Woensdag 23 maart 2016
Peter van Druenen over
de geschiedenis van Vlissingen
In het voorjaar van 2015 verscheen bij de
viering van 700 jaar stadsrechten het boek
Vissers, Kapers, Arbeiders van Peter ... Toen Vlissingen stadsrechten verkreeg, in
1315, woonden er maar zo'n honderd
mensen. Zij hadden negen hectare tot hun
beschikking en dat was goed te doen. In
1443 was de bevolking gegroeid tot 500
de
visserij in goede banen te leiden. Veel is in de loop der jaren al gepubliceerd over
de stadsrechten en privileges van Brouwershaven.1 Maar deze schitterende bron is
tot nu toe aan de aandacht van
stadsrechten van Middelburg in 2017
Vlissingen, stad van havens
Op woensdagavond 23 maart 2015 hield
Peter van Druenen een lezing over de
vroegste geschiedenis van Vlissingen. Ter
gelegenheid van 700 jaar stadsrechten pu
bliceerde hij ... te
leggen, een aanzienlijke investering die
met belasting- en tolheffing zou moeten
worden terugverdiend. En er werd haast
mee gemaakt: in 1315 kreeg Vlissingen
stadsrechten. Vanaf die tijd heeft de
een
eigen gemeente, terwijl dat bij dorpen vaak niet het geval is. Vaak wordt verwezen naar
stadsrechten, daterend uit de middeleeuwen. Het stadsbeeld in de middeleeuwen is
eigenlijk niet heel anders
uit de bronnen. Als
laatste verdwijnt de kerk aan het eind van de zestiende eeuw. Langzaam maar zeker
krimpt het dorp dus van de plek die Floris V nog stadsrechten wil geven naar 'de
vlek langs de weg
van Vlaanderen het stadsrecht. Volgend
jaar zal op sobere wijze worden gevierd
dat Middelburg 800 jaar stadsrechten be
zit.
Stadswandeling Middelburg
Middelburg viert dit jaar dat het achthon
derd jaar geleden stadsrechten kreeg en
daarom had de Activiteitencommissie van
de Heemkundige Kring Walcheren er op 5
juli een
en Westkapelle. Aan Domburg en Westka
pelle zijn in de middeleeuwen weliswaar
stadsrechten verleend maar ze kregen
nooit stedelijke trekken, zoals muren en
poorten. Hun oude status kon wél worden
stadsrecht van Middelburg.18 Die suggestie blijkt onjuist. Het stadsrecht van
Brouwershaven geeft echter wel inhoudelijke overeenkomsten te zien met de
stadsrechten van drie andere stadjes, namelijk ... Wanneer van verschillende steden stadsrechten bekend zijn die sterk met elkaar
overeenkomen, wordt wel gesproken van een stadsrechtfamilie. Zo vormen
bijvoorbeeld de stadsrechten van een aantal
Was Brijdorpe een dorp of een stad naar middeleeuwse begrippen? Floris V is
zeker van plan geweest stadsrechten te verlenen, of dat nu aan Brijdorpe of
aan Brouwershaven is geweest. Daarnaast zal
het over Brouwershaven
of een andere, oudere haven heeft. Dit is ook de periode die direct volgt op de
plannen van Floris V om Brijdorpe stadsrechten te geven. Tegen het einde van de
dertiende eeuw
eeuwenlange ontwikkeling die een nederzetting heeft
doorgemaakt. Soms worden de stadsrechten ook specifiek ingezet om de groei van
een dorpje te stimuleren of om de rechtsgang daar beter te laten verlopen.
Woensdag 5 juli 2017
Stadswandeling Middelburg
Middelburg viert dit jaar dat zij achthonderd
jaar geleden stadsrechten kreeg van graaf
Willem I van Holland en gravin Johanna
van Vlaanderen. De stad
die voorkomt in de stadsrechten van Goedereede. Brouwershaven en Brielle.
Mogelijk gaat het hier om een bepaling die in het stadsrecht van Goedereede uit
1312 in zijn oudste vorm bewaard is gebleven ... Het bovenstaande voorbeeld suggereert dat de stadsrechten van Brouwershaven
en Brielle werden gebaseerd op dat van Goedereede. Die conclusie mag echter
niet zomaar worden getrokken, want er moet
Stadsrechten
... Het verlenen van stadsrechten vormde een opvallend moment in de gestage
groei van nederzetting tot een plaats van betekenis. In tegenstelling tot wat vaak
gedacht wordt, houden stadsrechten geen
Het exacte verloop van de gebeurtenissen blijft in deze tijd grotendeels giswerk.
Peter Henderikx laat zien dat er in het begin van de dertiende eeuw al sprake is van
stadsrechten in Zierikzee, maar
- verleende stadsrechten. Ze konden
hierdoor naar eigen recht leven en zichzelf besturen, maar bleven deel uit
maken van Zeeland, dat in de Middeleeuwen een toenemende zelfstandigheid
genoot binnen het gebied ... -steden ontstond. Voor de Zeeuwse
steden buiten Zeeuwsch-Vlaanderen was Middelburg de moederstad. Ik merk
op dat de oudste stadsrechten neerkwamen op vastlegging van in de plaats
reeds geldend ongeschreven
Deze plaats kreeg in 1315 beperkte stadsrechten, en pas in 1477 volledige.
Toen kreeg de stad n.l. de hoge jurisdictie, d.w.z. de bevoegdheid om ook
halsmisdrijven te berechten.
... Het is niet bekend wanneer Veere stadsrechten kreeg, maar het was in 1355 in
elk geval al een stad. In 1348 werd Veere als zelfstandige parochie afgescheiden
van de parochie Zanddijk, en men
Wanneer wordt uitgesloten dat de overeenkomsten in volgorde tussen
Brouwershaven en Brielle toeval zijn, dan moeten de stadsrechten van die plaat
sen noodzakelijkerwijs direct met elkaar in verband ...
stadsrechten - ook wanneer we van het stadsrecht van Brouwershaven slechts
het oudste gedeelte in ogenschouw nemen - een nogal beperkte omvang heeft.
Dat is opmerkelijk, want de Brielse samenleving van 1330 zal
1217 of 1219-1222 In één van deze jaren verkreeg Zierikzee zijn stadsrechten van de
graaf.16)
... 1248 De stadsrechten werden vernieuwd en uitgebreid door graaf Willem II. Een gezegeld
afschrift van deze keur is in Zierikzee bewaard gebleven.3)
95. Henderikx, Bedelordekloosteis, 91. Dat deze rangorde niet uitsluitend door de ouderdom van de
stadsrechten wordt bepaald, blijkt uit het feit dat Delft (stadskeur 1246) meermalen voor Haarlem
tentoonstelling sluit af met een af
beelding van Albrecht van Beieren, die
in 1375 stadsrechten gaf aan Reimers
waal en een 15e eeuws portret van Jan
Zonder Vrees, die in 1405 opdracht gaf
de overstroomde gebieden
vormde voor de zelfstandige Nederlanden.
De stadspoort die door de Geuzen werd
ingebeukt is goeddeels verdwenen, maar
de andere vestingwerken zijn nog intact.
In 1330 kreeg Brielle stadsrechten
In 1572 kregen de bewoners te maken met
een belegering en in 1574 verkreeg Arne
muiden stadsrechten en werden omwallin
gen en fortificaties aangebracht. De Markt-
Met het verkrijgen van stadsrechten, op 2
april 1315, begon voor Vlissingen een
bloeiperiode. De haringvangst bracht de
jonge stad welvaart. Maar Vlissingen heeft
ook heel wat te verduren gekregen
Hierboven stelden we vast dat de stadsrechten van Brielle en Brouwershaven tot
elkaar in een directe relatie staan. Voor een antwoord op de vraag of het stads
recht van Brouwershaven werd beïnvloed ... voorboden. Hoe de stadsrechtoorkonde van Goedereede met haar afwijken
de structuur zich precies verhoudt tot de stadsrechten van Brielle en Brouwers
haven is vooralsnog onduidelijk, zodat er in principe drie
DE STADSRECHTEN VAN ZiERIKZEE
... Woensdag 11 maart 1248 was een gedenkwaardige dag. Rooms-koning Willem II
vaardigde een oorkonde uit, waarin de stadsrechten van Zierikzee werden vast
gelegd. Het was voor de Zierikzeeënaars een
Al even negatief is het feit dat de kanselarij van de Hollandse graven al in de 14e
eeuw getracht heeft alle stadsrechten te verzamelen, maar dat niettemin in het
grafelijk archief niets omtrent een ... '
onderscheiden zich van het oude type stad door hun meer regelmatige, vaak
rastervormige plattegrond. De stichters stimuleerden de groei van hun rationeel
opgezette scheppingen door ze heel snel stadsrechten te
van Beieren goed van pas. Mede uit financiële overwegingen verkocht de graaf
in deze periode stadsrechten aan een aantal plaatsen in West-Friesland.17
Overhandiging van de oorkonde mei de stadsrechten door de graaf, (staalplaat uit van hennep,
W, Moll en J. ter Gouw, Nederlands Geschiedenis en Volksleven, heiden 1880).
andere steden
herdachten dat ze zes- of zevenhonderd jaar geleden stadsrechten hadden ontvangen. De Zierikseeënaren
hebben vaak de neiging gehad anderen te overtroeven. Ze wilden zelfs de hoogste toren van
In 1574 kreeg Arnemuiden stadsrechten
en werd het omwald. Als voorhaven van
Middelburg ging het Arnemuiden aanvan
kelijk voor de wind. Aan deze bloei kwam
een einde door de Middelburgse overheer
sing
van de Sankt Clemenskirche op die de
kleine stad in het Nettetal domineert.
Reeds in 1205 werd van deze plaats, die
later stadsrechten verwierf, melding
gemaakt. Eeuwenlang behoorde deze
omgeving tot
Omdat het zevenhonderd jaar geleden is
dat Vlissingen stadsrechten kreeg, werd de
jaarlijkse HKW-wandeling in deze stad ge
houden, Ondanks de temperatuur van
meer dan 30 graden, waren op woensdag
van Vlaan
deren en de graven van Holland, die stadsrechten verleen
den aan Middelburg, Domburg, Westkapelle en Vlissingen.
dit zegel willen aangeven dat hun woon
plaats stedelijke trekken had of preten
deerde te hebben. In 1223 kreeg Westka
pelle stadsrechten. Uit 1276 is de tekst van
een oorkonde van graaf Floris V bekend
De jaarlijkse HKW-wandeling vond plaats
op woensdag 5 juli 2017 in Middelburg,
in het kader van de viering van 800 jaar
stadsrechten Middelburg.
Ieper is een (van oorsprong) middeleeuw
se stad die dit jaar (2020) mag vieren dat
ze 850 jaar stadsrechten bezit. De stad
dankte zijn welvaart aan de lakenhandel
die in de twaalfde en de dertiende
Arnemuiden
het juk van de hoofdstad van zich af weten
te schudden door, anders dan Middelburg,
wel op tijd voor de Prins te kiezen. Als be
loning verleende Willem van Oranje Arne-
muiden stadsrechten in 1575
7. Telting en Unger, 'De stadsrechten', p. 112; Fruin, Provincie Zeelandp. 101; Unger en
Westendorp Boerma, 'Steden van Zeeland', p. 30; Jansen-Glas, Brouwershaven 500jaar stad, p. 3;
vgl. Uil ... 18. Telting en Unger, 'De stadsrechten', p. 112.
5 Zierikzee kreeg stadsrechten in 1200-1225. De stadsrechten werden in 1248 door graaf Willem II
opnieuw bevestigd.
Toen in 1223 Westkapelle stadsrechten verkreeg en daarmee het recht ver
wierf gilden te mogen vormen, schijnt al heel spoedig een schuttersgilde te
zijn ontstaan. Ieder jaar vierde men een groot
Toen in 1223 Westkapelle stadsrechten verkreeg en daarmee het recht ver
wierf gilden te mogen vormen, schijnt al heel spoedig een schuttersgilde te
zijn ontstaan. Ieder jaar vierde men een groot
stadsrechten de slotbepaling. Maar in het stads
recht van Brouwershaven volgen er na dit artikel nog liefst tien bepalingen, die
met artikel 59 opmerkelijk genoeg opnieuw met een vergelijkbare bepaling
besluiten
mogelijk dat er reeds in de 9de eeuw al bewoning
op deze plaats was. Stadsrechten kreeg een plaats pas als ze enige betekenis had
als handels- of vestingplaats. In de gemeenteraadsvergadering van 29 april
De studies van J.G. Kruisheer naar de Hollandse en Zeeuwse stadsrechten heb
ben belangrijke resultaten opgeleverd. Een van zijn belangrijkste conclusies was
dat, in tegenstelling tot wat voor de hand
was het Nicolaas van Cats I die Gouda stadsrechten
gaf; hij nam de stad Utrecht in voor Graaf Floris V en was bevelvoerder van zijn troepen
die de West-Friezen versloegen. Hij was de onderhandelaar
de stad Zierikzee het feit dat het 750 jaar
stadsrechten bezat. Opnieuw werden de inleidingen van een feestelijke bijeenkomst
in Mondragon opgenomen in de kroniek, die voor 't eerst 140 bladzijden dik