een tinnen kroeseen
g-egraven te Arnemuiden,
Orucq aldaar;
... 1885. Eenige kruikjes, opgegraven te Arnemuiden, Ka-
pelleReimerswaal en Saaftinge respectievelijk van den heer
C. J. Grucq te Arnemuiden en de leden H. K. Persant Snoep
en C. J. Bottemane Mz.;
een tinnen kroes, een koperen lepel en een ponjaard, op
gegraven te Arnemuiden, van wijlen den burgemeester C J.
Grucq aldaar;
... 1885. Eenige kruikjes, opgegraven te Arnemuiden, Ka-
pelleReimerswaal en Saaftingerespectievelijk van den heer
O. J. Crucq te Arnemuiden en de leden H. K, Persant Snoep
en C. J. Bottemane Mz.;
een marmeren steentjemet het wapen der familie van
Dishoeck in afwijkenden vormgevonden te Arnemuiden
van het lid A. Walraven;
... een kan en kom met Engelsche versregelsin den EngeJ-
schen tijd (1809) achtergelaten op de hofstede Nieuwer
kerke bij Arnemuiden
roodkoperen ketting met vijf sleutelsgevonden bij de
van den Westdijk te Arnemuiden, van het lid A.
verschillende boerenkleedingstukkenvan den heer J. Peper
te Aagtekerkeden heer A. Boogaert te Arnemuiden, mej.
Eggel te Axel, mej. Mazure te Groede, wed. Maljaers te
Biggekerkemej. Terwpert te
M. de Mol, levensbeschrijvingen van P. Kwekkeboom te
Arnemuiden en dr. J. Strehler te Veere
vier dito bordenvan den heer J. Franse te Zierikzee
verschillende boerenkleedingstukkenvan den heer J. Peper
te Aagtekerke den heer A. Boogaert te Arnemuiden, mej.
Eggel te Axel, mej. Mazure te
een roodkoperen ketting met vijf sleutelsgevonden bij de
afgraving van den Westdijk te Arnemuiden, van het lid A.
Walraven.
een marmeren steentje, met het wapen der familie van
Dishoeck in afwijkenden vorm, gevonden te Arnemuiden,
M. de Mol, levensbeschrijvingen van P. Kwekkeboom te
Arnemuiden en dr. J. Strehler te Veere
, gelegen in den Hayman in klooster
parochie den havendijk aan de noordzijde. Het Beguliers-
klooster in Oud-Arnemuiden werd dus afgebroken en daarna
opgericht in kloosterparochie bij Mortiere en wel in een ... aangewezenook in genoegzame
overeenstemming met de later te vermelden kaart van Nieu-
werkerkeOud-Arnemuiden enz.
Willem Reyhehsz. in Arnemuiden, komt gedurig in de Grafelijke
rekeningen van 1318 tot 1340 terug en kan wel niet anders
geweest zijn dan bedoeld poldertje de Mortiere. Zeker is liet
dat dit gedeelte ... Maart 1574 door prins Willem
onder de jurisdictie van de stad Arnemuiden gesteld.
zee- en versterkingswerken van Arnemniden eindelijk in 1591
en 1594 weggeruimd. Het terrein van en om deze kerk met
begraafplaats wordt sedert 1579 als eigendom van Arnemuiden
tot wei- en bouwdand ... Nieuw-Arnemuiden.
Henegouwen daar bezat, benevens het huis, dat hij er had
doen timmeren, aan den Graaf. 1) Heeft Floris Y, zooals
hij voornemens wasbij Arnemuiden al geen stad gesticht toch
is vermoedelijk de plaats ... Graaf Willem TXT verkoopt in 1323 aan Gillens Bou-
densz. van Arnemuiden al zijn ambacht 655 gemetendat
hij aldaar bezat //aan de zuidzijde,1'' om er een steenen
huis en vesting te maken, dat
meer zuidwaarts voorbij Arnemuiden naar
de Middelburgsche haven had mendoor het leggen van een
trekdijk in 1651 over de slikken langs de vaart en door het
werken met houwers eene vaargeul opengehouden ... niettegen
staande reeds in 1635 de mogelijkheid bestond met paard en
wagen door die geul heen te rijden van de zijde van St. Joos-
land naar Arnemuiden. 2) Ook het kanaal van Welzinge was
reeds in 1616 bij
Aan het zuideinde van de heerlijkheid Arnemuiden of tus-
schen deze en de heerlijkheid Mortierebezat de heer van
Nieuwerkerke nog een klein gedeelte eigendom, wat in 1748
aan de gerechtigden van de ... üe kaart van Nieuwerkerke, Oud-Arnemuiden,
den Hajman en We 1 singewaarop de-
loop der Arne enz.
waarvoor inlagen enz. noodzakelijk zijn.
Ten zuiden van de Oanarieplaatook wel groot Oanarie ge
noemd, die reeds omtrent 1550 hinderlijk voor het vaarwater
van Arnemuiden werd geoordeeld, L) ontstond de ... Zuidplaat
ook Danswijk genaamd, Deze beide naderden elkander door
opslikking zoodanig, dat zij weldra te zamen ééne plaat vorm
den namelijk de in de jaarboeken van Arnemuiden welbekende
Lemmerplaat. In het
De Heerlijkheid Mortiere 275
De Heerlijkheid en Parochie van Ar
nemuiden (Oud Arnemuiden) 279
Het tweede Arnemuiden in Mortiere 283
De kaart van N ieuwerkerke, Oud-Arne
muiden den Hay man en Welzinge ... Nieuw Arnemuiden299
volkomen duidelijk: //den 2 September 1530
waren er naar Arnemuiden geweest om aldaar achter den molen
beneden de kapel te visiteren de brouwerij met den brouwput" enz.
... kaart moest eveneens dienen in
het proces met den heer van Arnemuiden over de jurisdictie van
den zuid-Arnedijk. Waarschijnlijk was deze voor ons verloren
gegane kaart meer in den vorm van eene
westdijk, doch werd in 1526 afge
broken en in zijne plaats een nieuwe gebouwd op ongeveer 54
roeden afstands zuidwaarts in de richting naar Mortiere. Bij
de verheffing van Arnemuiden tot stad in 1574 schijnt ... zij zich
het recht op dien molen te hebben toegeëigendwaarover Mid
delburg zich te vergeefs beklaagde. Arnemuiden verkocht den
molen in 1777 aan particulieren, doch behield daarop een wind
en cijnsrecht
muiden gesticht en volmaakt door Gilles van Arnemuiden
"t welk hij hoogelijk begiftigde van landen en erven. Deze
Gilles sterft in t zelfde jaar en ligt //in de kapelle van
den dorpe begraven ... Het tweede Arnemuiden in Mortiere.
XVI. ARNEMUIDEN,
... Ten tijde als de groote vloot in Mei 1552 voor Arnemuiden
lag werd daar eene vertering gemaakt. Aan den //geweldigen
provoest11 werd toen op Arnemuiden herberg bezorgd, reke
ning 1551.
Arnemuiden. 1)
... De groote uitgaven volgens de stadsrekening van Middelburg-
in 1514' aan een val vóór Arnemuiden hebben betrekking op het
geen bij Rei.tgeilsbeug vermeld wordt//Binnen denselven jare
den 10" dacli
2°. bestond er om en bij oud-Arnemuiden in 1302 .slechts
een nauwe diepte tussclien Walcheren en Arnemuiderzand, welk
laatste toen reeds aanwezig wasdaar het zonder twijfel voor
komt in de grafelijke ... 3°. het inscharen van de Zuidwatering in 1324 en 1352
bij Arnemuiden en Welsinge door toeneming der diepte en ver
plaatsing van den stroom
De Stinkaart was na den ondergang van Oud-Arnemuiden
in de waterplas tusschen Sint Joosland en Walcheren in de
16e eeuwongeveer ter plaatse waar de gronden van Oud-
Arnemuiden hadden gelegenals eene ... Arnemuiden ontstaanen ook als n Wol-
plate11 bekend. 2) Nog meer oostwaarts dan de Wolzak lag
eene groote zandplaat tusschen de Stinkaart ten westenhet
Slaak ten noordoosten en Sint Joosland ten oosten. De
na 1440 en 3° op het tegenwoordige Arnemuiden op den
Oosthoek na 1462.
... dit tweede Arnemuiden in en bij den
Mortiere niet lang weerstand kunnen bieden in den strijd om
het bestaan tegenover het opkomende en bloeiende Arnemuiden
in den Oosthoek. Het scheen even ongunstig
de vrouwe van Arnemuiden."
... Zij leert onsen met de meeste nauwkeurigheidhet tweede
Arnemuiden in Mortiere kennen. Men ziet er den molen in
quaestie 1) en de brouwerij in 1507 opgericht: het vischwater
met de sluis tusschen
De heerlijkheid Arnemuiden grensde ten noorden aan de
Arneten noord-oosten en oosten aan de Lemmelten zuiden
aan Welsinge en ten westen aan Mortiere.
... van lieverlede was verloren gegaan en de
plaatswaar eenmaal Oud-Arnemuiden stond weldra door een
nieuw gevormd kanaal, het zoogenaamde Arnemuidsche gat, zou
worden ingenomen. Dit laatste is nog als
stonden er vele langs den dijk gebouwd en van het eilandje
met de zoutkeeten wordt reeds in 1530 melding gemaakt.
Volgens Kesteloo zouden er 31 te Arnemuiden bestaan
hebben, waarvan de laatste in ... beschouwde als een
aanwas van het ambacht de Havman. De heeren van Middel
burg lieten er evenwel de galg oprichten, die den 4 Juli 1601
door die van Arnemuiden in stilte werd afgebroken. Arne-
muiden werd
van Arnemuiden om hun schor pa
lende aan dat van Zijne Excellentie den prins aan hem over te
laten voor de helft beterkoop dan aan anderenmits Z. E. 't
selve binnen zijn voorgenomen dijkage begrijpe." 3 ... ) Heze koop
is doorgegaan want in 1618 heeft prins Maurits het schor
//Ten Halven Crijte'1 benevens het //Gors van Arnemuiden"
laten bedijken. Hit werk bestond in het leggen van een zee
dijk ter lengte van
jaar ook sprake is van eene inlaag bezuiden Mortiere. Op
palmzondag 1446 brak de dijk bij Arnemuiden door. Het
was te Mortiere //bij den casteelewaar toen eene inlaag ge
maakt werd. In Januari ^447 ... Reguliere en aan de zijde
van de galg." Den 7 Mei van het volgende jaar had een
dijkval plaats te Mortiere. In 1453 (3 Maart) ging men van
stadswege naar Arnemuiden, om te raadplegen over het maken
van eene
).
Gedurende eenigen tijd lagen er te Arnemuiden op kosten van
Middelburg 50 ruiters. Er waren IS serpentijnen gekocht om
op Arnemuiden te leggen, ook werd voor 100 lange pieken
£4:1: 21/g betaald."
... voorbijvoeren ende men beduchte dat daar
opslag gedaan soude hebben/'' Bovendien werden wachten
uitgezet van Veere tot Arnemuiden en van Rammekens naar
Vlissingen. 3) Het eigenaardig verhaal van deze gebeurtenis
prins
zelf in de groote galjoot van mijnheer van Be veren de haven
binnenkwam, waarbij langs den noorddijk de drie schutterijen
en veel andere personen van Arnemuiden hem vergezellenelk
met een brandende ... toorts in de hand tot aan de stadwaar hij
tusschen de twee .steigers van de Noorddampoort aan wal stapte.
Bie van Arnemuiden konden toen zeker 'niet vermoeden, dat
dezelfde prins Karel weinige jaren later
werken bij Arnemuiden en in die van 1625
nog 899 8 3 6.
... Het zuidwestelijk deel van die houwers tegen het haventje
van Arnemuiden werd weldra door opslibbing als houwer onbruik
baar en door de stad Middelburg in een poldertje herschapen
dat nu nog onder
Vervolgens kwam er nog eene inundatie voor op 5 November
1530 toen de dijk tusscken de oude haven van Middelburg en
Arnemuiden doorbrak //waeraf "t landeer 't beversclit was wel
drie weken bezouten ... was.11 Blijkens de stadsrekeningen van
Middelburg had de molen op den dijk te Arnemuiden tijdens
die inundatie vier weken stilgestaan.
In het Welzingsche kanaal en de vaart voorbij Arnemuiden
bleef nog eenige schuring bestaan door het water uit de sluis
van den Nieuw St. Jooslandpolder en de Welzingsche, Waai-
jenburgsche en ... te
voorkomen dat de vaart op Arnemuiden en de zaagmolens ge
heel te niet ging moesten dus afdoende maatregelen genomen
worden. In 1814 werd de verbetering van het Arnemuidsche
vaarwater door het rijk
Ongetwijfeld in het belang van liet vaarwater te Arnemuiden
als in verband met de vaart door de nieuwe Middelburgsche
haven van 1535die aireede dreigde zoowel binnen als buiten
de stad aan te ... //In den eersten so hebben de voors. personen begonnen te die
pen 't einde de nieuwe havenstrekkende naar d1 oude haven naar
d1 Arne en beoisten Arnemuiden tot Jonker Fransgadt, passe
rende in 't
Mortiere tot aan de Welsinge. Haar loop en diepte ten oosten
van Arnemuiden waren niet in of door liet Arnemuidsclie gat
(dat van lateren oorsprong en eerst ontstaan is gedurende en
vooral na den ... ondergang van Oud-Arnemuiden) maar verder
oostelijk door de sprank of kreek, nog zichtbaar in den Mid-
delburgschen polder. Daar zegt Dresselhuis stroomde
allereerst het eigenlijke diepwaardoor het
DE GRONDEN BEWESTEN ARNEMUIDEN.
... Aan de westzijde van Arnemuiden werd in den hoek, ge
vormd door den dijk van Walcheren en den wal van Arnemui
den ter plaatse, waar in A begin der 16e eeuw een scheepsdok
bestaan heeft, in 1661 het
Middelburg had reeds in 1451 getracht de heerlijkheid van
Arnemuiden te koopen waartoe de baljuw den 28 Mei naar
Bergen in Henegouwen werd afgevaardigdom met Anceau
van Trasegnies te spreken //van ... Arnemuiden een Regulierenkloo
ster binnen de parochie en heerlijkheid van Arnemuiden te
stichtenwaartoe hij de cure der kerk afstaatterwijl Pilips
van Bourgondië den 14 October 1438 daarin consenteert en liet
1352 bij Welsinge en Arnemuiden uit Beij-
GEnsBEEGrzijn de volgende grootendeels ontleend aan de stads
rekeningen van Middelburg door Kesteloo.
... den Arnedijk en 22 Augustus
1408 kwam er bericht, dat er een groot gedeelte van den
dijk bezuiden Arnemuiden gevallen was//waardoor 't land in
vreeze was in te breken.11
vroonen, landen en erven, liggende omtrent den zuiddijk der
oude haven te Mortiere, binnen het ambacht der vrouwe van
Arnemuiden. 1) Op dien zuiddijk oefende Jan van Trasegnies
als heer van ... Arnemuiden weldra toen de Arne door de nieuwe
haven was vervangen, zijne vermeende rechten uit, verzette
zich in Maart 1536 tegen de uitvoering van een vonnis contra
schipper Geert IIendricxz., die op den
Maurits, als markies van Veere. x) Tusschen dit groote sclior
en cle Veersche poort te Arnemniden vond men nog een kleiner,
bekend als liet //Gors van Arnemuiden" 2) en van eerst ge
noemd schor ... Arnemuiden,
die het kleine schor in eigendom bezat en tusschen de am
bachten Nieuwerkerke en Kleverskerke. Bovenbedoelde kreek
den Veerschen dijk dicht genaderd zijnde, nam haar loop noord
waarts langs dien
bewaard wordt en voorkomt onder n°. 121
van den catalogus (2e druk) 167 (3e druk). De catalogus ver
meldt: //Op den achtergrond ziet men Arnemuiden, met
zijnen vierkanten kerktoren zonder spits of dak.11 ... Wanneer de
schilderij werkelijk den toren van Arnemuiden voorstelt, moet
ze vóór of in 1582 gemaakt zijn, in welk jaar aldaar een
nieuwe toren gebouwd werd. Stelt ze evenwel den toren van
De gronden bewesten Arnemuiden332
De gronden bewesten Arnemuiden332
archief
te VGravenliageG. J. Crucq, in leven burgemeester te
ArnemuidenMn. S. P. N. Eumeilins, archivaris en J. Bhoekema
bibliothecaris der Provincie Zeeland, M. II. van Visvliet,
gemeente-archivaris te