Per transport 21792
Oud-Arnemuiden Mr. Marcus de la Palma
... Tegen de voogden der weezen van Mr. Cornelis Pompe
werd eene rechtsvordering ingesteld over de betaling der koop
som van de heerlijkheid Nieuwerkerke, 1683. Er werd£ 6 9
terugontvangen wegens
Er gingen gecommitteerden naar Arnemuiden om te infor-
meeren naar de limietscheiding' tusschen //Cleophas- of Klevers-
kercke" en Nieuwerkerke, 1679.
... Aan Johannes Verschuere werd 5 betaald voor vacatiën
tot de limietscheiding te doen tusschen KleverskerkeNieuwer
kerke en Oud-Arnemuiden 1681.
Opmerkelijk is hetdat er langs dezenthans afgelegen
weg en dus ook langs den berg een voetpad liepdat in
vroegere jaren leidde naar Nieuwerkerke en naar de Middel-
burgsohe Dampoort, het aloude ... 54. HEERLIJKHEID NIEUWERKERKE.
Nieuwerkerke had een kerkdorp, dat, blijkens zijn naam,
jonger was dan het oude Arnemuiden dat nu niet meer be
staat. Het was nooit een dorp van beteekenis. Yan Citters
plaatst de indijking Zelandia ... ïllustrata, dl. I, blz 774 eerst
in de 14e eeuw; de vlucht van Nieuw-Arnemuiden moest het
tegenhoudenzoowel als zij Kleverskerke tegenhield. Men
kan u de plaatswaar het dorp gelegen heeftnog zeer goed
Gemeente Arnemuiden.
... 51. heerlijkheid nieuwerkerke.
Arnemuiden gelegen, vleide
men er zich zeker met eene schoone toekomst, doch deze is
nooit verschenen en thansdoor Middelburgs derde haven
van zijne vroegere gemeenschap in oude tijden geheel afge
scheidenligt ... Den tweeden berg van Kleverskerke, althans dien ik voor
een gewezen berg houdzal ik later vermelden bij die van
Nieuwerkerke.
van de heerlijkheden Kleverskerke
en deze landen zijn, even als die van Schellag, van Nieu-
werkerke en Arnemuiden laag en veel minder voor goed bouw
land geschikt dan menige andere streek. De wegen ... schorren opgewassen langs die van Noord
monster en Nieuwerkerke en hoewel de landen oud zijn, zou
het wel kunnen gebeurendat het zeewater daar later de
gronden nog bedekte toen het grootste deel aan den west
Nieuwerkerke. Deze laatste parochie
is vermoedelijk gesticht kort na den ondergang van het nabij
gelegene Oud-Arnemuiden (Kesteloo, Arnemniden bladz. 4).
De parochie van Nieuwerkerke was dan eene dochter van die ... van Nieuwerkerke gebouwd werd.
De zetel der parochie van Nieuwerkerke werd in 1545 naar
Nieuw-Arnemuideu overgebracht (Kesteloo - trnemüiden
bladz. 51).
Nieuwerkerke. De. partij ambacht, die aangekocht werd van
Boudewijn, bastaard van Bourgondië, was groot bij de breedte
168 gemeten 58 roeden, steenschietens 52t geniet 58 roeden.
Daarbij behoorde ook ... de molen staande te Arnemuiden op
't westeinde aan den berm van den dijk." De koop geschiedde
voor 641 -.9:9: 12 rekening 1508. Om dit ambacht tot
De Heerlijkheid Mortiere 275
De Heerlijkheid en Parochie van Ar
nemuiden (Oud Arnemuiden) 279
Het tweede Arnemuiden in Mortiere 283
De kaart van N ieuwerkerke, Oud-Arne
muiden den Hay man en Welzinge ... De Heerlijkheid Nieuwerkerke. 298
DE GRONDEN BEWESTEN ARNEMUIDEN.
... Aan de westzijde van Arnemuiden werd in den hoek, ge
vormd door den dijk van Walcheren en den wal van Arnemui
den ter plaatse, waar in A begin der 16e eeuw een scheepsdok
bestaan heeft, in 1661 het
werken bij Arnemuiden en in die van 1625
nog 899 8 3 6.
... Het zuidwestelijk deel van die houwers tegen het haventje
van Arnemuiden werd weldra door opslibbing als houwer onbruik
baar en door de stad Middelburg in een poldertje herschapen
dat nu nog onder
Arnemuiden,
die het kleine schor in eigendom bezat en tusschen de am
bachten Nieuwerkerke en Kleverskerke. Bovenbedoelde kreek
den Veerschen dijk dicht genaderd zijnde, nam haar loop noord
waarts langs dien ... Maurits, als markies van Veere. x) Tusschen dit groote sclior
en cle Veersche poort te Arnemniden vond men nog een kleiner,
bekend als liet //Gors van Arnemuiden" 2) en van eerst ge
noemd schor
Vervolgens kwam er nog eene inundatie voor op 5 November
1530 toen de dijk tusscken de oude haven van Middelburg en
Arnemuiden doorbrak //waeraf "t landeer 't beversclit was wel
drie weken bezouten ... was.11 Blijkens de stadsrekeningen van
Middelburg had de molen op den dijk te Arnemuiden tijdens
die inundatie vier weken stilgestaan.
Op den oosthoek van Nieuwerkerke is men Nieuw-Arnemuiden
toen meestal als de. Oostelijk bekend, vooral na 1462 begonnen
te bouwen. /'Ende siclitent"1 zegt Reijgeesbeug //heeft men
begonnen te ... daartoe in
1493 ongeveer de helft en in 1508 bijna al het overige van
het ambacht Nieuwerkerke met den oosthoekbevattende den
grond, waarop Nieuw-Arnemuiden gebouwd was. Eerst na de
verschillende tijden tot
stand gekomen indijkingen van Noordmonster en Nieuwerkerke ten
noorden en die van Hayman en Mortiere ten zuidenkan immers
van een gegraven kanaal aldaar moeielijk sprake zijn. 3) Loopende ...
in verschillende richtingen tusschen de dijken of wallen van
genoemde heerlijkheden, kwam de Arne bij oud-Arnemuiden
in den Lemmel en werd later en ook nu nog beschouwd als
de grens tusschen de oost
Middelburg, //van den jare 1530 den 5 November
was den weg van Middelburg en Arnemuiden zeer vol gaten,
zoo dat grootte armoede geschiedde, dat jammer was. En wij
met ons 12 hooftmannengemaakt bij den Staten ... genoemde hoofdlieden. Deze mochten buiten
dien te hunner hulp nemen, zooveel rijs- en dijkwerkers, spitters
enz., als zij naar urgentie van het werk zullen behoeven, enz.
De ingezetenen van Nieuwerkerke en
Aan het zuideinde van de heerlijkheid Arnemuiden of tus-
schen deze en de heerlijkheid Mortierebezat de heer van
Nieuwerkerke nog een klein gedeelte eigendom, wat in 1748
aan de gerechtigden van de ... üe kaart van Nieuwerkerke, Oud-Arnemuiden,
den Hajman en We 1 singewaarop de-
loop der Arne enz.
der oude paro
chiekerk van Nieuwerkerke in de kapel van St. Maarten bene
den den dijk." De plaats van het kerkhof leeren wij kennen
uit den overlooper van Mortiere in het archief van Arnemuiden
terwijl ... na 1440 en 3° op het tegenwoordige Arnemuiden op den
Oosthoek na 1462.
hielden
wij ons daarvan overtuigd na een later en opzettelijk onderzoek
en vergelijking van het bekende terrein der gewezen kerk en
begraafplaats van Nieuwerkerke onder Arnemuiden.
.
De kerk van Welsinge komt voor op de kaart van Nieuwerkerke
Arnemuiden enz. van 1511 3) en bovendien op een kaartje van Le-
vinus Ruete van 1568 vroeger ter griffie van Goes berustende.
De afbeelding ... Arnemuiden in de 16e en 17e eeuw, is
ons daarvan eene afbeelding bewaard gebleven van lateren tijd
in eene plaatvoorstellende de binnenkomst aldaar van Z. H.
prins Willem Y met de vorstelijke familie den 18
53. Nieuwerkerke.
... 54. Nieuwerkerke.
De Lemmel omspoelde het geheele zuidoostelijk deel vai
Walcherenvan Zandijk 3) langs de gronden van Klevers
kerkeNieuwerkerke of den OosthoekOud-Arnemuiden er
Nieuwerkerke
... Oud-Arnemuiden (Mortiere)
noot 125). Hetzelfde geldt mogelijk ook nog voor het territoir van de op een onbekend
moment vóór 1235 gestichte parochies Arnemuiden en Welzinge. Tot het ambacht Noordmonster
zouden de latere parochies ... Kleverskerke en Nieuwerkerke nog kunnen hebben behoord.
verkoopvoorwaarden van
Ritthem en Nieuwerkerke vertonen beide dezelfde clausule, die nadrukkelijk een
economisch belang van Middelburg diende. Ingevolge een octrooi van de Staten
van Zeeland behield Middelburg zich ... het recht voor om zoden benodigd voor het
onderhoud van zijn trekdammen te betrekken van de buitendijken bij Ritthem en
Nieuwerkerke. Bovendien reserveerde de stad de mogelijkheid voor zich om - wel
stad op staet" eene zoutkeet te
bouwen. In 1723 behoorde deze zoutkeet, welke stond tus-
schen „het Gerechte dezer stad en de vaart naar Arnemuiden
met het polderken land daar annex", aan de kleindochter ... Nieuwerkerke in erfpacht was
verkregen1), maar ook nog tot een stuk van het schor „ten
noord-oosten van haar afgedijkt polderken gelegen", hetgeen
toen reeds door de sociëteit der Zaagmolens van den Heer
van
4. Arnemuiden Nieuwland en terug, 1644-1871/72.
... 10. Nieuwerkerke, Nieuw Sint Jooslandpolder Zuid-Beveland,
1644-1704.
Nieuwerkerke. Zie Arnemuiden.
Haven. In 1486 werden er te Arnemuiden verteringen
gemaakt, toen men liet leggen eener nieuwe haven beraamde.
... In 1483 gingen er naar Arnemuiden //om 't leenland te
visiteeren, dat Jan Woutersz. toe placht te hooren, omdat
de stede hare electie daaruit nemen wilde."
een predikant mag beroepen, doch daarvoor moet het nabije Arnemuiden van de twee
predikanten er één afstaan (129).
... van Lodewijk Napoleon (132). Zonnemaire en Bommenede zouden
moeten samengaan, evenals de gehuchten Nieuwerkerke, Duivendijke, Brijdorpe, Klaaskinder-
kerke en Looperskapelle. Een nieuwe kerk zou moeten
Van totale verwoesting of afbraak van kerk horen we in deze periode zelden. In 1545 wordt beslo
ten de parochiekerk in het Walcherse Nieuwerkerke als zodanig op te heffen, en haar functies te
doen ... overgaan op de kapel van Arnemuiden. Nadien wordt de kerk gedeeltelijk afgebroken, en de
laatste stenen worden in 1591 en 1594 aangewend voor de versterking van Arnemuiden (24). De
kerk van Brigdamme wordt
enkele bedrijven, vrnl. in verband met de
uitrusting van schepen, en ook de zoutnering, werden aan
Arnemuiden toegestaan. Wel werd nog in 1538 enige ver
lichting verkregen, maar een poging om door betaling ... van een
aanzienlijke som gelds van Karei V ontkoming aan het Mid
delburgse juk te verkrijgen faalde1). Was het wonder dat
Arnemuiden op het eerste gerucht van de opstand, die de
hoofdstad hardnekkig de
met de vorming van het wat
verder oostwaarts in de heerlijkheid Nieuwerkerke gelegen, nu
van de naamgevende Arne feitelijk gescheiden, Nieuw-Arne-
muiden omstreeks 1462 is begonnen. Dit derde Arnemuiden ... DE SMALSTAD ARNEMUIDEN
kaart van Nieuwerkerke, Oud
Arnemuiden, den Haijman en Welsinge, waarop de loop der
Arne a° 1511 2Op de kaart van J. van Deventer komt
Arnestein niet voor, wel op kaarten uit de 17e eeuw, zooals
op de
in Mortiere, ter grootte van
8 gemeten 119J^ roeden, niet anders geweest dan het terrein,
waarop het tweede Arnemuiden in Mortiere gevonden werd,
en dat op de vorengenoemde kaart van Nieuwerkerke, Oud ... -
Arnemuiden, den Haijman en Welsinge, a° 1511, begrensd
werd door ,,den Arendijck Arnedijk op de zuijdzijde
van de havene", ten oosten, den „zeedijck leggende in de
Ambachtsheerlijckheid Arnemuijden" ten zuiden
4) Zie de Kaart Nieuwerkerke. Oud Arnemuiden. den Hayman en
Welsinge, a° 1511. Inventaris Kaarten enz., door C. de Waard, blz. 16,
no. 137.
... 2) De Kuststreek van het zuid-oostelijk deel van Walcheren in
vorige tijden door A. Walraven en F. P. PolderdijkArchief Z. G. d.
W.. 7e deel. 3e stuk. blz. 283, (Het tweede Arnemuiden in Mortiere).
, Nieuwerkerke en Noordmonster.
Het strekte zich in zuidelijke richting uit tot Middelburg en Arnemuiden, en bezat
een oppervlakte van bijna 14.000 gemeten oftewel 5500 hectare. Landschappe-
„In de Oostwatering bevinden zich haymangronden onder
„Nieuwerkerke, Zandijk, Brigdamme. Overdamme en in 't
„Seys-ambacht."
... „Toen de stad zich ontwikkelde, maakte men in de slikken
„der Arne, aan den Oostkant, dijken voor eene haven naar
„Arnemuiden, dat is naar de toenmalige reede, en uitgebreide
„schorren, alle in den
, welke thans den Oranjepolder
uitmaken, in dien Arnemond zouden ontstaan zijn, is niet
aannemelijk want wat is toch het geval Bijna overal in het
ambacht Nieuwerkerke, evenals in den Oranjepolder, vindt ... Van af de monding der Arne dicht bij Arnemuiden noord-
westwaarts tot aan den Kleverskerkschen weg is aan de hand
van bovengenoemde kaart van J. van Deventer de loop der
Arne met hare dijken op het
Ambagt Nieuwerkerke (Herken) van lateren tijd is, en in
dien mond, met zijnen Oosthoek en verdere aanslikkingen
(daar het jegenwoordig Arnemuiden op gevonden wordt)
de Mortier en het Nieuwland ... , allengskens is opgewassen en
bedijkt, welke moerassen in de steenrode onder den naam
van Arnemuiden voorkomen in dier voege, dat het Vak, op
de kaart van Hattinga genoemd Nieuwerkerke, grootendeels
met Mortier
Door het droog worden der aan weerszijden der Arne
gelegen gronden, zijn aan de oost- en noordzijde de am
bachten Nieuwerkerke en Noordmonster, en aan de zuid- en
westzijde Arnemuiden (Oud) en de ...
schrijving vindt van de Kaart van Nieuwerkerke, Oud-Arnemuiden,
Den Hayman en Welsinge, waarop de loop der Arne, enz.", met een
verkleinde copie van die kaart tegenover blz. 288 en vervolgens blz. 295,
en
Het Arnemuiden uit de zestiende eeuw
nam in welvaart toe, de handel en koop
vaardij floreerden door de gunstige ligging
aan de Westerschelde en het Sloe.
... Uiteindelijk werd de situatie om overstro
mingen uit te sluiten steeds moeilijker,
waardoor in 1438 werd besloten een stuk
grond aan te kopen van het hoger gelegen
Nieuwerkerke in de Oosthoek van
Arnemuiden - Kraaijenholseweg (afb.
24-25)
... Tijdens een verkenning in het voorjaar
van 1 986 werd op de pas geploegde ak
ker van A. Louwerse aan de Kraaijenhol-
seweg in de gemeente Arnemuiden een
omvangrijke concentratie baksteenpuin
en
bij Arnemuiden
Grenspaal ambachtsheerlijkheid Nieuwerkerke
... Ringrijdente Nieuw- en Sint Joosland
Uitwateringsduiker W\eu\N\anó (WIB)
Nieuwerkerke
heerlijkhe
den Nieuwerkerke en Mortiere [het oude
verdronken Arnemuiden], de paar hectare
die er nog over van waren. Bovendien ging
in 1579 de rechtspraak, in de Katholieke
... Het galgenveld van Arnemuiden
schooljeugd in die tijd. L. Schouls vertelt
over de opening van de brandweer
tentoonstelling in het Museum en B. de
Nooijer komt terug op de in Arnemuiden
gevonden rekenpenning, met het wapen
van ... Reimerswaal. J. Adriaanse beschrijft
de gebeurtenissen in de jaren 1572 en
1573. Arnemuiden ligt er verwoest bij door
het oorlogsgeweld tussen de Geuzen en
Spanjaarden. Alleen Middelburg en
Arnemuiden zijn nog
materiaal aan te voeren. J. Adriaanse sluit
zijn serie over Arnemuiden in de Tachtig
jarige Oorlog af met het jaar 1574, waarin
Willem van Oranje Arnemuiden stads
rechten verleent en bijzondere ... privileges.
P. Baaijens vertelt hoe een kapper zelfs de
krant in Gelderland haalt met zijn kappers
praatjes. Op onverklaarbare wijze werden
vlijmscherpe messen bot, een probleem
dat niet alleen Arnemuiden
De heer van Nieuwerkerke steunde de
kerk en de armen van Arnemuiden en hij
stond bekend als opvallend gul.
... Naast zijn bestuurswerkzaamheden was
Radermacher zakenman. Zijn activiteiten
in polderprojecten leverden hem geen
windeieren op. Op zijn initiatief ontstond bij
Arnemuiden een tweetal landwinningen
terrein.De gracht had een wis
selende breedte van 5 tot 8 meter en was op het diepste punt tot 2.75
roeter -N.A.P. uitgegravenEen tweede zoeksleuf in de richting van het
voormalige dorp Nieuwerkerke leverde ... .a. holle stelen
van koekepannen van rood aardewerk)Aangezien geen majolica en ander 17de-
eeuws aardewerk is aangetroffen,heeft het gebouw waarschijnlijk hetzelfde
lot ondergaan als de kerk van Nieuwerkerke