Het Krammer-Volkerak werd in het kader van de Deltawerken volledig afgedamd en
afgesloten van het zoute water. Er heeft zich een zoetwatermoeras ontwikkeld met
eilanden en stilstaand zoetwater. Toch ... Land van Saeftinghe'. is radicaal
veranderd. Bij het aanleggen van
de Deltawerken was het Krammer-
Volkerak het laatste gebied dat
volledig werd afgedamd en daarmee
buiten invloed kwam van het zoute
In 1986 werd de stormvloedkering in de monding van de Oosterschelde officieel in
gebruik genomen. Het is zonder twijfel hét symbool van de Deltawerken. Niet alleen de
veiligheid, maar ook de
het systeem die wél profiit trekken van
de Deltawerken. Zoals de zeewieren.
hebben en die tot op de dag van vandaag hun rol
spelen. Maar vanaf het moment dat de Deltawerken ter hand genomen werden is er een
nieuwe factor in het krachtenveld. Dat is de hand van de mens.
ontstaan als gevolg van de
deltawerken hebben de Grevelingen en de randmeren nauwelijks rust gekend.
slechts
ten dele. Zeeuws gedeputeerde Lous
Coppoolse realiseerde zich in 2000
dat als je de schaduwkanten van de
deltawerken wilt bestrijden, je dat
niet op je Zeeuwse houtje kunt doen.
Je zult daarvoor ... Maar schaduwzijden? De veiligheid
is toch op orde? Nou, minder dan
menigeen denkt. Waar de delta aan
de zeezijde dankzij de deltawerken
tegen een stootje kan, is zij aan de
rivierzijde kwetsbaar. Die
De Deltawerken veranderden de Oosterschelde van een dynamisch estuarium tot een getemde zee-
arm. Eén van de gevolgen van de aanleg van de Deltadammen is 'zandhonger', een fenomeen dat de
van Dale ... maken, begon in 1959 de aanleg van de
Deltawerken. Dijken werden verhoogd en het Veerse
meer, het Haringvliet, het Markiezaat, de Eendracht en
dan de Westerschelde alleen. De
Westerschelde is het enige rivier-
mondinggebied (estuarium) dat
nog resteert in Zuidwest-Nederland
na de aanleg van de Deltawerken.
Figuur I laat aan de hand van de ...
zoutgehaltes van het water zien,
dat het Deltagebied vóór de aanleg
van de Deltawerken uit een serie
van estuariumtakken bestond.
Het rivierwater van Rijn, Maas en
Schelde, vloeide langs verschillende
wegen naar
De veranderingen in temperatuur hangen naast
mondiale klimaatveranderingen ook samen
met de Deltawerken. Door de aanleg van de
Oosterscheldewerken is de uitwisseling met de
Noordzee sterk afgenomen
eerder, in 1866, was het Kanaal door Zuid-Beveland
aangelegd, maar in het kader van de Deltawerken
en de plannen voor de Oosterschelde werd besloten
het kanaal te verbreden en in direct contact met de
zeggen dat de Deltawerken
zullen moeten verdwijnen, maar wel
dat door aanpassingen van de diverse
dammen en keringen, de verbindin
gen van de Deltawateren met de rivie
ren en de Noordzee verbeterd worden ... Het Grevelingenmeer was vóór
de Deltawerken een onderdeel
van de riviermonding van de
Rijn en de Maas. Net als nu
nog in de Oosterschelde en in de
Westerschelde, was er een meters
groot getijverschil
Geen provincie heeft mijns inziens
zo'n treffende naam als Zeeland. De
regio is immers door de eeuwen heen
vervlochten met de zee. zowel eco
nomisch als ecologisch. Ondanks de
Deltawerken is de
Na de Watersnoodramp van 1953
zijn de Deltawerken versneld uit
gevoerd. Al snel werd duidelijk
dat de volledige afsluiting van de
Oosterschelde een ecologisch en
een economische ramp zou worden
het zoete water van
Rijn en Maas vanaf dat moment
vooral werd afgevoerd (1872). en
tenslotte volgde in het kader van
de Deltawerken de aanleg van de
Philipsdam en de Oesterdam. Zo
werd de Oosterschelde
delta meer. Door de aanleg van de Deltawerken
verloren het Veerse Meer, de Oosterschelde, de
Grevelingen, het Haringvliet en het Krammer-
Volkerak de verbinding met de rivieren, en werden
wateren met
Na de watersnoodramp in 1953 zijn de
zogenoemde Deltawerken uitgevoerd. Meestal
zijn het dammen of speciale waterkeringen.
In Zeeland bijvoorbeeld de Veerse dam, de
Oosterscheldekering of de
Figuur 1: De gradient
van zoet water (rood)
naar zout water (blauw)
in de estuaria van
Zuidwest-Neder land,
gemeten in februari 1962,
voor de bouw van de grote
Deltawerken.
Het Rammegors is een Staatsnatuurreservaat van 147
hectare, gelegen tussen de voormalige eilanden Sint-
Philipsland en Tholen. Tot de bedijking in 1972 in het
kader van de Deltawerken maakte het
TJ.C. Sluijter was voorlichter Deltawerken (i 979-2008)
en is nu boswachter van Natuurmonumenten
De watersnoodramp van 1953 noopt tot uitvoering
van de Deltawerken. Het oorspronkelijke plan gaat
uit van een gesloten dam die de Oosterschelde
afsluit van zee en zout getij. In 1967 wordt begon
nen
te zeer gebleken. Vergevorderde plannen om het ge
bied in het kader van de Deltawerken af te dammen
en om te vormen tot een zoet meer, leden schip
breuk door het massale verzet van zeer gemotiveer
de
De hoeveelheid water die in- en uit de Oosterschelde stroomt, is door de aanleg van de Deltawerken verminderd.
Het gevolg daarvan is het ontstaan van zandhonger: de geulen zijn te diep voor de
maken voor
nieuwe vormen van kustzonebeheer. Zeeland weet de ogen van de
wereld op zich gevestigd door de Deltawerken. Maar die oplossingen
voor het aloude overstromingsgevaar beginnen gedateerd te raken
Ook voor het Veerse Meer en de
Grevelingen worden sinds kort
verkenningen uitgewerkt om de
naderhand gebleken minpunten
van de Deltawerken te corrigeren.
Maatregelen als bijvoorbeeld het
instellen
eeuwen
heen. Even verderop komt het meest
recente antwoord van de mens op
al dat natuurgeweld aan de orde:
de Deltawerken. Van simpele kades
om hooggelegen schorren heen is
de mens nu in staat hele
Naast de controversiële zijn er
ook minder moeizame dossiers.
Hamelink praat er met zichtbaar
genoegen over. Bijvoorbeeld de
vorderingen in het Volkerak-
Zoommeer. 'Na de Deltawerken zijn
de
of wegstromen. Mosselzaadval vindt
hier meestal niet plaats en is na de
uitvoering van de Deltawerken in
het hele Oosterscheldegebied sterk
verminderd.
Ondanks de Deltawerken en het wegvallen van de
Biesbosch als paaigebied, worden nog elk jaar zeeprik-
ken aangetroffen, vooral in de Maas. Desondanks staat
de soort op de Nederlandse en Europese
De komende jaren zal duidelijk moeten worden welke
kant we op willen. Moeten we de dreigende gevolgen
van de Deltawerken, namelijk het uiteindelijk perma
nent onder water verdwijnen van de
De grote wateren bepalen in hoge
mate het gezicht van Zeeland. De
Delta is van oudsher een gebied met
geleidelijke overgangen van zoet
naar zout water. Door de aanleg van
de Deltawerken is veel van
Deltawerken (door
een dijkval ini933 was de oorspron
kelijke inlaag tot 1980 onder getijde
regiem.) De inlaag, met een opper
vlakte van circa 20 ha, bestaat
grotendeels uit open water. Reeds in
1989 heeft Het
voltooiing van
de Deltawerken, heel lang uit
geïsoleerde eilanden bestond. Dat
isolement is nu voorbij, en Zeeland
kan daardoor gemakkelijk dezelfde
weg opgaan als zijn omgeving, die
van verstedelijking en
Na de Deltawerken resteerde nog ongeveer 600 hecta
re schorgebied in de verkleinde Oosterschelde. Echter,
tengevolge van de 'zandhonger' van de Oosterschelde,
zijn de stroomgeulen in verhouding tot
eveneens om zeezoog
dieren die zich in toenemende mate
opnieuw vestigen en een groot aantal
specifieke ongewervelden. Niet alleen
is als gevolg van de Deltawerken het
relatieve belang van de slikken en
Lmoet geworden na de totstandkoming van eerdere Deltawerken en de Philipsdam in 1987, is het
Krammer Volkerak een jong gebied dat nog volop in ontwikkeling is. De Slikken van de Heen en de Plaat
van
De laatste jaren heeft Tholen er nogal wat nieuwe
natuur bij gekregen. Het Rammegors tussen
de Krabbekreek en de Schelde-Rijnverbinding,
oorspronkelijk bedoeld als gronddepot voor de
Deltawerken
Philipsdam voltooid als onderdeel van de
Deltawerken. Aan de Fliplandse kant liggen uitge
strekte schorren. Bij de dam tussen Sint Philipsland
en Tholen is het Rammegors een rijk natuurgebied.
Deltawerken natuurlijk primair voor dienen, is het Foto boven
Hier wreekt zich dat al de Zeeuwse eilanden door de
dammen en bruggen van de Deltawerken nu makke
lijk bereikbaar zijn voor dieren die hier oorspronkelijk
niet voorkwamen.Typische kustvogelsoorten
brede orchis. Door de Deltawerken en eerdere,
grootschalige inpolderingen zijn getijdenplaten
jQe Deltawerken hebben Zeeland veiligheid gebracht.
In het Krammer-Volkerak, door de Deltawerken afgesloten
van zout getiidewater, is een zoetwatermoeras ontstaan.
Met zijn grote kustlengte en vele polders telde Zee
land heel veel van dergelijke haventjes, maar door
verzanding, aanslibbing en voortgaande bedijking
raakten vele in onbruik. Door de Deltawerken en
nutriëntenstroom;
zoet-zout overgangen; zachtere land-water overgan
gen; een verbinding met getij tussen de randmeren
en Grevelingen.'Dat laatste is wel lastig met die
deltawerken. Je moet oppassen datje niet