbeschermers hebben geplaatst in een beweid perceel. Prachtig om te zien hoe
de Grutto na enig wantrouwen toch binnen 15 minuten weer op het nest ging zitten! Nog
leuker was het feit dat we na enkele weken de jongen rond zagen hobbelen door het inmiddels
zeer lange gras. Ondanks uren geduld en speurwerk met de kijker was het nest van de Ture
luur nergens te vinden. Het kan ook niet altijd even gemakkelijk gaan.
Zowel in de Bevelanden als in Zeeuws Vlaanderen tref je een afwisselend landschap aan,
graslandgebieden afgewisseld met kreken en bouwland. Het blijkt, dat ook het bouwland door
veel weidevogels als broedgebied wordt gebruikt. Met name Kievit en Scholekster doen dit.
De nestbescherming bestaat dan uit het markeren van de nesten met kleine stokken en soms
het plaatsen van containers over de nesten bij chemische onkruidbestrijding.
Als je op percelen bezig bent waar buitendijks schorren en slikken zijn, kan het voorkomen
dat je te maken krijgt met nesten van Bontbekplevier, Strandplevier of zelfs een kolonie van
Kluten. Dit komt op veel plaatsen langs de Zeeuws kust voor, maar het zwaartepunt ligt toch
op Schouwen. Dit jaar hebben we een kolonie van ongeveer 50 Kluten kunnen behoeden voor
de schoffelmachine! Zeer dankbaar werk, maar het vereist een behoorlijke portie creativiteit
om de kolonie zo effectief en efficiënt mogelijk te beschermen, zonder teveel onrust te
veroorzaken.
Bedacht zijn op meeuwen, die boven je hoofd cirkelen, hopend dat jij het veld ingaat, de
ouderdieren verstoort en zo voor hen lekkere hapjes klaarzet.
Zo heeft iedere regio haar eigen karakter waar je als vrijwilliger mee te maken krijgt. Daar
naast geldt, dat sommige boeren heel welwillend zullen zijn, anderen doen rondweg moeilijk.
Contact met de boer is echter onmisbaar: het blijft zijn land en ook hij werkt mee op basis van
vrijwilligheid. Als vrijwilliger werkje in overleg met de boer. De meeste boeren vinden het
leuk om te zien en om te laten zien wat er allemaal op zijn land zit. Maar wil hij niet meewer
ken, dan houdt het voor ons op.
Doe mee!
Onze beschermingsactiviteiten willen we in Zeeland voortzetten en uitbreiden. In 1996 zal
met name Zeeuws Vlaanderen aandachtsgebied zijn voor het project. Wij zoeken daarom nog
steeds naar nieuwe vrijwilligers en boeren die mee willen doen, ook elders binnen Zeeland.
Het is niet zo dat je al van alles van vogels af moet weten; dit is wel erg handig, maar niet
strikt noodzakelijk. Weidevogelbescherming vindt plaats vanaf eind maart tot juli. In principe
ben je 1 keer per week 4 a 5 uur bezig. Als je het slim aanpakt kan door werken in groepen
met een roulatiesysteem deze tijd korter worden.
In maart gaat bovendien een cursus "Vrijwillig weidevogelbeheer" van start, waar zowel
vrijwilligers als boeren zich voor op kunnen geven. Door het volgen van deze cursus krijgt
iedereen in principe voldoende basiskennis mee om dit seizoen daadwerkelijk in het veld van
start te gaan:
Cursus weidevogelbescherming
Cursus voor diegenen die zich aanmelden/hebben aangemeld als vrijwilliger weidevogel
bescherming. De cursus bestaat uit twee avonden theorie en één zaterdagochtend praktijk.
Kosten: ca 20,—/p.p. incl. cursuspakket/koffie.
