de
visserij in goede banen te leiden. Veel is in de loop der jaren al gepubliceerd over
de stadsrechten en privileges van Brouwershaven.1 Maar deze schitterende bron is
tot nu toe aan de aandacht van
stadsrechten. In 1489 is een
begin gemaakt met de omwalling van de stad. Vlak voor
het uitbreken van de Tachtigjarige Oorlog kwam in 1548
het Keizersbolwerk tot stand. De naam refereert aan keizer
Karei V
uitgevoerde
aflevering is gemaakt ter gelegenheid van het feit dat Goedereede 700
jaar geleden stadsrechten kreeg van de heer van Voorne. Deze regio
(Westvoorne) werd toen nog gewoon tot Zeeland gerekend, maar
uitgangspunt hadden zij werkelijke
gebeurtenissen gekozen uit de geschiedenis van Goedereede, zoals het
toekennen van de stadsrechten in 1312, een bezoek van pastoor Adrianus,
later de enige Nederlandse paus
een
eigen gemeente, terwijl dat bij dorpen vaak niet het geval is. Vaak wordt verwezen naar
stadsrechten, daterend uit de middeleeuwen. Het stadsbeeld in de middeleeuwen is
eigenlijk niet heel anders
uit de bronnen. Als
laatste verdwijnt de kerk aan het eind van de zestiende eeuw. Langzaam maar zeker
krimpt het dorp dus van de plek die Floris V nog stadsrechten wil geven naar 'de
vlek langs de weg
stadsrecht van Middelburg.18 Die suggestie blijkt onjuist. Het stadsrecht van
Brouwershaven geeft echter wel inhoudelijke overeenkomsten te zien met de
stadsrechten van drie andere stadjes, namelijk ... Wanneer van verschillende steden stadsrechten bekend zijn die sterk met elkaar
overeenkomen, wordt wel gesproken van een stadsrechtfamilie. Zo vormen
bijvoorbeeld de stadsrechten van een aantal
Was Brijdorpe een dorp of een stad naar middeleeuwse begrippen? Floris V is
zeker van plan geweest stadsrechten te verlenen, of dat nu aan Brijdorpe of
aan Brouwershaven is geweest. Daarnaast zal
het over Brouwershaven
of een andere, oudere haven heeft. Dit is ook de periode die direct volgt op de
plannen van Floris V om Brijdorpe stadsrechten te geven. Tegen het einde van de
dertiende eeuw
eeuwenlange ontwikkeling die een nederzetting heeft
doorgemaakt. Soms worden de stadsrechten ook specifiek ingezet om de groei van
een dorpje te stimuleren of om de rechtsgang daar beter te laten verlopen.
zich, nadat ze stadsrechten
kregen, mochten verdedigen met een aardenwal en een
gracht. Over die gracht lagen houten (ophaal)bruggen. Na
een belegering werd de wal vaak vervangen door een hoge
stenen ... Hulst, in het huidige Zeeuws-Vlaanderen, hoorde tot in
de zestiende eeuw bij Vlaanderen. De nederzetting kreeg
vroeg, al in de twaalfde eeuw, stadsrechten. De stad werd
een marktplaats, een
die voorkomt in de stadsrechten van Goedereede. Brouwershaven en Brielle.
Mogelijk gaat het hier om een bepaling die in het stadsrecht van Goedereede uit
1312 in zijn oudste vorm bewaard is gebleven ... Het bovenstaande voorbeeld suggereert dat de stadsrechten van Brouwershaven
en Brielle werden gebaseerd op dat van Goedereede. Die conclusie mag echter
niet zomaar worden getrokken, want er moet
Het exacte verloop van de gebeurtenissen blijft in deze tijd grotendeels giswerk.
Peter Henderikx laat zien dat er in het begin van de dertiende eeuw al sprake is van
stadsrechten in Zierikzee, maar
daaromheen gegroeide ne
derzetting, Breda, stadsrechten. Het werd een belangrijke
marktplaats, met visserij en scheepswerven13.
Als een nederzetting in de middeleeuwen groeide, wilden
de bewoners stadsrechten kopen van de graaf of hertog
om een eigen bestuur en rechtsspraak te hebben en zich
tegen vijanden te kunnen
stadsrechten
werden verleend. Wolfert trouwde met Hadewich Bot van
der Eem, het vierde en jongste kind van Gijsbert II van der
Eem en Margaretha van Arkel. Tijdens de zeeslag bij Veere
in juni 1351 is hij
Wanneer wordt uitgesloten dat de overeenkomsten in volgorde tussen
Brouwershaven en Brielle toeval zijn, dan moeten de stadsrechten van die plaat
sen noodzakelijkerwijs direct met elkaar in verband ...
stadsrechten - ook wanneer we van het stadsrecht van Brouwershaven slechts
het oudste gedeelte in ogenschouw nemen - een nogal beperkte omvang heeft.
Dat is opmerkelijk, want de Brielse samenleving van 1330 zal
Hierboven stelden we vast dat de stadsrechten van Brielle en Brouwershaven tot
elkaar in een directe relatie staan. Voor een antwoord op de vraag of het stads
recht van Brouwershaven werd beïnvloed ... voorboden. Hoe de stadsrechtoorkonde van Goedereede met haar afwijken
de structuur zich precies verhoudt tot de stadsrechten van Brielle en Brouwers
haven is vooralsnog onduidelijk, zodat er in principe drie
van Beieren goed van pas. Mede uit financiële overwegingen verkocht de graaf
in deze periode stadsrechten aan een aantal plaatsen in West-Friesland.17
Op dit moment viert Axel de 800 jaar stadsrechten en daarin heb
ik aanleiding gevonden om ook het Axelse dialect warm te houden.
Erpelkappers heb ik gevraagd hun vertaling te geven van 40
Dit jaar was het vijfhonderd jaar geleden dat Goedereede van heer Gerard
van Voorne, burggraaf van Zeeland, stadsrechten verkreeg. Dit feit heeft
ertoe geleid dat er vanaf maart in het monumentale
.-Maartensdijk
stadsrechten schenkt. Door haar huwelijk met Johan van Buren komt uiteindelijk St.- Maartensdijk
en het kasteel in handen van de Oranjes.
feit dat het hier niet
vrouwen uit één bejaardenhuis betreft (zoals bij Slager
en Riemens), maar vrouwen uit één dorp (zoals we
Arnemuiden maar zullen noemen, hoewel het plaatsje
in 1574 stadsrechten
7. Telting en Unger, 'De stadsrechten', p. 112; Fruin, Provincie Zeelandp. 101; Unger en
Westendorp Boerma, 'Steden van Zeeland', p. 30; Jansen-Glas, Brouwershaven 500jaar stad, p. 3;
vgl. Uil ... 18. Telting en Unger, 'De stadsrechten', p. 112.
5 Zierikzee kreeg stadsrechten in 1200-1225. De stadsrechten werden in 1248 door graaf Willem II
opnieuw bevestigd.
, geschreven door Henri Amoldus. Het begint met het verhaal over het verkrijgen van
stadsrechten in 1217. Twee duidelijke kaartjes, uit 1300 van de provincie en uit 1550 van de stad
Middelburg, zijn de eerste
Zeeuwse landrecht
golden in de stedelijke exempties (bijvoorbeeld de stadskeuren van
Zierikzee en Middelburg) uiteraard de regelingen van de stadsrechten en
stedelijke keuren. Ten tijde van de Republiek van
.
Stamperius, zelf een Zeeuw) en een enkele 'echte' literator te inspireren. De
omstreeks de elfde eeuw ontstane plaats, die pas in 1375 stadsrechten
kreeg, bleef tot de verbeelding spreken enkel door haar
RE. de Broek, Wikken en wegen in de middeleeuwse haven van Sluis. St. Anna ter Muiden 750 jaar
stadsrechten [Sluis 1992].
stadsrechten de slotbepaling. Maar in het stads
recht van Brouwershaven volgen er na dit artikel nog liefst tien bepalingen, die
met artikel 59 opmerkelijk genoeg opnieuw met een vergelijkbare bepaling
besluiten
was het Nicolaas van Cats I die Gouda stadsrechten
gaf; hij nam de stad Utrecht in voor Graaf Floris V en was bevelvoerder van zijn troepen
die de West-Friezen versloegen. Hij was de onderhandelaar
de stad Zierikzee het feit dat het 750 jaar
stadsrechten bezat. Opnieuw werden de inleidingen van een feestelijke bijeenkomst
in Mondragon opgenomen in de kroniek, die voor 't eerst 140 bladzijden dik
Pluib Uil, De stadsrechten van Zierikzee, in: 23 (1998), 21-42.
Telting, A. en W.S. Unger, 'De stadsrechten', in: Geschiedkundige atlas van Nederland. De
Bourgondische tijd, tweede ajlevering, 's-Gravenhage 1923-
Uil, H., (red.), Brouwershaven 700jaar
Huib Uil, De stadsrechten van Zierikzee, in: 23 (1998), 21-42.