DE LATIJNSCHE SCHOLEN TE VEERE EN TE ARNEMUIDEN,

20. Vissersvrouw (rouw) (links) en burgervrouw (rechts) Arnemuiden.

Fig. 6. Aardewerk Arnemuiden-Brakenburg (vindplaats 1).

Fig. 5. Aardewerk Arnemuiden-Brakenburg (vindplaats 1).

Fig. 4. Aardewerk Arnemuiden-Brakenburg (vindplaats I).

4. Plattegrond van Middelburg en Arnemuiden, c. 1550, door Jacob van Deventer.

16. Meisjes Nieuw- en Sint-Joosland, (einde 19e eeuw). 17. Meisjes Arnemuiden, (einde 19e eeuw),

Arnemuiden.

DE SMALSTAD ARNEMUIDEN ... In 1288 kreeg Floris V tolvrijdom voor twee steden, die hij in Zeeland wilde stichten, waarvan één bij Arnemuiden zou zijn reeds in 1223 wordt van een Remerus de Arnemuda melding gemaakt, en in de

Den 31en Januari 1633 verklaarden voor Burgemeester en Sche penen vau Arnemuiden Lambrecht Paulussen, Carel Verstrate, Job Blaes en Jacob Cornelissen Cole, o.a. „dat de bedijkers van Sint ... En den 20en April 1633 verklaarden diezelfde personen, „dat de plate recht zuid-oost over de ineulen van Arnemuiden is ge- naemd van oudsher de Wolsack, gelegen annex den Stinckaert, en dat de aanwas

voornaamste vaarwater liep toen langs den Walcher- schen oever, van Arnemuiden naar Rammekens, maar Middelburg moest voortdurend groote sommen besteden om dat vaarwater van de lange haven af naar Rammekens voor ... Nog slechter was de verbinding te water van Arnemuiden met den Lemmer het noordelijk Sloe en het Veersche gat, want het Slaak was toen de eenige waterweg van vóór Arne muiden naar het Jonker

Arnemuiden ook veel geleden. Als belooning voor de betoonde trouw heeft echter, na de overgave van Middelburg, de Prins van Oranje Arnemuiden geholpen; de stad werd van vesting werken voorzien en de ... De bloei van Arnemuiden was echter van korten duur. Het Arnernuidensche Zand, een plaat voor de haven, belemmerde de scheepvaart, zoodat reeds op het eind der 16e eeuw groote schepen de haven niet

enkele bedrijven, vrnl. in verband met de uitrusting van schepen, en ook de zoutnering, werden aan Arnemuiden toegestaan. Wel werd nog in 1538 enige ver lichting verkregen, maar een poging om door betaling ... van een aanzienlijke som gelds van Karei V ontkoming aan het Mid delburgse juk te verkrijgen faalde1). Was het wonder dat Arnemuiden op het eerste gerucht van de opstand, die de hoofdstad hardnekkig de

1. Het huisorgel van Daniel Radermacher, in 1795 geschonken aan de kerk te Arnemuiden. Met goud opgewerkte aquarel in het bezit van de Hervormde Gemeente te Arnemuiden.

13. Van links naar rechts torenspelden Nieuw- en Sint-Joosland mutsspelden Zuid-Beveland (Protestants); rouwspelden Zuid-Beveland (Protestants en Katholiek); torenspelden Arnemuiden.

schutterijen te Arnemuiden schietoefeningen werden gehouden, is mij niet gebleken. De Kleine Doel be hoort thans aan den heer F. Fak Brouwer te 's-Gravenhage.

ook zelfs in die twee plaatsen betrekkelijk gering zijn, daar verheugden in vroegere jaren niet alleen deze twee steden doch ook Veere en Arnemuiden zich in een thans ongekenden bloei. ... De opkomst en welvaart in de middeleeuwen van deze vier havenplaatsen MiddelburgVlissingenVeere en Arnemuiden was in hoofdzaak te danken aan de gunstige ligging van Walcheren als kruispunt van het

voetpad geteekend. Het liep in de richting van Arnemuiden, ging met een voetbrug over de Arne1) en eindigde bij den Keetdijk in de nabijheid van Arnemuiden. ... Voor het maken en bestraten „van het nieuwe pad tusschen Middelburg en Arnemuiden, beginnende van de nieuwe kaai af, strekkende tot den oprit van den nieuwen havendijk bij Jacob Baernaerts keet

Arnemuiden, gunstig gelegen voor den handel aan de mon ding van de Arne en in het bezit van een goede reede, ver heugde zich in de 16de eeuw in een aanmerkelijken voor spoed 3). Er werden schepen ... Arnemuiden was, wordt ons gegeven door het Italiaansche reisverhaal van An tonio de Beatis (gedateerd Juli 1517), secretaris van kardinaal Luigi d'Arragon (f 1519) 4„Van Middelburg reed 's mor gens vroeg Zijne

Spoedig geraakte dit Arnemuiden tot bloei en Middelburg, dat zich inmiddels tot de eerste haven van Zeeland had opgewerkt, zag dit met leede oogen aan. Om Arnemuiden in haar macht te krijgen, kocht ... Middelburg de heerlijkheidsrechten van deze plaats en als eerste maatregel verbood zij aan de inwoners van Arnemuiden om den groothandel uit te oefenen.

In 1792 werd door de Thesauriers van Middelburg aan de Thesauriers van Arnemuiden 133 6 8 betaald voor het maken en onderhouden van een voetbrug over de oude haven of Arne, ingevolge het daarvan ... Omtrent dit contract vindt men in het Oud-Archief te Arnemuiden het volgende ,,Weth en Raad, gehouden den 28 Augustus 1792 2

hurgemeesters en schepenen van Middelburg met eenige schippers van heuden en andere vaartuigen, piloten en zeevarend volk op Arnemuiden is besproken en beraamd over de beste middelen om de toenemende ... verzanding te voorkomen zoo van bet diep voor Arnemuiden als van de haven van Middelburg tot het kasteel van Rammekens", schijnt toen reeds de gedachte tot doordelving van de Lemmerplaat nader overwogen te

ARNEMUIDEN. ... Arnemuiden, gelegen aan den mond van de Arne, was reeds in het begin der 13e eeuw een bekende plaats. Het lag toen aan de zuidzijde van de Arne. Dank zij haar goede Reede kwamen vele schepen uit het

Juni 1616 werd uit het stadsbestuur van Arnemuiden eene commissie benoemd „om bij zijne Exc. te gaan en met hem op alle de gemoveerde zwarigheden is 't mogelijk en zoo ze best zullen kunnen, te ... van de stad Arnemuiden aangezegd zijnde, dat hij tevreden was, dat de voorgenomen delvinge dadelijk en volgens de uitgezette kaarten van bestedinge zoude bij de hand genomen en geëffectueerd worden

Een vrij nauwkeurig beeld van den toestand van het kanaal door de Lemmerplaat in 1617, zien wij uit het volgende door de regeering van Arnemuiden tot de Staten van Zeeland gericht schrijven: „Edel ... Mogende, enz. Bailliu, Burgemeesters, Schepenen en Baden der stad Arnemuiden, in den voorgaanden zomer des jaars zestiene van Uwe Ed. Mog. tot de doordelvinge van de Lemmerplate verkregen hebbende alle de

plaatsbeschrijving van Arnemuiden bladz. 92. De kerkeraad van Arnemuiden besloot den 25 Maart 1612 de vrouw van Huart tot het II. Avondmaal toe te laten, hoewel hij te Middelburg failliet gegaan was. (Akten Kerkeraad).

Ambagt Nieuwerkerke (Herken) van lateren tijd is, en in dien mond, met zijnen Oosthoek en verdere aanslikkingen (daar het jegenwoordig Arnemuiden op gevonden wordt) de Mortier en het Nieuwland ... , allengskens is opgewassen en bedijkt, welke moerassen in de steenrode onder den naam van Arnemuiden voorkomen in dier voege, dat het Vak, op de kaart van Hattinga genoemd Nieuwerkerke, grootendeels met Mortier

wilden loopen naar Arnemuiden, liepen zij uit de voorschreven Sloe, door de Sloe of kreek, die ligt tussehen den Wolsack - daar door de stad Middelburg omtrent 34 of 35 jaren geleden eenen rijsberm ... Een llen Augustus 1633 compareerden voor schepenen van Arnemuiden Jacob Cornelisse Cole, 42 jaren, en Lieven Jansen, 34 jaren, voorschreven Jacob Cornelissen Cole met zijn vader op Sint

Ook deelt hij mede, dat in den strengen winter van 15431544 menig mensch met pijpen en trommelen van Arnemuiden over het ijs liep tot aan Sint-Joosland, „dat men die Stille heet." 2) In dien tijd had ... men te Arnemuiden het schuttersgilde van Sint- Joris met schuttershof, benevens een Sint-Jorisherberg, Sint- Jorisstraatje en Sint-Joriswaterpoort.

90e. Hebbende 't zelve diep geloopen uit het diep, komende van Welsinge naar Arnemuiden, ... 93e. Komende zoo met een kromte langs de plate, genaamd de Wolsack, tot in 't Slaeck voor Arnemuiden.

's-Heer-Arnoutskerke op 't zand van Arnemuiden en in Avesant. ... in 's-Arnskerke op 't zand van Arnemuiden op Duen- zand en in Coninchem in Noord-Beveland.

door een inwoner van Arnemuiden weggehaald.

, maar uitsluitend door de overige inwoners van Arnemuiden, de burgerij. Later is hierin verandering gekomen. Wanneer deze Nieuwlandse of burgerdracht haar intree in Arnemuiden heeft gedaan, is niet met ... gen en ook bij haar de „vissersdracht" grotendeels plaats maakte voor de „burgerdracht". De laatste jaren heeft door velerlei oorzaken, al of niet verband houdend met de oorlog, ook te Arnemuiden de

steden, doch ook tot Brabant toe, uit gevent. Reeds in de 18e eeuw komt dit voor, en soms werd de toelating verboden in verband met grieven, die men te Middelburg tegen Arnemuiden had. Zo b.v. in Juli 1709 ... en in Juli 1732 7). Merkwaardig, om meer dan een reden, is met name het laatstgenoemde conflict. Als repressie tegen een verbod van Arnemuiden om zout te werken in twee keten van burgers van Middelburg

de vaart naar Rammekens, alle mogelijke middelen tot diephouding van het vaarwater bij Arnemuiden aan te wenden, want in geval dit verlandde zou de schuring van het water door het kanaal van Welzinge ... Raad van Arnemuiden om eenig steengruis te mogen halen, om naast het Goesche hoofd een doorgang te maken om met paarden eu wagens gemaklijk in de stad te geraken „om te kerke en meulen te commen." 3)

voltrekkinge van een zoo goeden werk, daaraan de conservatie van de stad Arnemuiden met zijn gevolgen niet alleene en depen- deert, maar ook voor de provincie van Zeeland en verscheiden respecten ... zullen wezen, dit doende," enz. Ondanks allerlei tegenspoed werd in 1617 het kanaal voltooid, maar zeer spoedig begon ook weêr de opslibbing. Eeeds den 30 April 1619 werd door de regeering van Arnemuiden

ventre represente la ville et la gueulle du sacq la place d Armude, laquelle du sacq coppee, la reste seroit inutille et de nul fruytMaar ook de andere zijde dezer twee-eenheid wordt genoemd te Arnemuiden ... De genoemde sententie bevestigde de opperhoogheid der Arnestad, en slechts geringe bevoegdheid werd den bewoners van Arnemuiden gelaten enkele bedrijven, vrnl. in verband met de approviandeering der

, Sevilla en San Lucar, Delft en Delfts haven, Amsterdam en Den Helder (korten tijd althans), Rotterdam en de Maassteden, Middelburg en Arnemuiden zijn, in vroeger en later tijd, van deze diversiteit de ... Voor de Arnestad was de aan de monding gelegen vesti ging een mededingster, gevaarlijker nog dan Veere en later Vlissingen, daar Arnemuiden den toegang naar Middelburg volkomen beheerschte 2). Reeds

menigte schepen er waren er toch wel over de tweehonderd van buitengewone grootte en zeer vele, maar onaanzienlijker in de stad Arnemuiden. Kooplieden uit Spanje en van Lissabon trof ik aan in de stad ... 2) Arnemuiden. Hier en eveneens eenige regels verder leest men in Brom's Archivalia ltamniiwaarbij Brom aan den voet der bladzijde als verklaring zette Rammekens. Reeds Kan had, geleid door de Waard

Walcheren en ten oosten en zuiden door de eilanden Wolfaartsdijk, Zuid-Beveland en Borsele. Ten oosten van den Stinckaert waren ook reeds hooge slikken ontstaan, die zich tot voor Arnemuiden uit strekten en ... gescheiden ten westen van de Middelburgsche haven door het zgn. Kanaal van Welsinge en van de Middelburgsche haven tot bij Arnemuiden door het later meestal genoemde Arnemuid- sche gat, terwijl van voor

De landmeter Corn klis van Hijlle of Hille kreeg £9:6:8 voor het meten en kaarteeren van het schor, liggende over Arnemuiden, en voor het beramen der kosten van bedijking. 1657. Er werd 4 aan hem ... betaald voor het copieeren van drie kaarten van //de schorren en aanwassen van den Nieuwer- kerke-polderde vaart van Arnemuiden en het Slaek". 1664.

Er werd 118 8 4 betaald in de zaak van complainte tegen die van ArnemuidenAvegens vacatiën van Mr. JSTico- laas Cromhoff, Raad in het Hof van Holland, Gijsbrecht van Hogenhoucksecretaris van den Hove ... Burgemeesters en schepenen, doch dit is doorge haald en daarboven geplaatst regeerders van Arnemuiden. Van stadswege gingen er naar den Haag in de zaak van complainte tegen die van Arnemuiden, 1600. Aan den waard

omme der ge meente en de armclieden wille (van Arnemuiden?), die daer pleghen te visschene, zeggende dat men hier voirtijts dezelve nooit ver pacht en heeft, ende wilden de visschers die die gepacht ... Wordt in de bovengenoemde rekeningen slechts melding ge maakt van eene visscherie voor Arnemuiden, in die van 1516'17 wordt de plaats, waar die visscherie gelegen, was nader aangeduid, n.l. „van de

, om dat naar Arnemuiden te voeren 4). ... Arnemuiden in de hier behandelde periode een zeer groote beteekenis heeft gehad.

wij van elders weten, geen reden om te twijfelen of zij zijn ook voor de oudere periode maatgevend. Van 15671571 vermelden de ankeragelijsten de havens van afvaart der te Arnemuiden aangekomen Bretons1 ... Van de in Arnemuiden aangekomen Bretonsche schippers kwamen uit: 1567|68 1568j69 1569|70 1570|71

stuk dijk onder Arnemuiden aangekocht uit den boedel van vrouwe Suzanna Elizabeth Sluijmer, weduwe van den heer Ericus de Lang, en waar schijnlijk heeft men ook de verplichte deelneming aan de Commissie ... van toezicht en beheer over de nieuwe keersluis in 1818 bij Arnemuiden gebouwd, waarin de Sociëteit naast de gemeente Arnemuiden, de polders van Nieuw- en St. Joos-

hun klachten tot den Prins, die hun oude wenschen vervulde en bij privilege van 9 Maart 1574 Arnemuiden tot den rang van stad verhief. Het kreeg een eigen bestuur en werd ont slagen van het toezicht ... bloei van Arnemuiden echter niet. De reede begon steeds meer te verlanden, waardoor de scheepvaart be lemmerd werd. Door het verdwijnen van den handel verlieten reeds in het begin van de zeventiende eeuw

der „geschlossene Stadtwirtschaft" Toch ontbraken ook de ty- pisch-middeleeuwse karaktertrekken geenszins de bovenge schetste stapelaspiraties en de verhouding tot Arnemuiden zijn daarvan het bewijs. ... uitvoer 1543-1545 nl. weten wij, dat 83% van de uitvoer uit de Nederlanden liep over het „economisch landschap" de Scheldedelta. Antwerpen had daarvan niet minder dan 93% voor zijn rekening Middelburg-Arnemuiden

redding van de nijverheid. Omstreeks 1600 horen wij van bombazijnnering in 1610 vroeg een Middelburgs koopman medewerking voor zijn boratweverij, waardoor 40 a 50 huis gezinnen zich te Arnemuiden ... Maecht te Arnemuiden als tapijtwerker werkzaam. In 1720 verbond iemand zich gedurende 16 jaar er minstens 20 En gelse kolenschepen te lossen, wat nog al wat vertier schijnt te hebben gebracht. Maar

nul fruyt". Maar ook de andere zijde dezer twee-eenheid wordt genoemd te Arnemuiden is wel de han delsbeweging, doch te Middelburg het kapitaal en daar wonen de kooplieden, „car il y a telz marchanz en ... bevestigd en slechts enkele bedrijven wer den aan de bewoners van Arnemuiden toegestaan, hetgeen enige jaren later nog wat werd uitgebreid, doch een poging, door betaling van een aanzienlijke som gelds van