20 't Zwelmpje 23e jaargang, nummer 2, december 2008
23e jaargang, nummer 2, december 2008 't Zwelmpje 21
10 juni: Gier treft jackpot in Zeeland
Grote rol kadavers voor natuur weer eens
glashelder
Het webcamproject Dood doet Leven van
ARK Natuurontwikkeling en Staatsbos
beheer zou een spectaculaire locatie in
Zeeland rijker kunnen zijn. Daar verblijft
al een aantal dagen een uit Zuid Europa
aangevlogen Vale Gier, die zich voedt met
een dood schaap. Bij gebrek aan kadavers in
het zuiden van Europa, zwerven sommige
gieren net zolang rond tot zij iets vinden om
hun honger mee te stillen. Deze 'Zeeuwse'
gier had uiteindelijk geluk. Hij vond een
dood schaap in een weiland onder de rook
van Middelburg.
De gier deed zich een paar dagen tegoed aan
de schapenbout. Het dier was koud dood
toen de gier hem vond. Gieren zijn aaseters
en doden zelf geen prooi. De schapenhou
der is overigens bereid een kadaver als gie-
renvoer te laten liggen, mits het Ministerie
van LNV hem toestemming verleent. Het is
namelijk juist de Europese wetgeving rond
kadavers, die het gieren en andere aaseters
zo lastig maakt. De wet verplicht boeren
om kadavers van huisvee zo snel mogelijk
ter destructie aan te bieden. In dit Zeeuwse
geval was de Vale Gier meteen bij de pinken.
Het team van Dood doet Leven heeft na de
gierenmelding op waarneming.nl meteen
contact gezocht met de schapenhouder en
het ministerie, om de natuur nu wél even
zijn gang te laten gaan en de gier - en wel
licht andere dieren - zijn voedsel te gunnen.
Het ministerie beraadt zich hierop.
Op 18 februari 2008 lanceerden ARK Na
tuurontwikkeling en Staatsbosbeheer het
project 'Dood doet leven' in de Gelderse
Poort. Doelstelling is om meer aandacht
en begrip te kweken voor de belangrijke
rol van kadavers in de natuur. In tal van
Nederlandse natuurgebieden worden dode
dieren namelijk stelselmatig verwijderd,
met als gevolg dat aaseters die hiervan voor
hun levensonderhoud afaankelijk zijn, van
een koude kermis thuiskomen. Dood doet
leven in de Gelderse Poort werkt met dode
reeën en registreert met een webcam welke
kadavereters zorgen voor de natuurlijke
recycling (zie www.dooddoetleven.nl). De
initiatiefnemers zijn aangenaam verrast
door dit voorval in Zeeland. Een betere
illustratie van het belang van kadavers is
nauwelijks denkbaar.
Als we streven naar een compleet natuur-
systeem zal het voor aaseters trouwens niet
eens nodig zijn om te foerageren op kada
vers van landbouwdieren zoals het Zeeuwse
schaap. In complete ecosystemen behoren
grote grazers als edelhert, paard, rund en
wisent na hun dood te blijven liggen. In
de hedendaagse Europese natuurgebieden
gebeurt dit echter praktisch nergens meer.
Deze Vale Gier maakt weer eens pijnlijk
duidelijk dat er nog wat ontbreekt aan de
Europese (en Nederlandse) natuurgebie
den. De kringloop van dode dieren is door
broken. De aaseters zijn gedwongen elke
strohalm te grijpen.
Gieren ontmoeten Kafta in de polder
Op 8 juni 2008 meldde Frits Roest via
Waarneming.nl (http://waarneming.
nl:80/rapport/200805_valegier.php) een
Vale Gier bij een dood schaap in Zeeland.
Het werd een gebeurtenis met absurdisti
sche trekjes.
Eigenlijk was het een onmogelijke situ
atie want schapenkadavers moeten meteen
worden afgevoerd ter destructie, hongerige
gier of geen hongerige gier.
Het projectteam van dooddoetleven.nl
heeft direct contact gezocht met schapen
houder en Ministerie van LNV en gevraagd
dit bijzondere tafereel te gedogen. De boer
vond het aanvankelijk wel best en gunde de
gier zijn maaltijd mits hij maar de garantie
kreeg niet geverbaliseerd te worden. LNV
wist zich niet goed raad met de vraag. Ener
zijds heeft het ministerie de kadaverwet te
handhaven, anderzijds is er de bescherm-
plicht voor een bedreigde vogel als de Vale
Gier. Deze Haagse spagaat vroeg zoveel tijd
dat de schapenhouder eieren voor zijn geld
koos. Door de toestroom van vogelaars en
fotografen (waarneming.nl wordt veelvul
dig geraadpleegd) besloot hij het instant-
gierenrestaurant terstond te verwijderen.
Hij vreesde dat de AID snel gealarmeerd
zou zijn met alle gevolgen van dien.
Na een week van wikken en wegen besloot
het Ministerie van LNV tenslotte GEEN
gedoogregeling toe te staan. Men vindt
het verschijnsel gieren-in-Nederland nog
te incidenteel van karakter om daar een
regeling voor te treffen. De hongerige Vale
Gier was inmiddels al met de noorderzon
vertrokken.
Het team van dooddoetleven.nl ziet in het
Haagse antwoord vooral een aansporing
om LNV beter op de hoogte te houden
van de ontwikkelingen aan het gierenfront.
Al een aantal jaren doen Vale Gieren in de
zomer de lage landen aan. Vorig j aar was er
zelfs sprake van een heuse invasie. Bij ge
brek aan kadavers in onze natuurgebieden
(de kadaverwet is ook van toepassing op
onze natuur), zijn deze dieren afaankelijk
van toevaltreffers als het dode schaap in
Zeeland. Als zo'n hoofdprijs ook nog eens
uit hun snavel wordt getrokken, zijn ze ui
teraard snel gedwongen retour zuid te kie
zen. Veruit het mooist zou zijn als de gieren
de hertenkadavers op de Veluwezoom en in
de Oostvaardersplassen ontdekken, zoals
Monniksgier Carmen in 2005 deed. Doel
stelling van het project Dooddoetleven is
meer begrip en meer ruimte te creëren voor
grote kadavers in onze natuurgebieden (zie
www.dooddoetleven.nl).
OPROEP: Het team van Dooddoetleven
verzoekt vogelaars om waarnemingen van
Vale Gieren direct bij waarneming.nl te
melden. Treft men echter een gier bij een
kadaver aan schakel dan subiet dooddoet-
leven@ark.eu in. In dat geval wordt meteen
contact gezocht met de grondeigenaar en
het Ministerie van LNV.
Tenslotte: we hebben gemerkt dat boeren
zenuwachtig worden van een toeloop van
fotografen en vogelaars. Die grote belang
stelling leidde er ondermeer toe dat het
Zeeuwse "gierenrestaurantje" prompt werd
opgeruimd. Houd gepaste afstand zodat
de dieren minimaal verstoord worden en
anderen ook kunnen meegenieten. En ver
geet vooral ook niet om de grondeigenaar
en omwonenden op positieve wijze bij het
bijzonder schouwspel te betrekken.
