20. Vissersvrouw (rouw) (links) en burgervrouw (rechts) Arnemuiden.

4. Plattegrond van Middelburg en Arnemuiden, c. 1550, door Jacob van Deventer.

16. Meisjes Nieuw- en Sint-Joosland, (einde 19e eeuw). 17. Meisjes Arnemuiden, (einde 19e eeuw),

ARNEMUIDEN

DE SMALSTAD ARNEMUIDEN ... In 1288 kreeg Floris V tolvrijdom voor twee steden, die hij in Zeeland wilde stichten, waarvan één bij Arnemuiden zou zijn reeds in 1223 wordt van een Remerus de Arnemuda melding gemaakt, en in de

enkele bedrijven, vrnl. in verband met de uitrusting van schepen, en ook de zoutnering, werden aan Arnemuiden toegestaan. Wel werd nog in 1538 enige ver lichting verkregen, maar een poging om door betaling ... van een aanzienlijke som gelds van Karei V ontkoming aan het Mid delburgse juk te verkrijgen faalde1). Was het wonder dat Arnemuiden op het eerste gerucht van de opstand, die de hoofdstad hardnekkig de

13. Van links naar rechts torenspelden Nieuw- en Sint-Joosland mutsspelden Zuid-Beveland (Protestants); rouwspelden Zuid-Beveland (Protestants en Katholiek); torenspelden Arnemuiden.

, maar uitsluitend door de overige inwoners van Arnemuiden, de burgerij. Later is hierin verandering gekomen. Wanneer deze Nieuwlandse of burgerdracht haar intree in Arnemuiden heeft gedaan, is niet met ... gen en ook bij haar de „vissersdracht" grotendeels plaats maakte voor de „burgerdracht". De laatste jaren heeft door velerlei oorzaken, al of niet verband houdend met de oorlog, ook te Arnemuiden de

steden, doch ook tot Brabant toe, uit gevent. Reeds in de 18e eeuw komt dit voor, en soms werd de toelating verboden in verband met grieven, die men te Middelburg tegen Arnemuiden had. Zo b.v. in Juli 1709 ... en in Juli 1732 7). Merkwaardig, om meer dan een reden, is met name het laatstgenoemde conflict. Als repressie tegen een verbod van Arnemuiden om zout te werken in twee keten van burgers van Middelburg

der „geschlossene Stadtwirtschaft" Toch ontbraken ook de ty- pisch-middeleeuwse karaktertrekken geenszins de bovenge schetste stapelaspiraties en de verhouding tot Arnemuiden zijn daarvan het bewijs. ... uitvoer 1543-1545 nl. weten wij, dat 83% van de uitvoer uit de Nederlanden liep over het „economisch landschap" de Scheldedelta. Antwerpen had daarvan niet minder dan 93% voor zijn rekening Middelburg-Arnemuiden

redding van de nijverheid. Omstreeks 1600 horen wij van bombazijnnering in 1610 vroeg een Middelburgs koopman medewerking voor zijn boratweverij, waardoor 40 a 50 huis gezinnen zich te Arnemuiden ... Maecht te Arnemuiden als tapijtwerker werkzaam. In 1720 verbond iemand zich gedurende 16 jaar er minstens 20 En gelse kolenschepen te lossen, wat nog al wat vertier schijnt te hebben gebracht. Maar

nul fruyt". Maar ook de andere zijde dezer twee-eenheid wordt genoemd te Arnemuiden is wel de han delsbeweging, doch te Middelburg het kapitaal en daar wonen de kooplieden, „car il y a telz marchanz en ... bevestigd en slechts enkele bedrijven wer den aan de bewoners van Arnemuiden toegestaan, hetgeen enige jaren later nog wat werd uitgebreid, doch een poging, door betaling van een aanzienlijke som gelds van

, Arnemuiden, had 20 en 21 Maart onge veer op dezelfde wijze de verkiezing van een nieuw bestuur plaats gehad. Ook daar was „alles in de beste order afge- loopen". De Waard tekent hierbij aan „Neemt men boven ... Arnemuiden een kalm verloop heeft gehad en aan een belachelijke voorstelling zou kunnen doen denken, als niet deze eerste poging tot toepassing van de idee der volks- souvereiniteit door een reactionair

.Vlissingen en Arnemuiden naar hun verdienste zouden worden „voersien". De uitwerking van deze bepaling was voor het middeleeuwse Middelburg, dat kort daarvoor grote schade had geleden door de ... aandeel in het bestuur over de pol der1). Arnemuiden, het door Middelburg eeuwenlang aan eigen belang ondergeschikt gehouden Arnemuiden, werd tot stad verheven en kreeg mede een, zij het gering, aandeel in

opkomende verzan ding der rede, die in de loop der 17e eeuw tot de indijking der Nieuwlandse polders zou leiden, beveiligde Arnemuiden tegen de zee, doch maakte aan de ontluikende scheepvaartbeweging een ... vóór 1574 het geval was ge weest, maar door financiële overwegingen kwam hiervan niets. Vrij en zelfstandig tobde Arnemuiden door, af en toe, als voorheen, in open of verholen conflict met Middelburg 6

fort Rammekens, waar men het uitzicht heeft op Nieuw- en Sint-Joosland, Arnemuiden, het Sloe, Zuid-Beveland en de Schelde. Dan gaat de tocht weer verder, langs de bijna onherkenbare resten van het dorp ... water over en wandelt vervolgens naar het kort tevoren inge dijkte Nieuwland. Vervolgens Iaat men zich met de pontschuit overzetten in de buurt van de zoutketen, vanwaar men verder wandelt naar Arnemuiden

Wat de costuums van Arnemuiden betreft, deze laten zich, hoewel een strenge scheiding niet is door te voeren, in drie soorten indelen, t.w. de dracht der landbouwers, der vissers en der burgers. ... sterker naar voren. Vooral in vissersplaatsen blijkt het beroep zijn invloed op zeden en gewoonten te laten gelden, wat ook tot uiting komt in de kleding. Het boven geschetste geldt ook voor Arnemuiden en

vallen opgaat, kan in het algemeen gezegd worden dat dit costuum niet door landbouwersvrouwen werd gedragen en het burgercostuum van Arnemuiden aanvankelijk niet door vis sersvrouwen. ... sterker dan op Walcheren en in Arnemuiden, want was daar hoofdzakelijk onderscheid in de vorm van de muts en de overige hoofdtooi, hier is ook de overioe kleding anders. Het costuum mist het oud

verzamelaar in Arnemuiden bv. niet de veelheid van kaphoeden, die elders op Walcheren in het kabinet werden geconserveerd, toen ze uit de mode waren geraakt. De Arnemuidse vissersvrouw droeg ze nog jaren daarna ... een overblijfsel uit een betere tijd toen Arnemuiden niet uitsluitend een vissersplaats was, maar de aanwezigheid van steenbakkerijen, kalkbrande rijen, olie- en houtzaagmolens, jeneverstokerijen en

jonge verschijning die zijn oorsprong vindt in de kinderdracht. Een verschijnsel, dat eveneens valt te constateren in de dracht van het Middelburgs ambacht en de burgerdracht van Arnemuiden. ... de rug afhangende staart uitgegroeid terwijl het mutsje steeds nauwer om het hoofd ging sluiten. Bij de kinderdracht van Arnemuiden en Nieuw en Sint-Joosland zien wij juist een tegenovergestelde ontwik

De Bretons waren eerst sinds 1491 onderdanen der Franse kroon, maar ook uit het oude Frankrijk kwamen schippers en kooplieden naar Middelburg en Arnemuiden, de schippers van de Noordfranse en ... lading op de Schelde overgeladen in de heuden der schippers van Middelburg-Arnemuiden en Brug ge. Naar de trant der middeleeuwse bedrijfsorganisatie werd hiervoor een regeling, de zgn. voorlading

strekte dit zich tot de Engelse (andere naam voor de Walcherse of Arnemuidse) rede en het Vlakke vóór Rammekens uit. Ook op andere wijze hield Middelburg Arnemuiden onder de duim het hief er accijnzen en ... er balans te houden. En toen in plaats van het door de zee verzwolgen oude Arnemuiden een nieuw dorp, aan de linkeroever der Arnemonding gelegen, was ont staan (vgl. afb. 4) en men aldaar een haven

tc Goes. Tot rector werd benoemd Hubrecht van der Venne, voordien als zodanig werkzaam in Middelburg en vervolgens in Arnemuiden Zijn aanstelling werd, zoals toen veelal gebruikelijk was, in 1593 en ... 6) Zie over deze Zuid-Nederlander mijn artikel De Latijnsche scholen te Veere en te Arnemuiden (Archief Z. Gen. 1946, p. 68 sqq.).

's "Welvaren" het loodje, terwijl sinds 1898 de firma Den Bouw meester zich slechts op de houthandel en -zagerij toelegde. Ook Arnemuiden, eertijds een belangrijke havenplaats, bezat een scheeps timmerwerf ... dom is bij de fa. Gebr. Meerman. In 1879 vestigde A. Meerman uit Arnemuiden de werf „De Hoop" te Middelburg, waar aan de Punt (het latere werfje van Mak) o.m. hoogaarzen werden gebouwd. Naar Mr L. E

"Wanneer wij door het land in de omgeving van Vrouwenpolder, Nieuw- en St. Joosland of Arnemuiden rijden, zal het ons direct op vallen dat we hier in een heel ander landschap vertoeven. Het land ligt ... bieden bij Arnemuiden en Nieuw- en St. Joos land nog grote zandplaten, schorren en slik ken waar de zee nog geregeld overheen kwam. Omstreeks die tijd is men begonnen met in dijken, de laatste polders pas

van werkverschaffing door armlastigen cali cots te doen weven. Zulke armenfabrieken waren gevestigd in Middelburg, Arnemuiden, Vlissingen, Westkapelle, Veere en Domburg. Zij gaven in 1841 werk aan 318 ... weverij van Arnemuiden, in 1S68 die van Vlissingen geliquideerd.

steden werden zonder meer door bannelingen en vluchtelingen overstroomd. Arnemuiden b.v. telde in 1564 nog niet meer dan 600 inwoners. Dertig jaar later, n.l. tussen 1590 en 1595, traden er niet minder dan ... 426 personen in het huwelijk. Van deze waren er uit Arnemuiden zelf slechts 49 afkomstig, niet minder dan 198 uit Vlaanderen en Brabant, waaronder 28 uit Antwerpen, 15 uit Gent, 13 uit Brugge, 12 uit

Achtereenvolgens zullen worden behandeld Walcheren en de daar mede samenhangende dracht van Arnemuiden, Axel en Cadzand, Zuid- Beveland en de daardoor beïnvloede dracht van Nieuw- en Sint

Fig. 2. Fragment van het „Panorama van Walcheren" van Antoon van den Wijngaarden ca. 1550. Gezicht op Armuien (Arnemuiden) met het drukke scheepvaartverkeer en op het latere Noord-Sloe. Aan de

oude Slaake" had gelegen om de grenzen vast te stellen van de aanwassen van Nieuwerkerke (voor Arnemuiden) en die van 's-EIeer Arendskerke, genaamd Sint Joosland. Voor de landaanwinning was de ... aanslibbing een zaak van belang, voor de scheepvaart daarentegen funest. Omstreeks 1600 was de vermaarde rede van Arnemuiden zozeer verland, dat de verschillende geulen voor grote schepen niet meer bevaarbaar

burgerdracht van Arnemuiden droegen, alleen waren de mutsen kleiner. De sieraden echter waren meestal bijna even groot, zodat het algemene beeld voor deze kinderen zeer ouwelijk was. Het costuum der jongens werd

, gevolgd door eén paar Walcherse knopspelden, en ten slotte een paar torenspelden, welke laatste men alleen in deze dracht en in de burgerdracht van Arnemuiden aantreft afb. 13). Zij bestaan uit een rond

torenbouw van Babel (I, 98102) en de spraakverwarring (I, 102106) ontstaan. Als men onder Arnemuiden het zelbarnen ziet, is dit voor de vrome Hillegonde een goede gelegenheid om over de pekelzonden uit te

nog wel wordt gedragen. Zij zijn weder iets donkerder van kleur dan de Walcherse, meestal bruin of zwart, en de tere kleuren, die men in Walcheren aantrof, worden in Arnemuiden zeker niet gevonden

Fortgen s, H. W., De Latijnsche scholen te Veere en te Arnemuiden.

dracht een afwijkend costuum in de dracht van het Middelburgs ambacht, terwijl Arnemuiden eveneens een zgn. burgercostuum kent. Een kenmerk van deze zgn. burgerdrachten is dat zij in de minderheid zijn en

dwingend, gebeurde het dat men zich hiertegen verzette en opeens geheel nieuwe vormen invoerde. Is er wellicht iets dergelijks te constateren in de mutsvorm der z.g.n. burgerdracht van Arnemuiden, die zo

kralen bevonden. Ouderwetse Walcherse zeugen, welke in het midden der vorige eeuw algemeen waren, kwamen echter ook in Arnemuiden voor en worden zelfs nu nog wel ge dragen. De vorm is alleen iets groter

zoutketen van Arnemuiden, waar Izabelle uitroept dat ze om al het goed van de wereld er geen uur zou willen blijven. „Op dit zeggen kwam een oude zwartberookte vrouw, die veel eer een halfgebrade Moorin, dan

In het gebied ten oosten van het kanaal door Walcheren, dat geografisch thans tot dit eiland behoort, treft men in de plaatsen Arnemuiden en Nieuw- en Sint-Joosland kleder drachten aan welke van de

in de vierhoek BruggeAntwerpenBergen-op-ZoomWalcheren want ook Vere en Vlissingen behoorden hiertoe) vóór 1572 heeft gevormd. Met Arnemuiden en de daarvóór gelegen rede thans sinds eeuwen door

Zuid-Nederlandse uitgewekenen aldaar voor het eerst aan het H. Avondmaal deel van de 426 personen, die tussen 1590 en 1595 te Arnemuiden een huwelijk sloten, kwam ruim 46 uit Vlaanderen en Brabant

worden ge zocht in de tegenstelling met zijn Walcherse concurrenten, Vere en Vlissingen, die evenals het onderdrukte Arnemuiden de vaan van Oranje volgden dies zouden de oude „differen- ten" tussen de

, Westkapelle en Vlissingen, welke laatste stad hij ook voordien al korte tijd in eigendom had gehad na het verstrijken van de termijn in 1470 werden zij niet gelost7). Op de driehoek Middelburg-Arnemuiden

een nieuwe haven in, waartegen zich het privilege verzette dat in 1536 door keizer Karei V aan Middelburg was verleend en waarbij aan de eigenaars van ambachtsheerlijk heden tussen Arnemuiden en Nieuw

bestaan (zie dr. H. W. Fortgens, De Latijnsche scholen te Veere en te Arnemuiden (Archief Zeeuwsch Gen. 19441945 p. 51 vlg.in 1605 gevestigd in het huis, daarvóór door De Moucheron bewoond.

Hendrik bleef in het rustig bezit van al zijn heerlijkheden. Heel Walcheren, met uitzondering van de driehoek Middelburg-Arnemuiden-Rammekens, was nu in één hand, die van de heer van Borsele, een

Toen kwam, vooral in Arnemuiden, in deze periode eco nomisch deel van Middelburg, de pan- en keetnering op. De pannelieden, die zich bezig hielden met de raffinaderij van het uit Frankrijk

met de tollenaar inzake het gewicht der door hen van Madeira aangevoerde suikerkisten verdreven hen weer naar de Scheldestad, tot groot nadeel van de haven van Arnemuiden, waar in 1528/9 niet minder dan

, Westkapelle, Domburg, Brouwershaven, Kortgene en Sint-Maartensdijk, na 1574 ook nog Arnemuiden. De onderlinge betekenis der steden in deze periode blijkt uit de verhouding, waarin zij bijdroegen tot het schot