Schaduwzijden van de
Deltawerken
... plakt u de Deltawerken op een envelop. De posterijen willen de gebeurtenissen van de eeuw vereeuwi-
i een postzegelreeks. Daarvoor werd de bevolking gevraagd welke gebeurtenissen deze eeuw markeren
Groenblauwe Deltawerken:
een eeuw verder
... Groenblauwe Deltawerken, een eeuw
verder. Wantij doet verslag.
Thijs Kramerlezing 2008
De groenblauwe
Deltawerken een eeuw
verder
... Hoe ziet Zeeland er over honderd
jaar uit? Hoe gaan we om met de
zeespiegelstijging? Zijn er dan nog
Deltawerken? Die vragen stelden
Ruud Schotting, Dirk Sijmons en
Steven van Schuppen zich in de
De Zuidwestelijke Delta is een prachtige regio om te
wonen, werken en te recreëren. Maar er zijn door de
Deltawerken schaduwkanten voor natuur, waterkwa
liteit en economie. Ook door
Door de Deltawerken werd Brabant
afgesloten van de zee. Mist u iets
Goedereede - Goeree-Overflakkee hoort tot de Zuid
Hollandse eilanden. De grens met Zeeland loopt in de
Grevelingen. Door de Deltawerken zijn de
verbindingen en betrekkingen met Zeeland sterk
Deltawerken
... Smits, die zijn loopbaan begon bij de Delta
dienst van Rijkswaterstaat en een aantal
jaren op Schouwen-Duiveland woonde en
werkte, ging kort in op de Deltawerken.
"Uiteindelijk blijkt dat we toch
Maar we zijn ons wel gaan beschermen
tegen de zee. Of meer precies: tegen het
onheil dat overstromingen met zich
meebrengt. De Deltawerken, inpolderin
gen, verdieping van vaargeulen hebben
ons voor
Enkele jaren geleden initieerde ik het
produceren van een boek over de
transities die na de Deltawerken in de
delta zijn gerealiseerd of die binnenkort
nog komen. Samen met de Hogeschool
Zeeland en ... dat de delta af was na
voltooiing van de Deltawerken,
en dat de Delta van Zeeland is. Beide zijn
De Deltawerken zorgden ervoor dat de Oosterschelde
... zout
water van de getijden. De Oosterschelde
kreeg zoet rivierwater van de Maas, de
Rijn en een aantal kleine Brabantse stro
men. Door de Deltawerken, aangelegd in
de vorige eeuw, is de instroom van dit
reeks boeken over de Ramp,
of over de Deltawerken zelf zoals van
Marinke Steenhuis over de Deltawerken
als architectuur- en cultuurhistorisch
fenomeen. Of de romans zoals 'Dit is mijn
... beseffen
veel inwoners van Nederland dat niet.
De Deltawerken, of de Ramp van 1953,
dat was toch Zeeland? Enfin u weet beter.
5 Schaduwzijden van de Deltawerken
...
Deltawerken. Een somber nummer dus?
Nee, dan kent u ons niet. We zouden Wantij
niet zijn als we niet positief eindigen. Met
de opkomst van windenergie en land
schapsbeheer bijvoorbeeld. En dan is er
ook altijd
Blauwe Kamer, vakblad voor land
schapsarchitectuur en stedenbouw,
besteedt onder de noemer 'icoon in
gevaar' aandacht aan de Deltawerken,
en dan met name aan de Brouwersdam.
'De weergaloze eenheid ... Misschien staat niet iedere Zeeuw er bij
stil, maar de Deltawerken zijn meer dan
een aantal dijken en dammen die het
water onder controle moeten houden.
Met name de Brouwersdam is bijzon
der omdat
de rest. Zo'n project als de Deltawerken,
dat zie je nergens anders ter wereld. Dat
geldt ook voor onze omgang met de
rivieren. De Donau stroomt door Hongarije
in een betonnen bak. In China is elke
Achter dijken en dammen,
Zeeland en de Deltawerken
... Achter dijken en dammen, Zeeland
en de Deltawerken.
Vloeken in de kerk. Zo beschouwde men tot voor kort in
Zeeland het plaatsen van kanttekeningen bij de
Deltawerken. Zeker over de ligging van de dijken bleek er
weinig te discussiëren. Maar tijden ... lerlanders streven al eeuwen naar dui-
jke grenzen tussen nat en droog. De
:lopen eeuw was in die zin erg succes
met de Deltawerken als kroon op het
k. Toch is het een illusie te denken dat
strijd
1. De deltawerken vormen een
historische vergissing.
... "De zeearmen zijn geamputeerd. Hoteme
toten van Rijkswaterstaat geven het zelf
toe. Nu de deltawerken klaar zijn, moet
er van alles gebeuren om de schadelijke
bijwerkingen ongedaan te maken: de
Vroeger werd mosselzaad gevist in
Zeeland. Mosselzaad zoekt de plaatsen op
waar zoet water en zout water elkaar ont
moeten. Door de Deltawerken is die over
gang grotendeels verdwenen. Meer en
meer
. Dat is
allemaal wat minder heftig dan de dynamiek in de tijd voor
de Deltawerken, maar kan minstens zo interessant worden.
De Grevelingen was één van de grote
getijdengeulen die door de Deltawerken
werden beteugeld. Landinwaarts werd
de Grevelingendam aangelegd in 1964;
de Brouwersdam langs de Noordzee werd
pas in 1971
vorige eeuw leidden hoge waterstanden
tot innovatieve beschermingsplannen
zoals de Deltawerken (Nederland) en
het Sigmaplan (België). Dit heeft tot
gevolg dat dit de meest beschermde
delta wereldwijd
,
prachtige natuur waar je van kunt genieten
en waarin je op een duurzame manier kunt
werken en oogsten. Natuurlijk is het niet
meer de Oosterschelde zoals die was van
vóór de Deltawerken, en zijn er ook nu nog
Óok het prestigieuze sluitstuk van de
Deltawerken, de bouw van de stormvloed
kering, kent zijn schaduwzijden. De water
kwaliteit is prima, maar doordat er nu veel
minder zeewater in en uit stroomt ... De Deltawerken laten zowel zien tot wat de
mensheid in staat is, als tot welke onvoor
ziene gevolgen menselijk ingrijpen kan lei
den als een grootschalig ecologisch systeem
op de schop wordt genomen
het moeilijk om de algenproblematiek in
het Volkerak-Zoommeer voor die tijd op te
lossen. Dat geldt ook voor een ander door
de Deltawerken veroorzaakt probleem: de
zandhonger van de Oosterschelde
delen van
Groningen, Friesland en. jawel, Zeeland
onder water gekomen als gevolg van het
versterkte broeikaseffect. De Deltawerken
zijn kopje-onder gegaan. Middelburg ligt
weer aan open water. De zeegaten
hHet Veerse Meer is na de uitvoe
ring van de Deltawerken in de
jaren zestig ingericht als natuur-
en recreatiegebied. Sindsdien is
het een populair vakantiegebied. Nieuwe
inzichten op het gebied van
doorlaatmiddelen8 in de verschillende
keringen en dammen van de deltawerken.
De Oesterdam, Muraltmuur in de overtreffende
trap.Vette streep onder het hoofdstuk Deltawerken.
Toekomstige tijd:
invanginstallaties (MZI's). Door
de Deltawerken is in de Oosterschelde
minder voedsel beschikbaar, terwijl er
meer eters zijn (vooral de verwilderde
Japanse oesters). Ook de opbrengst uit de
Waddenzee nam af. De
spannend project, een voor
beeld van de Deltawerken 2.0
natuurlijk
heid van de delta, en dieper, de gevolgen
van de Deltawerken waar we van grote
delen van het estuarium aquaria
hebben gemaakt.
De eerste lezing (2008) had 'Groen
blauwe Deltawerken een eeuw verder'
als onderwerp, in 2010 was 'De Delta:
voortuin van Rotterdam?' het thema, in
2012 'Zeeland, werkplaats en woning',
in 2014
Er blijft nog veel te onderzoeken. 'Maar niet
alles is wetmatig, ook het toeval speelt een
rol,' relativeert Timmermans. 'Met de
Deltawerken hebben we technische
oplossingen bedacht, maar nieuwe
ir van. De dure les van de ramp in 195 3 heeft de Deltawerken
... Inleidingen en diskussie zullen zich toespitsen in het Delta
gebied nu de deltawerken zijn afgerond. Waar botsen de
belangen? Of zijn ze op elkaar af te stemmen?
en 1970 optrad, kwam namelijk ten
dele door de sterke verontreiniging
van het water (met name PCB's). An
dere faktoren waren overbejaging (tot
1961en onrust door de Deltawerken.
... Toch is een betere waterkwaliteit en
de afronding van de Deltawerken niet
genoeg om binnen een paar jaar hon
derden zeehonden in Zeeland te heb
ben. Dat b ewijst de Oosterschelde wel.
Het water is
Het aangezicht van Zuid-West-Ne-
derland is door de uitvoering van de
Deltawerken ingrijpend veranderd. Het
stelsel van getijdewateren heeft plaats
gemaakt voor een aantal meer of minder
afgesloten ... Nu de Deltawerken bijna afgerond
zijn, besteedt Wantij in een serie arti
kelen aandacht aan potentiële mogelijk
heden en de belangrijkste konflikten in
Door de Deltawerken is de directe invloed
van de zee sterk ingeperkt.
... Door de Deltawerken is de invloed van de zee
sterk ingeperkt. Foto: Jaap Wotterbeek.
we nog vrij
weinig weten van het ingewikkelde
ekosysteem dat de zee vormt, is de
uitputtingsslag al in volle gang.
Dichtbij huis is de Voordelta, een
verrassende reaktie van de natuur
op de Deltawerken
, juist boven de haard in de
voorkamer. Onweerstaanbaar was
de stormvloed ook dit monumentale
huis aan de kade van het Grevelin-
genstadje binnengedrongen. De
Deltawerken waren er het rechtst
reekse gevolg
Zuidhollandse
kust zijn sterk veranderd ten gevolge
van de Deltawerken. Zand dat zich
vrij ver uit de kust op 5 tot 10 meter
diepte in de vooroever bevond, wordt
nu geleidelijk naar land verplaatst. In
de enkele
Met het sinteren van fosfaaterts in
drie ovens ontstaan bij Hoechst ca.
600.000 ton fosfaatslakken per jaar. In
het recente verleden werden die voor
al aangewend bij de Deltawerken en
de wegenaanleg
andere deel verruigde en werd gebruikt
als stortplaats voor witlofwortels, aardap-
pelgrond, houtafval, vuilnis en tientallen
grote betonelementen (waarschijnlijk
afval van de Deltawerken). Over
achtergrond geschoven.
Van veel kanten wordt misbaar gemaakt
over de enorme overschrijding van de
overheidsuitgaven voor de Deltawerken
en het Walrus-onderzeeër-project. Maar
het wordt hoogtijd om eens te
mensen
met oog voor milieubelangen, meedenken
over de gevolgen van de Deltawerken.
Rondom die Oosterscheldekering werd
werkelijk pionierswerk verricht. Dat
wordt tot op de dag van vandaag onvol
doende
Als historicus, publicist en geboren Zeeuw, presenteerde
Steven van Schuppen zijn verhaal over de 'Groenblauwe
Deltawerken: een eeuw verder' op de Thijs Kramerlezing,
2008. Hij deed dat in de rol van
, welen
en inlagen, graslanden, bossen, de mense
lijke omgeving van akkers, dorpen en ste
den en het nieuwe landschap van sinds de
deltawerken afgesloten zeearmen. Het
boek beperkt zich niet voorspelbaar
Deltawerken. Door een dammetje bij
op de grens van zout
en zoet water relatief zeker en goed is.
Als er in de dammen van de Deltawerken
doorlaatmiddelen komen, vergroot je de
oppervlakte waar broedval plaatsvindt."
Waarom de naam Wantij? Het wantij is
ie plaats waar twee getijstromen elkaar
rntmoeten, meestal aan de achterzijde
/an een eiland. Die situatie doet zich na
ie Deltawerken in Zeeland niet meer
/oor
de Deltawerken vallen hier mogelijk
samen met het veranderende klimaat. Het
is meer dan ooit belangrijk om de veran
deringen in de soortsamenstelling in
Zeeland goed op een rij te zetten. Alleen
zo