strak
staarden naar een vaag punt aan de horizon, of
met het schaamrood op de kaken en terneerge
slagen blik zo vlug mogelijk langsglipten. En dan
de mensen en dat waren er elke zondag toch
wel drie of ... : het verkeer. Het is
datzelfde verkeer, dat een einde schijnt te gaan
maken aan een typisch brokje folklore, dat een
gevolg was van de door onze voorvaderen plech
tig gezworen en tot nu toe durende
die de moeite van het bekij
ken waard zijn. Een beknopt en duide
lijk overzicht van de hand van M.P. de
Bruin, voormalig hoofdredacteur van
dit tijdschrift. Aan vele van de beschre
ven kerken zijn in de ... , dat op 11 mei jongst
leden werd aangeboden aan Drs. H.
Eversdijk, lid van de Eerste Kamer der
Staten Generaal.
lucht, krimpt tot een potloodstreep aan de
horizon wordt men pas echt gegrepen door
het gevoel van vrijheid. In het kolken van
het water of in het verglijden van de lucht
borrelt in een zucht het ... Kronkelige weggetjes omzoomd door hoge
bomen of weelderig strueel wijken voor
lange rechte wegen waar geen eind aan lijkt
te komen. De grens wordt in Zeeland
bepaald door de kromming van de aarde
HET regionalisme verkrijgt een wijder
kader als het zich kan optrekken aan
een belang met ruime horizon. Binnen
Noord- en Midden-Zeeland zijn de tegen
stellingen nooit groot geweest, maar er was ... aanpassing aan veranderende om
standigheden constateert, verandert aan het
feit van de revolutie in de maatschappelijke
mecaniek niet veel (al moet men in onze con
treien andere theologische stellingen
trein
glijdt na station Bergen op Zoom die wijde bocht
naar rechts in, waar opeens heel Zeeland als een
oneindige vlakte voor je ligt, met de Oosterschelde
en die rij windmolens aan de horizon - dan weet ... De watersnood van 1953 is me altijd bijgebleven.
Wij woonden toen in Yerseke, aan het kerkplein,
waar midden in de nacht de noodklok begon te lui
den. Die hing in een houten stellage naast de kerk
,
maar bij hoog water een binnenzee met
pas aan de horizon de bomen van Zuid-
Beveland. Dank zij eb en vloed hebben
we in het buitendijkse deel van Zeeland
meer dan één landschap tot onze be
schikking.
... te herkennen. De hoogte van de
golven in relatie tot de windrichting
geeft aan of het eb of vloed is. De kleur
er de helderheid van het water laten
zien of we op de Westerschelde met
zijn vele slib of
nu
bijna twintig jaar geleden, toen we
hierheen emigreerden, zo aan?
Was het de wijde Zeeuwse horizon
met die steeds veranderende
wolkenvelden, de Walcherse
knotwilgen in lange rijen langs de
sloten ... , de eindeloze laan in de verte
met Vlaamse populieren? Het voelt
hier altijd weer opnieuw alsof ik
thuiskom. Heb je dat dan niet in
Zeeland zelf? Ja en nee.
De Fandango achter de horizon
... De mens is genoodzaakt zich aan het water te vestigen voor zijn levensonderhoud.
Naast de puur fysieke noodzaak van water is er ook een nevenfunctie die door de
eeuwen heen een steeds meer
Het Zeeuwse licht en de grote waterpartijen vind
ik typisch Zeeuws. Wanneer je via Bergen op Zoom
de provincie in rijdt, zie je vaak dat schitterende licht.
De lage horizon en de altijd spectaculaire ... Elk jaar varen wij met een boot door de provincie
en de rustige, vriendelijke omgangsvormen vallen
de eerste dagen dan altijd op. Aan de rustige toon in
de manier van praten herken je de Zeeuwse
Enkele garnalenschepen liggen in de ver-
slibde haven gemeerd. Het is eb en hun rom
pen staan wanstaltig op de bonkige slijkheu-
veltjes in de haven, die aan het begin van deze
eeuw vol roerige ... bedrijvigheid was van een
tachtig mossel„hengsten", die het brood schaf
ten aan de nijvere vissersbevolking van „De
Kauter", het vriendelijke grensdorp aan de
grens van het oude Saeftinghe, gebouwd op
de
dorpsjongen, veel uit eigen ervaring. Waar deze
tekort schiet want hij wil altijd het naadje van
de kous weten gaat hij op informatie uit bij
particulieren en bij mannen van het vak, op zijn
nog altijd ...
leerd, vlak en klein van horizon, met zijn conser
vatisme, dat soms fanatisme wordt; zijn vijand
schap van dorp tegen dorp Maar anderzijds
met grootse dramatiek door de eeuwige strijd te
gen het geweld
kunt
kijken tot aan de verre horizon, waar de kleuren
van water en lucht eindeloos variëren, waar de
... Ook nu is er zaterdags een draaiorgel in de stad.
Het geeft kleur aan de winkelende bedrijvigheid,
maar wie die mensen van het draaiorgel zijn,
weet geloof ik niemand.
. Als men gewend is ge
raakt aan ontsluiting en afstand komt de horizon
vanzelf wat verder te liggen. De spoorwegen heb
ben niet voor niets een afstandstariefVlissingen
Goes plus GoesBergen op Zoom is ... Zeeuwse brug me helemaal niet! Zo iets
is door een kind te weerleggen, maar dat is boter
aan 's heren Knape galg gesmeerd. De achter
grond is het gewestelijk egocentrisme waar ge)'so
leerden zich mee tooien
stranden van het eiland Walcheren?
In welk ander land spoelen de stormen
lijken aan, aan de noordpoolstreken
ontvoerd, monsters half mensch half
schuit, mummiën gehuld in een drijven-
den boomstam ... De boot kwam nu in dat gedeelte
van den zuidelijken arm der Maas, die
het Volkerak genoemd wordt. Het
tooneel was altijd hetzelfde. Dijken en
nog eens dijken. Torenspitsen en
verborgen huizen, hier
Toch, als ik nu over de nieuwe rijksweg rijd en
ik zie de Lange Jan trouw aan de horizon staan,
dan fluit iK nog altijd de eerste maten van hef
lied zachtjes tussen mijn tanden en ik denk aan
Klaas ... Er dreef een boomstam in de gracht,
gestaan, dan was ik er toch wel weggegaan. Mijn
dorp, de omgeving, ik kende het zo langzamerhand
wel en als je je horizon wat verder wilt verbreden,
is een studie buiten Zeeland haast onvermijdelijk ... .
Natuurlijk valt er ook in de eigen provincie altijd
wel weer iets nieuws te ontdekken, maar echt een
stadse mentaliteit zal je er nooit vinden. Dat het
Zeeuw-zijn wel in mij bleef zitten, werd hoe langer
hoe
breed
duingebied, de overgang van land naar
zee en de uitgestrekte horizon. Eerder
was er al werk te zien van Jan van
Munster, Toine Horvers en Hans van
der Pennen, later volgen nog David
Vandekop en ... . Het
was alsof er oude lagen van de bodem
aan de oppervlakte waren gekomen.
Plotseling was er iets zichtbaar
geworden van het eeuwige proces van
verandering van onze omgeving. Voor
mijn tentoonstelling
lucht en niets of haast niets ziet aan den
horizon, dan krijgt ieder voorwerp op het
water waarde, al is het maar een kurk.
Hoe hoog mogen wij dus wel de ontmoe
ting met bruinvisch of zeehond schatten
of ... Overal waar de wateren van Rijn, Maas en
Schelde de zee ontmoeten, vinden we
zeehondenplaten en de dieren zelf komen
nog wel tot in het volmaakt zoete water.
Het gaat niet aan om zulke aardige en be
naast proza, ook poëzie (Marsman, Nij-
hoff, Slauerhoff in die jaren) aan de or
de kwam. „Mijn belangstelling", zegt
Teunis, „is altijd zeer algemeen en
breed gericht geweest. Ik denk dat dit
met mijn ...
ook de NCRV-gids werd er toen ge
drukt. Een grote schat aan ervaring op
vaderlands terrein was inhaerent aan
een tijdschriftenleiding als deze. Uiter
sten kruisten elkaar. Het opnemen als il
lustratie
Fide, Amercitia et Virtute opgericht,
waar men zijn wetenschappelijke
horizon verbreedde en de welsprekend
heid beoefende. Na hun promotie aan
de Latijnse school - men legde in die
tijd een publieke ... Non Sordent is een club met tradities.
Zo zijn er de jaarlijkse uitstapjes waarbij
altijd een bezoek wordt gebracht aan
een van de burgemeesters in Zeeland.
Die vertelt dan het een en ander over
de
ben nog altijd trots op mijn
ingreep. De zeilmakerij aan de overkant is verdwenen.
In een straat verderop is tot mijn verrassing een handel in
piano's, electronische orgels en andere instrumenten ... komen
waar hem dat precies in zat. Er werd hoog opgekeken
tegen de notabelen, die me vaak deden denken aan figuren
uit de Camera Obscura. Het onderscheid tussen hen en de
andere standen was voor een
blikveld en hele dunne lijnen in het landschap, van rijen bomen die scheef staan
van de altijd westenwind.
... Kom je via de Grevelingendam Zeeland binnen dan zijn het de luchten en de watervlaktes,
die je de adem benemen. Zoveel grijs in zoveel tinten. Altijd wolken,met weerspiegelingen
in het water. Wonen
daar
nooit ontbroken. Frankrijk was voor hen
altijd het land van de Vrijheid. Maartoch
zijn zij steeds trouw gebleven aan hun
... geoefend. Maar de sprong voorwaarts
betrof niet alleen een overgang van poë
zie naar proza. Veel belangrijker was de
verbreding van de horizon, wat zo pre-
gant tot uitdrukking komt in de titel van
golven, onderworpen
aan onbekende stromingen. Dat accen
tueert natuurlijk de noodzaak van wend
baarheid en aanpassing.
... meenten onder de grens 5). Natuurlijk
hoeft dat die gemeenten er niet van te
weerhouden om op bepaalde onder
delen, bijvoorbeeld kapitaalswerken,
aan meerjaren-planning te gaan doen,
en met de
De schrijver, een buitenlander, vindt deze reactie
zeer provinciaal. Het ligt voor de hand dat Zeeu
wen of Drenten zo primair reageren. Aan die le
gende is nu een eind gekomen. Niet aan die vol
gens ... leren voordat de verspreiding van het
Zeeuws Tijdschrift nog eens zal worden gestaakt.
Als het aan ons ligt zal dat nooit gebeuren als er
baarlijke nonsens in staat. Alleen als er waarheden
in voorkomen
meeuwen. Op droge stukken trekken
honderden scholeksters samen en
wanneer zij opvliegen vormen zij
een zwarte wolk aan de horizon.
... Drie eeuwen later is de huidige
omtrek van Schouwen te herkennen;
en naast Walcheren strekt zich de
romp van Zuid-Beveland uit, met
aan de westkant een aantal op het
water gestrooide stukjes land en
le
ren; hij heeft mij aan het raden en reke
nen, aan tekenen, plakken en knippen ge
zet, ik heb hem mijn kinderlijke brieven
geschreven, die in De Brievenbus altijd
even vriendelijk beantwoord werden ... aan de horizon verschijnen dan
wel verdwijnen en dergelijke, dan kom je
taak rekende.
Waarmede dan vaak meer in het bijzonder
de altijd wel aanwezige, ongetrouwd geble
ven freule zich belastte. De Heer zelf, die
dan dikwijls meteen Burgemeester was,
twijfelde er geen moment ... aan evenmin als
de Geerse trouwens dat hij het recht niet
zou hebben, zo eens bij de mindere man
binnen te stappen om te zien, hoe er geleefd
werd, wat er gegeten werd! Ging de Geerse
hierin boven zijn
-zijn, het niet-jachtende, het
intens verbonden zijn aan wijdheid van land
en horizon van dag tot dag. Dat uitzicht op
de 'altijd open watren' zal verloren gaan. De
Zeeuwen, die in deze wijsheid leven, zullen ... haal
ik niet hoofdzakelijk Zeeuwen aan, omdat
ieder geneigd is het eigene te bewieroken. Ten
tweede zijn kunstenaars genieën en volgens
prof. Casimir moeten genieën de tijd die ko
men gaat, het eerst
kran
ten te huisvesten wier horizon pleegt samen te
vallen met de bordjes 50 km die aan het begin
van de bebouwde kom staan. Het congres bijvoor
beeld over de vaste Westerscheldeverbinding van
19 mei j ...
„De gestolen Willem III" speelt in Veere met Zuid-
bevelandse boerinnen. De dijk kwam, maar de be
woners veranderden niets, zei een stem. Op een
veelgestelde vraag pleeg ik altijd te antwoorden
dat dit
sclerose welke voordracht geïllu
streerd wordt met microscopische pre
paraten van een, door deze ziekte aan
getast, ruggemerg. Een jaar later houdt
hij een, zo mogelijk nog fraaiere, voor
dracht over de ... Kortom de algemene arts Kindermann
geeft, in zijn beginjaren, blijk van vaar
digheden en mogelijkheden die ver bui
ten de horizon liggen van de algemene
arts van vandaag.