UITGAVE HEEMKUNDIGE KRING WALCHEREN 1987

EEN KRONIEK VAN WALCHEREN ... UITGAVE HEEMKUNDIGE KRING WALCHEREN 1987

Walcheren, een raadselachtige naam, door D. P. Blok 8 ... Lof van Walcheren 12

In uw hand hebt u een nieuwe uitgave van de Heemkundige Kring Walcheren een „Kroniek van Walcheren" onder de titel„Walacria". ... -Instituut, het openingsartikel heeft geschreven. Dat heeft als onderwerp de naam Walcheren en de varianten en betekenis van die naam. Eén van de varianten kozen we tot naam van deze kroniek.

In 1986 herdachten we de (veertig jaar eerder voltooide) droogmaking van Walcheren; dit jaar is het veertig jaar geleden dat de Herverkavelingswet Walcheren werd aangenomen, terwijl dertig jaar terug ... In een oud en vroeg bewoond gebied als Walcheren speelt de geschiedenis van het landschap een grote rol. De artikelenserie begint daarom met een bijdrage van De Klerk over het aandeel van de mens in

Walcheren, een raadselachtige naam ... We gaan zoals gebruikelijk uit van een lijst met de oudste vermeldingen van de naam Walcheren1)

Gysseling wees echter op een oudnoors skaldengedicht, geschreven in 995waarin Valkera „de Walcheren" ongetwijfeld op de bewoners van het eiland slaatde naam staat er op één lijn met Saxa, Frisa en ... Flaemingja, Saksen, Friezen en Vlamingen. Is deze aanwijzing voldoende als bewijs, dat Walcheren een oor spronkelijke volksnaam (in de derde naamval meervoud) is Of berust deze oudnoorse vermelding op een

de 12e en 13e eeuw. Van de 5 e tot de 8e eeuw is het begravingscentrum aan de N.W-kust het enige bewijs van bewoning op Walcheren, dat wij kennen, terwijl er bodemkundige aanwijzingen zijn van een ... transgressie tenminste gedurende een deel dezer periode in de rest van het eiland. Naar mijn mening heeft dat centrum in de vroege middeleeuwen Walcheren geheten en is deze naam thans uitgebreid tot het

' omvatte een veel ruimer gebied dan de handelsnederzetting alleendan is dat een groter gebied, dat het hele toenmalige eiland Walcheren omvatte en waar schijnlijk zelfs meer. Met een hele reeks citaten uit ... Dekker heeft in deze aangelegenheid tot nu toe het laatste woord gehad en redactie en lezers kunnen gerust zijn. Walacria kan op goede gronden worden gelijk gesteld met wat wij nu Walcheren noemen en

Lof van Walcheren ... van Walcheren het strand.

Schrijven over het Walcherse landschap is eigenlijk niet goed mogelijk zonder verwijzing naar Jan Campert. In het bekende, hiernaast afgedrukte gedicht „Lof van Walcheren" bezingt hij de vooroorlogse ... Walcheren als zichtbaar en tastbaar resultaat van God's scheppingsdaad, zo wordt het eiland ons hier allereerst voorgesteld. Het eindprodukteen handvol grond, de natuurlijke basis voor latere

Evenals in de meeste van onze landschappen ontmoeten we ook op Walcheren beide elementendat van het geschapen èn dat van het „beschaafde" landschap. Die twee-eenheid is zelfs een belangrijk kenmerk ... en een bron voor waardering. En dat temeer wanneer de combinatie een lange geschiedenis achter de rug heeft. Ook dat gaat zeker op voor Walcheren.

De gearceerde gedeelten zijn de veenloze gebieden op Walcheren (volgens onderzoek dr. A. W. Vlam). UitWilderom, Afsluitdammen ID. ... hogere kreekruggen en lage poelen of kommen, het zogenaamde oudland of kernland van Walcheren, is sindsdien in hoofdzaak onveranderd en vormde het uitgangspunt voor menselijke ingebruikneming. Alleen

op de sluizen aan de oostzijde van het eiland. Wanneer die watergangen op Walcheren precies zijn gegraven weten we niet. Feit is dat de meeste al bestaan op het moment dat de bronnen gaan spreken. Dat

Tot dusverre begaven we ons met ons geschiedverhaal niet buiten de globaal aangeduide grenzen van dat deel - het grootste - van Walcheren, dat we in de wandeling het oudland of het kernland noemden ... stroken zich heden ten dage goed herkennen door wie vanaf de hoge Polredijk kijkt in de periode dat er gewassen op het land staan. Het opvallendste verschil met de rest van Walcheren zit hem in de vele

Veel later, in de zeventiende eeuw, zette een soortgelijke uitbreiding aan de zuidoostzijde van Walcheren in. Hier was het een handvol grond die temidden van water steeds vaker droogviel en telkens

Walcheren, ziet dat bijvoorbeeld in de driehoek Middelburg- Koudekerke-Souburg veel wegen niet alleen de kreekruggen volgen, maar tevens in de laatste stroomdraad van de vroegere kreken liggen. Heel duidelijk

denkbare tegenstelling hiermee vormt het wel in 1867-1873 gegraven Kanaal door Walcheren. Dat trekt zich tenminste heel weinig aan van bijvoorbeeld de indeling in kreekmggen en poelgronden. Op wat ... Anders dan de overige Zeeuwse eilanden werd Walcheren na de genoemde stormvloeden niet meer ingrijpend herschapen door nieuwe overstromingen. Dat betekent concreet dat tot de oorlogsinundatie in 1944

gemaal Boreel (te Middelburg aan het kanaal door Walcheren) een definitief einde aan deze onhoudbare situatie gekomen. ... gesprokenhemelsbreed gemeten waren dat de voetpaden (de 'padjes') waarvan het vooroorlogse Walcheren een uitvoerig net bezat. Wie een kaart uit die periode bekijkt, ontdekt ze al snel. Hoogelande bijvoorbeeld vormde een

eerste van de jonge polders, is kenmerkend voor de vroegere fase in de aanleg van buitenplaatsen. Het noorden is rechtsboven. (Archief Waterschap Walcheren, inv. nr. 2709).

anders. In 1817 volgde een nieuw kanaal naar het noordoosten. In de jaren 1867-1873 tenslotte de aanleg van het Kanaal door Walcheren, gevolgd door de spoorlijn. Al deze elementen betekenden even zovele ... is in de geschiedenis geworteld. Dan gaat het om verschijnselen als weg- en erfbeplanting, om perceelsbegroeiing en om buitenplaatsen. Het beeld van Walcheren als de tuin van Zeeland, als God's lief

in het voorjaar van 1939 zelfs in de landelijke dagbladen aangekondigd Tegen het einde van de week zijn ze geheel in bloei, en geheel Walcheren geurt dan naar de witte bloesems, die in de Meimaand aan ... het algemeen een beplanting van zowel oprijlaan (de 'baene'), erf, boomgaard en huisweide (de 'boomweie'). Maar het zou onjuist zijn te denken dat alleen in het kernland van Walcheren beplanting en dan

Die aanwijzingen liggen er allereerst op het hoogste niveau; sommigen zeggen dat het dan gaat om de structuur van het landschap. In het voorafgaande hebben we verhaald hoe op Walcheren het ... beogen, snijden de band met vroeger door en maken het geschiedverhaal onbegrijpelijk. Daarbij moeten we goed beseffen dat ook hier het geheel (Walcheren) meer is dan de som van de delen (oudland

Vliedberg aan de Bieweg (Zanddijk). Het gebruik als akkerland is weinig bevorderlijk voor het voortbestaan van van deze toch al niet hoge berg. Het eiland Walcheren telt nog bijna 20 van dergelijke ... van Ned, schaal 125.000, uitg. 1925idem, speciale uitg, Walcheren, 1985).

recente toestand. (Topogr. kaart van Ned, schaal 125.000, ui tg. 1926; idem, speciale uitg., Walcheren, 1985).

aan de vroegere buitenplaats-aanleg. (Topogr. kaart van Ned, schaal 125.000, uitg. 1925idem, speciale uitg., Walcheren. ... Walcheren is van natuurlandschap overwegend cultuurlandschap geworden, van een geschapen landschap tot een „beschaafd" landschap. De geschiedenis die dat verhaalt is nog altijd uit het landschap, uit

Bennema, J. en K. van der Meer (1952) De bodemkartering van Walcheren. ... Butijn, J. (1946) Rapport betreffende de agrarische toestand van Walcheren omstreeks het jaar 1940. Goes.

De plantengroei van Walcheren verleden, heden en toekomst ... Het landschap en de plantengroei van Walcheren zijn sinds 1944 geweldig ver anderd. Behalve met de inundatie en de daaropvolgende herverkaveling heeft dit ook te maken met de modernisering van de

Figuur 1De verspreiding van de Walstrobremraap, een plant van grazige kalkrijke duinbodems op Walcheren naar Van Haperen, 1977). Legenda zie fig. 3 pag. 40.

Figuur 2De verspreiding op Walcheren van de Valse Salie, een plant van droge zure zandgrond (naar Van Haperen, 1977). Legenda zie fig. 3 pag 40.

In twee gebieden van Walcheren is sprake van bredere duinen met een meer ingewikkelde opbouwOranjezon en het duingebied van Valkenisse. Beide gebieden lijken oppervlakkig bezien veel op elkaar (veel ... dezelfde opbouw als de overige duinen van zuidwestelijk Walcheren. Dit neemt natuurlijk niet weg dat het gebied door zijn omvang een geheel eigen karakter heeft. Het duingebied van Oranjezon daarentegen is

demvochtigheid voor. De vroongraslanden van Walcheren hebben, in tegen stelling tot die van Schouwen overwegend een kalkrijke bodem. Enkele zeldzame soorten, die hier (nog) voorkomen zijnOndergrondse Klaver ... Helaas zijn op Walcheren nog maar enkele kleine restanten van het oor spronkelijke vroongraslandareaal aanwezig. Vroeger is dit enkele honderden hectaren groot geweest. De vroongronden kenden ook een

mogelijkheden om langs de gehele binnenduinrand van Walcheren een landschap te ontwikkelen waarin een ruime afwisseling aan schaal en openheid aanwezig is en waarin ook volop ruimte is voor de karakteristieke ... Walcheren is, meer nog dan de andere Zeeuwse eilanden, arm aan waterplanten. Dit heeft, behalve met de geïsoleerde ligging temidden van de zeearmen, te maken met de inundatie van 1944 en het hoge

waardevolle landschapselementen van het polderland van Walcheren. Behalve op de kreekruggen en in de binnenduinrand vindt men ze vooral op de kleiplaat- gronden, waar sprake is van een dunne veenlaag en ... Figuur 3Het voorkomen van zoete of zwak brakke moerasvegetatie in het poldergebied van Walcheren (naar Van Haperen 1977)

plassen en waterpartijen worden aangelegd om de kwetsbare waterorganismen voor de toekomst op Walcheren te behouden. Daarnaast moet geprobeerd worden om waar mogelijk ook in het agrarisch gebied goede ... Grote delen van Walcheren worden van oudsher als grasland gebruikt. Dit geldt met name voor de poelgebieden en de lager gelegen gedeelten van de kleiplaat- gronden. Hoewel deze situatie in grote

handhaven. Voor het behoud van waardevolle grasland- en slootkantvegetaties zijn we voor de toekomst dan ook grotendeels aangewezen op natuur- en relatienotagebieden op Walcheren. In dergelijke gebieden zijn

Figuur 4Verspreiding van zoutvegetaties in het polderland van Walcheren. Voor legenda zie figuur 3. (Naar Van Haperen, 1977).

Afgezien van de zeedijk bij Westkapelle en de dijken langs het Kanaal door Walcheren heeft Walcheren twee dijkencomplexenéén rondom Vrouwenpol der en één rond Nieuwland/Arnemuiden. De begroeiing van ... deze dijken wijkt duidelijk af van die van de wegbermen elders op Walcheren en er komen dan ook diverse bijzondere plantensoorten voor. Dat neemt echter niet weg, dat de plantengroei van beide complexen

heggen en bossen van het vooroorlogse Walcheren een botanisch bijzonder karakter hadden, o.a. vanwege het voorkomen van de Tongvaren, Bergnachtorchis en Grote Bosaardbei. ... In het kader van de herverkaveling heeft men kans gezien een belangrijk deel van de visuele aantrekkelijkheid van Walcheren te herstellen door een goed be plantingsplan (fig. 6). De botanische

Na de inundatie van 1944 heeft zich in de plantengroei van Walcheren een duidelijk herstelproces in gang gezet. De variatie en soortenrijkdom die daarbij is ontstaan, halen het echter niet bij de ... Bakker, P. A. EJBoeve, 1985. Stinzenplanten 168. pp. Ver. Behoud Natuurmonumenten, 'sGraveland. Gabriëlse, W., 1986. 'tOude Westkapelse Leefpatroon. 204 pp. Uitg. Heemk. Kring Walcheren, Middelburg

Vogels in een veranderend Walcheren ... Walcheren hebben allerlei ontwikkelingen het landschap beïnvloed en daarmee de aan dat landschap gebonden levensvormen, waaronder vogels. De titel van dit artikel is dan ook niet toevallig gekozen

heeft betrekking op zijn bezoek aan Walcheren ... voorkeur van Lepelaars (want daar gaat het om) voor bepaalde leefomstandigheden voorzichtig uit af te leiden hoe grote delen van Walcheren er uit moeten hebben gezien.

Lepelaars zijn bewoners van uitgestrekte deltagebieden met modderbanken, brakwaterlagunen en ondiepe kreken, omgeven door rietmoerassen en laag ge boomte, waarin gebroed wordt. Niet alleen Walcheren ... zekerheid op Walcheren gebroed (laatstelijk op Poppendamme en bij Koudekerke). We mogen wel aannemen dat behalve de Lepelaars ook vele andere, thans zeldzame riet- en moerasbewonende vogelsoorten hier in die

Er is voor de natuurliefhebber weinig verbeeldingskracht nodig om aan de hand van dergelijke gegevens te bedenken hoe Walcheren er tot de tweede wereld oorlog uitgezien moet hebben. Met bossen aan de ... Het woord drainage is hiervoor al een keer gevallende afwatering kreeg na drukkelijk de aandacht. Een periode van stoomgemalen heeft Walcheren niet gekend. In december 1929 werd het eerste

hooggelegen punten bleven droog en groen. Het zou een jaar duren voordat Walcheren weer droog was. De zoute inundatie richtte grote schade aan, omdat ze alle begroeiing, opgaand geboomte inbegrepen ... , vernietigde. Brouwer en Junger schreven later„er zal zeker een menschenleeftijd over verloopen vóór er op Schouwen, Walcheren enz. weer geboomte wordt aangetroffen, zwaar genoeg voor Reigers om hun nesten op te

Walcheren verkeerde na het droogvallen in een ruïneuze toestand. De in 1947 ingestelde herverkavelingscommissie kwam met een plan, waarin landbouw- en landschapsbelangen tot een compromis waren

verdwijnen van hoogstamboom- gaarden zorgde voor een achteruitgang van Wielewaal, Grote lijster en Putter. Inmiddels zorgt de op Walcheren wat ridicuul aandoende ingrijpende bestrijding van het bacterievuur ... Vanaf 1955 zijn gegevens over vogels op Walcheren meer systematisch verzameld en vastgelegd door individuele vogelaars en natuur-studieverenigingen. Vooral de diverse inventarisaties van de

incidentele bezoekers als Woudaapje, Kwak en Visarend zijn er gesignaleerd. Op het noordelijk deel van het Kanaal door Walcheren en de aangrenzende kanaaldijken slapen, rusten en fourageren 's winters soorten ... als Nonnetjes, Knobbelzwanen, Kleine zwanen en Smienten. Speciale Dodaarstellingen hebben uitgewezen dat Walcheren met zijn Veerse en Westkappelse kreken en het Kanaal door Walcheren met tesamen ruim

, de St. Laurense weihoek, Schellach, de omgeving van Hoogelande en het gebied tussen de Oude Veerseweg en het Kanaal door Walcheren. Onder invloed van intensievere beweidings- en bemestingsmethoden

-, Kol- en Brandgans. Het platte van Walcheren vervult ook een zekere „overloopfunctie" voor deze soorten en voor Smienten, wanneer overige delen van het land met sneeuw en ijs bedekt zijn. Voor enkele ... De Noordwesteuropese populatie wordt op 16.000 a 16.500 vogels geschat. De aantallen op Walcheren pleisterende Kleine zwanen kunnen oplopen tot ca. 900 vogels, waarmee de internationale norm van 1