Cadzand gefortificeerdteekening in O. I. inkt het Hof Waldamme, teekening in kleuren, W. Pouwelse, fee.; Vlissingen van de reede te zienteekening in kleuren door J. H. Reijgen 1840;

6. idem uit Cadzand;

1) Uit den naam mag men afleiden dat deze Watering van Zuidzande oorspron kelijk als een zandplaat uit de zee is opgewassen en van latere formatie is dan Cadzand. ... 2) Cadzand komt reeds als eiland voor in 1231, in dat jaar stond nl. de bis schop van Doornik aan de bewoners eeu tweeden geestelijke toe, wijl hun parochie aan alle zijden door de zee werd omringd

gemeente Cadzand, maar de aloude parochie waartoe ook de tegen woordige gemeenten Zuidzande en Retranchement behoorden.

) een uitgestrektheid van 700 ge meten lands 5), naar hem den Moerkerksclien polder genoemd en gelegen tussclien Wulpen en Cadzand, daar waar thans de deels herdijkte deels nog altoos geinundeerde ... Zwartepolder is te vinden 6). Of Moerkerke c. s. den mond van het Zwarte Gat volkomen hebben afgedamd en zoodoende Wulpen aan Cadzand vastgehecht, is onzeker maar waarschijnlijk lijkt het niet. Den kelijk lieten

moeten toeschrijven aan verschillende inpolderingen zoowel rond het eiland van Cadzand als in den omtrek van Damme, Sluis, Oostburg en Biervliet, waardoor de stroom van het water, dus oordeelde zijvan zijn

De uit zee opkomende vloedhoopte menzou als hem aldus de baan vrij werd gegeven, zijn watermassa tusschen Cadzand, Wulpen, Groede, Zuidzande en Oostburg met zulk een geweld voortjagen dat zijna zjch ... of polderlegger van de Watering van Cadzand vermeldt dat de Sint Janspol der is „beginnende van zuijden inne in den houck van den dijck geseijt den Brugschen dijckgeleijt bij de heeren van Bruggeen van

tusschen Wulpen en Cadzand, bedijkt in 't jaar 1422, behoorde al toe mijnen heere van Sint Baafs; dezen polder es innegesteken bij vervolge van de vier leden 's lands van Vlaan deren bij mandamente van den ... 1) Uit deze plaats blijkt duidelijk dat men in dezen polder van het Zwarte Gat of Moerkerkschen polder niet den Tienhonderd ouder Cadzand heeft te zien. De eerste toch lag toen blijkbaar

noordelijk gelegen schorren „aan weerszijden van het Zwarte Gat en het kanaal tusschen Wulpen, Cadzand, Oostburg en Groede," dat wil zeggen het gebied van de tegenwoordige ge meente Nieuwvliet

Wat Cadzand betreft, de Vlaamsche burgeroorlogen, van 1488 tot 141)2 vooral in den omtrek van Sluis gevoerd, teisterden het voormaals welvarende land zoo vreeselijk dat de uitgeplunderde landzaten

4) Octrooi van Kakel V tot oprichting van de Watering van Cadzand van 18 Juni 1537, bij Gtlliodts Cout. des petites villes etc. du quartier de Bruges II p. 13 ss.

liet brengen, er zelfs geen enkelen kooper voor kon vinden t). Toch rees het eiland, hoe ook verkleind, nog in 1562 uit zee op met een breed schorre aan den kant van Cadzand en een kerkdorp tegen den

Was de schade, aan Cadzand, de omstreken van Oostburg en lJzendijke toegebracht groot voor Wulpen was deze Aller heiligenvloed een katastrophe. De polder Koezand bezweek en met hem ging vermoedelijk

slechts de bouwvallen van torens en kerken opdoken. Toen Prins Maurits in 1604 het gewest voor de Staten veroverde, hielden behalve Sluis alleen de stadjes Aardenburg en Oostburg met het eiland Cadzand het ... op de markt kwamen drinken 6). Betrekkelijk gunstig stak hierbij af de toestand op het eiland Cadzand. Niet dat zijn be woners van geen oorlogsleed konden medespreken. In het begin van 1584

Grooten St. Anna aanwon 4), een gedeeltelijke vergoeding voor het verlies, dat Cadzand door de inundatie van den Tienhonderdpolder had geleden 5). ... aangehaalde overeenkomst van 26 Febr. 1596 wordt met name van het fort te Cadzand gewaagd. In 1604 lagen er drie forten op zijn minst, zie mijn Verovering van het Land van Cadzand in 1604 blz. 6, 7.

Breskens als in de omliggende polderswelke allen om de geïnundeerde tusschenliggende landen en zeer groote dis tantie tot Cadzand om Gods Woord te hooren niet dan met te zeer excessieve moeiten wisten te

de zijde der Staten-Generaal had ge bracht, die van Cadzand moeite gedaan om ten huilnent een Hervormde kerk te vestigen. Waarschijnlijk heeft met zulke pogingen in verband gestaan de verklaring, op 14 ... parochianen) om een dienaar des Godde- lijkeu Woords te hebben binnen het eiland van Cadzand" aan de verzoekers last gaf om „de goederen of middelen over te brengen

Intusschen want er zouden nog verscheidene jaren voorbij gaan eer te Cadzand een predikant werd aangesteld trok zich de kerk van Sluis de belangen aan van de daar woonachtige geloofsgenooten. „"Men ... zal (aldus besloot de Sluissche kerkeraad op 2 Juli 1605) die van Cadzand laten weten, dat het Avond maal op den 10 Juli zal gehouden worden, opdat de lidmaten aldaar zich bij tijds voorbereiden en op

geraken konden waardoor niet alleen die van de parochie van Cadzand zelve maar ook die aldaar van andere omliggende plaatsen verschenen om het Woord Gods te hooren en andere stichtelijke oefeningen ... Mogende Heeren Staten- Generaal, teneinde hun Mogenden geliefden consent en ordon nantie te verleenen om een ordinairen predikant voor die van den eilande Cadzand te mogen beroepen, en voorts naarstelijk

-ordinairen en onzekeren dienst van den minister te Sluis ongetroost en ongeleerd moesten ster ven." Uit aanmerking nu van „den voorzeiden noojl en den goeden ijver der inwoonders van Cadzand, die voormaals ... November 1608, stonden zij toe dat de Raad van State „een predikant zoude mogen stellen in het eiland van Cadzand" 5), en in den loop van 1609 aanvaardde zekere Marcus ab Halle, dien de inmiddels be-

noemde kerkeraad 1) aan de classis Walcheren had voorgedragen te Cadzand zijn dienstwerk als de eerste in de rij van predi kanten, die er sedert het herdersambt hebben bekleed 2). ... Ten opzichte van de bezoldiging van den Cadzandschen pre dikant hadden de Staten-Generaal aanvankelijk bepaald, dat zij voldaan zou worden „uit de inkomsten van de geestelijke goe deren in Cadzand" 3

werd getroffen in Eebruari 1611, toen de Raad van State verordende dat voortaan „de predikant van Cadzand zijn tractement zou ontvangen van den ontvanger Seblippens uit de geestelijke goederen van Sint ... Baafs" aldaar 2) of, gelijk de Raad bet ergens juister uitdrukt, dat hem „zijn betalinge zal geassigneerd worden op de tiende van Cadzand toekomende de abdije van Sint Baafs te Gent, die doch gehouden is

de tienden hief, voor het salaris van de predikanten aldaar jaar lijks een bedrag zou beschikbaar stellen van 100 gulden 1). Buitendien genoot de predikant van Cadzand, evenals voorheen de pastoor ... Omstreeks denzelfden tijd dat ab Halle het predikambt te Cadzand aanvaardde, begon men er tevens de hand te slaan aan de herstelling van het kerkgebouw, dat gelijk zoo vele andere in Vlaanderen

, want de rekening vermeldt ook een uitgaaf voor het aanvoeren van „een tafel en twee banken en een schapra boven op de sanctuarie." Na het overlijden van ab Halle, die niet te Cadzand zelf maar elders

van Loo, te Sluis aan den Raad van State geschreven, wordt uitdrukkelijk vermeld, dat „de kerke van Cadzand was voorzien van bekwame gelegenheid om den godsdienst te exerceeren als hebbende één beuk

van Cadzand wordt bedoeld, zien wij uit het bericht van Balduinus HunniüS, predikant te Oostburg van 16761690, e die in zijn Zeeuwsche Buise (blz. 80) zegt dat de toren van Cadzand tot op zijn eerste

de huurprijzen liepen van 4 tot 13 schellingen het gemet dan bevinden wijdat zij bezat in Zuidzande ruim 25in den Vierhonderdpolder onder Cadzand ruim 60, in den thans niet meer bestaande ... vruchtgebruik afge staan aan die van Cadzand, wijl de beide genoemde parochiën sinds de inundatiën van 1583 geheel ontvolkt waren 2).

onmachtig om „de verachterde interessen laat staan de opgelichte kapitalen te betalen", die men had moeten opnemen „eerstelijk tot den bouw van de kerke te Cadzand ten jare 1611 en 1642, en ten andere tot het

heugt", zoo spreekt in een memorie van 1659 de toenmalige predikant van Cadzand Petrus Dobbelaer, die naar hij zelf verklaart van kindsbeen af op de heerlijkheid had gewoond „mij heugt, dat zij over ... den lande van Cadzand, Groede, Breskens etc." aan het Vrije een verzoekschrift over, waarin zij mededeelden „dat zij tot nog toe geen eigen huis of bekwame plaatse hadden ge had" doch gebruik hadden

het door hen beoogde doel „Op zekere requeste, aan haar Hoog Mogenden gepresenteerd uit den naam en van wege de Mennonistische gemeente van Cadzand, Nieuwvliet, Groede, Breskens, Oostburg etc., rakende ... 1) Resol. Staten-Generaal 16 Mei 1647„op de requeste van de Mennoniste gemeente van Cadzand, Groede, Breskens en Oostburg is na voorgaande deliberatie goedgevonden en verstaan dezelve mits dezen te

Mogenden gepresenteerd uit den naam en van wege de Mennonistische gemeente van Cadzand, Nieuwvliet, Groede, Bres- keus, Oostburg etc. is goedgevonden en verstaan mits dezen te verklarendat de supplianten met

op grond van hun godsdienstige overtuiging, die het dragen van wapenen verbood, weigerden op de wacht te komen. „De ingezetenen van Cadzand murmureerden daar over (schrijft Dobbelaer) toen zij bij dage

en die om den zwaren kerk gang noch naar de Groede noch naar Cadzand en gaan, velen een ure gaans en sommige meer van dezelve af wonende, en bijzonderlijk die onwetende menschen, die met groote

te geven aan de gemeente van Aardenburg, onder deze bepaling nochtans dat, „wanneer in vervolg van tijd zoude mogen komen te gebeuren dat zich in den lande van Cadzand, Nieuwvliet, Groede, Breskens

sommige toen werden geschat, veel hooger zelfs dan de beste huizen in het geheel door niet-militairen bewoonde Cadzand 3).

, Sint Anna ter Muiden en Cadzand, die er van 1621 af „den godsdienst bedienden" 3). Een jaar of tien later werd er een nieuwe regeling getrolfen. Omstreeks 1630 hadden na melijk de genoemde predikanten

predikant, die daarop alsdan in liet voorschreven Be- tranchement en de forten van Cadzand zal mogen beroepen worden". ... krijgsraad in het ltetranchementdie ordinarise ouder lingen en diakenen zijn, en door de heeren van het Yrije en de magistraten van Cadzand gezamenderhand volgens de ordre der kerken hier te lande een tweede

Vlaanderen opdroeg zich te vergewissen „of niet eenige barakken hiertoe zouden kunnen gebruikt worden, en zoo niet, te informeeren wat een klein kerksken zoude kosten en wat die van het Vrije en Cadzand

In Februari 1653 werd de nieuwe kerk aanbesteed voor 1045 pond 5) en, niettegenstaande de ingezetenen van Cadzand er bij het Vrije op hadden aangedrongen ze op Terhofstede te plaatsen 6), weder ... van Cadzand te zwijgen, waren reeds langer dan een menschenleeftijd beteeld geweest toen de Prins Willem nog steeds als schorre drijvende lag. In oude tijden deel uit makend van de Watering van de Oude

afstand af te leggen, die iets maar niet veel korter was dan die in onze dagen Cadzand van de duinen scheidt. De naaste weg van Breskens naar zee liep toen ongeveer daar, waar thans de haven is, dwars door

een schelling toe te leggen „uit de verponding t) over het geheele eiland van Cadzand 2) en Prins Willemspolder 3). Naar aanleiding van dit request gingen de gedeputeerden uit den Baad van State, die in ... 2) Met het „eiland van Cadzand" bedoelde men destijds de "Watering van Cad zand, de polders van Nieuwvliet, de dijkages van Groede, Breskens en Baarzande.

bijeenkomst, op 30 Maart 1686 te Sluis gehoudenal het moge lijke gedaan om de daar aanwezige afgevaardigden van de Wa tering Cadzand, van den Tienhonderdpolder, de heerlijkheid INieuw- vliet, den

1) NI. het zoogenaamde eiland van Cadzand, zie hiervoor blz. 9.

Aan een derde geschrift, ingezonden door D. G. van Voorst, predikant te Cadzand, werd een zilveren medaille toegekend.

Actinia mesembryanthemum Kust van Cadzand. ... Actinia mesembryanthemum, var. tigrina Kust van Cadzand. Actinoloba dianthus Zeekanaal bij Middelburg.

Van al de langs de zee gelegen polders van Westelijk Zeeuwsch- Vlaanderen voeren er voor het tegenwoordige weinig of geen een zoo lichten strijd om het bestaan als de Watering van Cadzand. Dat ook ... . Wij kunnen ons van haar worsteling in die dagen een denkbeeld maken wanneer wij bij een auteur, die omstreeks 1751 schreef, het volgende lezen: „de Oostduin (van Cadzand), die zig aan den kant van de

Hoe het nog in 1702 met deze duinen en hun voorland was gesteld, zegt ons een verklaring in 1723 afgelegd door den oud-hoofdman van Cadzand Jannes Masclee en vijf andere personen van leeftijd, die ... opzichte van de Wateringe van Cadzand de Xoordduine wordt genoemd", naar hun beste gissing breed was geweest tusschen de 400 en 500 roeden, eerder meerder dan minder, te weten van de tegenwoordige inlage

klein stuk meer van was overgebleven. Wat betrof dat gedeelte van den Oostduin, dat zich uitstrekte naar Retran- chement op, hetwelk „bedekt heeft den dijk van het Oudeland van Cadzand, gesloten hebbende ... 2) Request Watering Cadzand aan Staten-Generaal 13 Oct. 1719.

1) Request Watering Cadzand aan Staten-Generaal 10 Febr. 1723.

Mede achtten zij het wenschelijk te verordenen niet alleen voor de Watering van Cadzand maar „voor alle dijkages en polders hieromtrent in het generaal", dat voortaan geen onderhandselie aanbesteding