De vereniging "Stad en Lande van Schouwen-Duiveland", onder wier
auspiciën dit jaarboek - en hopelijk nog vele andere - wordt uitgegeven,
werd opgericht te Zierikzee, kort voor de Tweede Wereldoorlog
De bijdragen van ons eiland Schouwen-Duiveland aan de Nederlandse
dialectliteratuur zijn tot nu toe helaas niet groot gebleken. Wel versche
nen voor de Tweede Wereldoorlog (en ik meen nog een poosje
"
(waer/weer ofwae/wea). Voor het dialectgebruik in de jaren on
middellijk na de Tweede Wereldoorlog heb ik als regel kunnen opstellen
(5), dat op het hele eiland in alle genoemde woorden behalve bij deur
60. o. a. vermeld in het reeds eerder geciteerde artikel van Carolijn
Visser (NRC Handelsblad 31 januari 1976) en in een enige jaren na
de Tweede Wereldoorlog veel gezongen sentimenteel lied "De klok
bekwaam au
teur schreef enkele jaren geleden, dat er tot het einde van de tweede
wereldoorlog een grote ruimte gaapte tussen de toren en het overgeble
ven gedeelte van de kerk. Weer een onjuistheid! Precies
geestelijke goederen zijn
helaas niet bewaard gebleven, zoals Dr. W. S. Unger, de voormalige
Rijksarchivaris, mij na de Tweede Wereldoorlog schreef. Het zal dan
ook wel een open vraag blijven, wanneer en waarom ... Clooster
tot Sijon te Noortgouwe". Aan deze restauratie herinnerden voor het eind
van de laatste wereldoorlog een paar steentjes aan de westkant van de to
ren, rechts een onleesbaar twee-regelig opschrift
, nadat zij op zon- en feest
dagen de Nieuwerkerkers trouw had opgeroepen naar het bedehuis, nadat
zij vele honderden had begeleid bij hun gang naar het kerkhof, werd ze
in de Tweede Wereldoorlog gevorderd ... verlichting
werd bij de tweede fase van de restauratie zeer verfraaid. De Herv.
Gemeente Oosterbeek adopteerde de Gemeente Nieuwerkerk en schonk
onder meer voor de kerk drie koperen kronen met electrische
Hoe is „Brabers" zo in de belangstelling gekomen? Het begin daarvan is
te zoeken enkele jaren voor de tweede wereldoorlog, toen onze corres
pondent J. M. de Nooyer, mogelijk in gezelschap van de
Kor en pokmosselen (sic) zoo blank en
mooi van visch, als zij er in geene jaren geweest zijn. De schuit ligt aan
den mosselstijger, de tweede aan de regterhand.11
... Na de laatste wereldoorlog kon men nog maar sporadisch Zeeuwse visserssche
pen te Antwerpen zien. Tegenwoordig worden alle mossels, ook welke afkom
stig zijn uit de Waddenzee, via de mosselmijn (de
, duidelijk geworden. „Joös van
Jaone" was niemand anders dan de heer M.J. Kosten, van 1918-1944 de zeer
toegewijde hoofdredacteur van de „Zierikzeesche Nieuwsbode" en ook na de
Tweede Wereldoorlog, tot aan ... februari, augustus en 6 september 1941, alsmede
een waarschijnlijk in dit jaar geschreven, maar niet gedateerde brief, en
uit de jaren na de Tweede Wereldoorlog een tweetal niet gedateerde brieven
)zijn vaste reeks brieven
in de „Zierikzeesche Nieuwsbode" voorlopig niet wordt voortgezet.
De bijdragen die „Joös" na de Tweede Wereldoorlog voor de hem zo vertrouwde
krant heeft geschreven, heb ik reeds
Ook na de Tweede Wereldoorlog bleven de typisch Schouwse woorden in de brie
ven van „Joös" niet achterwege. Uit 1951 noteerden wij woorden als eunebiën
„honingbijen" (waarschijnlijk oud-Schouws, zie
Isaak Babel, Verhalen,
XIII - Amsterdam MCMLXVI)Na de Tweede Wereldoorlog werd deze instel
ling in geval van een nieuwe onderdrukking van de geestelijke vrijheid
dankbare herinneringen aan hebben,
zowel in de oude vorm van de veerboot als na haar modernisering na de
tweede wereldoorlog. Een reis van Burgh naar Rotterdam per tram - boot
- tram duurde toen meer dan
, konden puur door
de omstandigheden niet worden verwezenlijkt. Daarbij kwam dat de lei
ding van het bedrijf tot aan het einde van de tweede wereldoorlog ook
weinig of geen begrip toonde voor haar ter kennis
's werkte dus, naar men meende, ten gunste van de R.T.M.
Het omgekeerde bleek waar te zijn. Het S.S. „Zijpe", 32 meter lang en
6 meter breed, bleef tot in de tweede wereldoorlog het vervoer tussen
Zijpe en ... , dat de
R.T.M.daartoe financieel gedwongen, eerst door het brandstofgebrek
in de eerste wereldoorlog, later door de ruïneuze concurrentie van
autobus- en vrachtautodiensten en nog weer later bovendien
Kort na het einde van de tweede wereldoorlog werd de R.T.M. onder het
Nederlands Beheersinstituut gesteld en werden (op 27 november 1945) een
tweetal bestuurders aangewezen, die enkele jaren later
Tenslotte nog een enkel woord over de veerdiensten tussen Schouwen-
Duiveland en de vaste wal na de tweede wereldoorlog.
de jaren 30 emigreerde hij
met. zijn gezin naar Canada, werkte in verschillende branches en overleed
daar na de Tweede Wereldoorlog. Zijn één jaar jongere zuster Betsy (Elisa
beth Barbara Cornelia ... Met Marien Vis ging het intussen niet zo goed, ondanks de hoge prijzen van
de landbouwprodukten rond de Eerste Wereldoorlog. Op de fiets, vergezeld
door zijn hond, was hij dikwijls op pad langs de
gewettigd, dat dit oude wagenmakerswoord
tot in de Tweede Wereldoorlog stevig standgehouden heeft. Waar is het nu
nog bekend?
... herverkaveling zo
bekend geworden graafmachine. Hier heeft de streektaal zelfs een woord
uit een vreemde taal aan zijn klankpatroon aangepast, zowel in de eerste
als in de tweede lettergreep.
Aan de vooravond van de tweede wereldoorlog hield het Rode Kruis in 1939 op het Haven
plein te Zierikzee oefeningen in verband net mogelijke gasaanvallen.
Bij de verplichte proviandering van de vijand in de Tweede Wereldoorlog is de menwagen
nog volop gebruikt voor het vervoer van stukgoed.
Zierikzee een ziekenhuis te doen verrijzen.
Kort voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog speelde ook de Slavenkas in Zierik
zee daarin een belangrijke rol. Doordat zich alles min of meer in het
Door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog kwam dit ziekenhuisplan in de „ijskast",
de aktiviteiten van de Slavenkas op dit terrein werden op een laag pitje gedraaid. Nadat in
1941 en 1942 nog
op België in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog. Herinneringen daaraan
in het Bruse dialect heb ik vermeld in Taal en Tongval XXXII (1980), blz. 177. Zelf bewijst
mevrouw Wiebrens („Jao(n)ne uut Bru
Al voor de Tweede Wereldoorlog genoot de dialectliteratuur van Goeree-Overflakkee een
zekere bekendheid. Daarvoor zijn we veel dank verschuldigd aan de uit Goeree afkomstige
F. den Eerzamen, die al ... : „Zaterdagsrumoer en
Zondagsrust in Middelharnis".29) Deze „overkantse" schrijver had zich namelijk een oor
deel aangematigd over de jeugdproblematiek in Middelhamis in de tweede helft van de ja
ren '50, dat er
De ontstellende werkelijkheid van de Ramp blijkt vooral uit het gedicht „Begraafplaats op
Zijpe", dat op 6 mei 1953 geplaatst wordt. In het hele land heeft men op 4 mei de slachtof
fers uit de Tweede ... Wereldoorlog herdacht. Zeeland herdenkt tegelijkertijd de slachtoffers
van de Ramp. Aangrijpend zijn de beginregels van het genoemde gedicht:
3. De Tweede Wereldoorlog en daarna
... In Noordgouwe werd dokter Van Eldik in 1939 bij zijn mobilisatie-verplichtingen door het
uitbreken van de Tweede Wereldoorlog vervangen door de chirurg H. Aris, die sedert 1940
ook alle werkzaamheden
beeldmateriaal met verwondering en teleurstelling dat
die lokatie voor de tweede wereldoorlog aanmerkelijk schilderachtiger en meer bebost was:
inderdaad herinnering oproepend aan het prachtige verre Velp in
afb. 4. Ravage in Schuddebeurs na de tweede wereldoorlog; situatie in 1945. Op de achtergrond: HuizeWelgele
gen".
Van de Joden die in de Tweede Wereldoorlog in Zierikzee woonden, zijn er slechts weini
gen teruggekeerd, waaronder de heer Labzowski en één van zijn drie dochters. Hun ge
meenschap is verleden
Brouwershaven
(na de Tweede Wereldoorlog gesplitst in een Synodale Kerk en een Vrijgemaakte (art. 31) Kerk) kennen een
geringe terugval (1920 21%, 1979 ca. 19%). Bovenstaande gegevens dank ik resp. aan tabel 28
Bergen uit de Tweede Wereldoorlog
... fig. 14: Afschietplaatsen van V-2 raketten uit de Tweede Wereldoorlog bij Zierikzee.
Archief Stiboka 33-V-9, 28 aug. 1945. Tevens berg no. 37.
fig. 15: Afschietplaatsen van V-l raketten uit de Tweede Wereldoorlog bij Noordwelle,
... deze omgeving nog wel een tweede berg moet hebben gele
gen.
de luchtfoto's ontdekte „bergen" uit de Tweede Wereldoorlog zijn dus wel geen mid
deleeuwse kasteelbergen geweest, maar ze hadden toch ook een militaire betekenis.
Hoe de Zeeuwen in het reeds bevrijde
molen. Deze molen werd door de kooiker bediend. In de mobilisatiejaren tijdens de Eerste
Wereldoorlog (1914-1918) vlogen de eenden nogal eens uit de kooi, opgeschrikt door op
het strand ontploffende ... Kooiker werd in 1939 de uit Haamstede afkomstige Jacob Krijger, die op „Het Watergat"
ging wonen en tevens jachtopziener en onbezoldigd veldwachter werd. Door de op 10 mei
1940 uitgebroken Tweede
Begin mei 1940, enkele dagen voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, arriveerde
de van de eendenkooi te Ellemeet afkomstige kooiker Simon Rosmolen (geb. 24 augustus
1908 te Renesse) op de kooi
Op 10 mei 1940 brak de Tweede Wereldoorlog uit; door de daarop volgende bezetting,
vliegtuigoverlast, distributie van eendenvoer, jagen door de bezetters in- en rondom de kooi
e.d. kon niet optimaal
In de Tweede Wereldoorlog werd veel illegaal geslacht; de munitie voor het verdovingswa
pen was beperkt, er werd toen dus veel onverdoofd gestoken. Soms werd ook wel een klap
met een grote hamer op
voorganger, de heer Prakke, wegens „beleidsperikelen" was afgekeurd.
De heer Baas, die tot 1964 directeur bleef, maakte in deze functie een enerverende tijd
door, (Tweede Wereldoorlog en Watersnoodramp ... De Tweede Wereldoorlog
7 L. de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog. Deel 2, 364.
... Jong, L. de: Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, Deel 2 en 3. 's-Gravenhage, 1970.
Stuvel, F. M. J. en C. D. Kamerling: De strijd op Nederlands grondgebied tijdens de
De mosselvloot tijdens de Tweede Wereldoorlog
... verkregen. Het ongenoegen van de
ontevredenen werd geuit in liet oprichten van een tweede vissersvereniging te Zierikzee op
4 juni 1937. De vereniging kreeg de naam „Ons belang" maar was geen lang leven
Tot in de Tweede Wereldoorlog zal de bemanning van de reddingboot van Burghsluis
grotendeels bestaan uit Van der Kloosters; andere leden worden onder meer gerecruteerd
uit de families Speelman, Van ... aangepast. Gebruik van minderwaardige brandstof en olie tijdens
de Eerste Wereldoorlog had een zeer ongunstige invloed op de motor, naar aanleiding
waarvan in 1919 de boot op de werf van A. de Jong wordt
. Snelheid, in verband met de zich afspelende vliegtuigon
gevallen tijdens de kort daarop uitgebroken Tweede Wereldoorlog, is zeer nodig. Deze
toestand noopte de Maatschappij zelfs tot het aannemen van extra
terugkerende Paardenmarkt herinnert ons nog aan de oude jaarmarkten.
Helaas is na de Tweede Wereldoorlog de edele viervoeter van het marktterrein verdwenen.
Hetzelfde geldt voor de aan de Paardenmarkt verbonden
De jaren voor de tweede wereldoorlog gaven een rijk geschakeerd beeld te zien wat betreft
de Zierikzeese middenstand. De kleinschaligheid bood werk aan veel mensen. Het gaf hen
een gevoel van ... De westzijde van de Sint Domusstraat, ca. 1905. In bet tweede buis van links woonde de winkelierster E.
Slager-Omée. Rechts daarnaast was de schoenmaker J. Oméegevestigd.
Het Zierikzee van voor de tweede wereldoorlog kende een rijk geschakeerd bestand aan
winkeliers en ambachtslieden. Het jaarverslag van de gemeente somde de voornaamste
ambachten op. De opgave uit
Ook op verschillende andere vuurtorens werden deze lampen reeds voor de Tweede
Wereldoorlog geïnstalleerd maar het duurde nog tot 1953 voor deze lampen ook op die te
Haamstede werden aangebracht
worden
geconcentreerd. Met de letters XYZ ondertekenden zij het stuk. Dat de inrichting model
heeft gestaan voor vele kantoren die later zijn gebouwd en dat de inrichting tot na de tweede
wereldoorlog ... schepen die te Brouwershaven binnenvallen of uitzeilen.' In
het belang van den handel is het te wensen dat zoals bij de beraadslaging in de Tweede
Kamer der Staten Generaal door het lid Van Eek werd