Het nederige visschersdorpje Arnemui-
den kan hiervan meespreken en terug
blikken op een glorierijk verleden. Niets
bewijst meer dat het eens een wijd ver
maarde havenstad was.
Oud Arnemuiden, meer
(Oud-)Arnemuiden
voor 1235
"veel buten
ghedyckt werd bij oud Armuyen" en in
1352 dat veel land verdronk bij
Welzinge en oud Arnemuiden. In 1408
sloeg er door een dijkval opnieuw
een groot gat in de dijk
bezuiden Arnemuiden
... Walcheren op meer
dan 30 plaatsen de
dijken door. Dit bete
kende feitelijk de
ondergang van het eerste
Arnemuiden. In deze tijd
moest oud Arnemuiden
door de talrijke grondbraken
als verloren worden
bui
tenplaats Zeeduin behoort. Het vaarwater
Lemele, Lemmel of Lemmer vormde vroeger
de grens tussen Zuid-Beveland en Walcheren
en liep toen vanaf Zandijk langs de gronden
van Kleverskerke, Oud-Arnemuiden
breken). In tegenstelling tot de kapel van
oud Arnemuiden werd de kerk van nieuw
Arnemuiden steeds aangeduid als "de
kapel beneden den dijk".
Het Arnemuiden, waarvan in de Koopbrief
van 7 augustus 1493 sprake is, was de
derde agglomeratie van die naam, die bij
de mond van de Arne ontstaan is. De
eerste, ook wel Oud-Arnemuiden ge
naamd
34 Oud-Arnemuiden (1440) 74
Arnemuiden op grond van zijn bijzondere relatie tot de stad als am
bachtsheer van Nieuwerkerk, Oud-Arnemuiden. Daniel Radermacher
heeft zich behalve met deze vorstelijke gift vele malen verdienstelijk
gemaakt
34 'Oud'-Arnemuiden (1440 en circa 1460)
gebracht 1). En zelfs het consult met den man uit
Holland, //die conste den stroom keeren van den lande11, was
vruchteloos geweest. Het was ook in dezen tijd, dat Oud-
Arnemuiden door de talrijke grondbraken
loop met vele en groote bochten te vervolgen tot aan haar
uitmonding in den Lemmer bij Oud-Arnemuiden.
schrijving vindt van de Kaart van Nieuwerkerke, Oud-Arnemuiden,
Den Hayman en Welsinge, waarop de loop der Arne, enz.", met een
verkleinde copie van die kaart tegenover blz. 288 en vervolgens blz. 295,
en
4) Zie de Kaart Nieuwerkerke. Oud Arnemuiden. den Hayman en
Welsinge, a° 1511. Inventaris Kaarten enz., door C. de Waard, blz. 16,
no. 137.
in Mortiere, ter grootte van
8 gemeten 119J^ roeden, niet anders geweest dan het terrein,
waarop het tweede Arnemuiden in Mortiere gevonden werd,
en dat op de vorengenoemde kaart van Nieuwerkerke, Oud ... -
Arnemuiden, den Haijman en Welsinge, a° 1511, begrensd
werd door ,,den Arendijck Arnedijk op de zuijdzijde
van de havene", ten oosten, den „zeedijck leggende in de
Ambachtsheerlijckheid Arnemuijden" ten zuiden
kaart van Nieuwerkerke, Oud
Arnemuiden, den Haijman en Welsinge, waarop de loop der
Arne a° 1511 2Op de kaart van J. van Deventer komt
Arnestein niet voor, wel op kaarten uit de 17e eeuw, zooals
op de
De eerste, waarvan in Oud-Arnemuiden reeds sporen wor
den gevonden, oorspronkelijk nauw met die van Middelburg
verbonden er was één gilde voor de pannelieden van beide
plaatsen en die volgens Boxhorn
Zijn vorm herinnert aan de voorstelling op De Kaart van
Nieuw er kerlceOud Arnemuiden enz. 8). Het is niet onmo
gelijk, dat de teekenaar van deze kaart, waar hij Middelburg
aanduiden wilde, dit
Het Westelijk deel van dien dijk ligt in het ambacht De
Havman, terwijl het Oostelijk deel tot Mortiere of Oud-
Arnemuiden behoort.
b v. Inventaris no. 1998)
dan ligt het voor de hand, dat met die, boven op het dorp
en den dijk, bedoeld werd de kapel in oud Arnemuiden.
Zij was misschien voor den dienst onbruikbaar geworden en
ook
Oud-Arnemuiden (Mortiere)
motief speelde vermoedelijk ook een rol bij de aankoop van Oud-Arnemuiden
door Marcus de la Palma de San Fuentes. Zijn voorouders waren aan het eind van
de zestiende eeuw vanuit Spanje naar Zeeland ... de heerlijkheid
Oud-Arnemuiden heeft nazaat Marcus de la Palma de luister van zijn voorvaderen
mogelijk in ere willen herstellen. Daarvan getuigt in ieder geval zijn daad om na
aankoop van Oud-Arnemuiden
3) Restedoo Ibl. 78 (248). De opsteller van de Lijst van Echternach
rekende dus, blijkens de vivegemet, Oud Arnemuiden of Mortiere tot het officium
(ambacht) van Westmonster, eveneens Vulivardcsvirve
83. Oud Arnemuiden, dat ten zuiden van de monding der Arne gelegen was,
bezat een parochiekerk, die omstreeks 1440 te niet ging. Haar functie werd door
Lemmer geheetenen gelegen tusschen Oud-
Arnemuiden en Wolphaartsdijk, vereenigde zich destijds de
Swakede Zuidvliet, het Yeergat en de Arne, terwijl in den
plas zelf eenige diepe vaargeulen stroomden. Een
De Lemmel omspoelde het geheele zuidoostelijk deel vai
Walcherenvan Zandijk 3) langs de gronden van Klevers
kerkeNieuwerkerke of den OosthoekOud-Arnemuiden er
ondergang van Oud-Arnemuiden) maar verder
oostelijk door de sprank of kreek, nog zichtbaar in den Mid-
delburgschen polder. Daar zegt Dresselhuis stroomde
allereerst het eigenlijke diepwaardoor het
Ar-
nemuiden x)waardoor de Lemmel meer en meer in noord
westelijke richting gedrongen en hare diepte naar dien kant
eveneens verplaatst werd: wat ook oorzaak was van den onder
gang van Oud-Arnemuiden
Arne. Aan en gedeeltelijk op
den zuiddijk was Oud-Arnemuiden gebouwdwaarschijnlijk
slechts een paar honderd meters verwijderd (ten zuidoosten) van
de tegenwoordige uitmonding der Arneter plaatsewaar na ... (Oud- Arnemuiden).
van lieverlede was verloren gegaan en de
plaatswaar eenmaal Oud-Arnemuiden stond weldra door een
nieuw gevormd kanaal, het zoogenaamde Arnemuidsche gat, zou
worden ingenomen. Dit laatste is nog als
tweede kerk
gestaan heeft en dat het Regulierenklooster verbouwd werd
in den Hay maneven bezijden Mortiere. Hierover nog het
volgende. Een groot jaar na de oprichting van het klooster
in oud Arnemuiden
, gelegen in den Hayman in klooster
parochie den havendijk aan de noordzijde. Het Beguliers-
klooster in Oud-Arnemuiden werd dus afgebroken en daarna
opgericht in kloosterparochie bij Mortiere en wel in een ... . Ook -in
//Oudheden en gestichten van Zeeland'* wordt niet onduidelijk
gesproken van een Arnemuiden in Mortiere. Nadat aldaar, le
deel blz. 218oud-Arnemuiden beschreven en de plaats er van
aan den mond
üe kaart van Nieuwerkerke, Oud-Arnemuiden,
den Hajman en We 1 singewaarop de-
loop der Arne enz.
Is de tijd van de verbouwing van het klooster bijna met
zekerheid te bepalen, niet alzoo die van den bouw eener nieuwe
kerk in Mortiere. Wel werd de kapel van oud-Arnemuiden
//boven op 't voors. dorp ... Daar in mededeelingen van vrocgeren tijd niet genoegzaam
onderscheid gemaakt is tusschen Mortiere en oud-Arnemuiden,
zoo is het bezwaarlijk bij de vermelding van grondbrakendijk
breuken en dergelijke
in verschillende richtingen tusschen de dijken of wallen van
genoemde heerlijkheden, kwam de Arne bij oud-Arnemuiden
in den Lemmel en werd later en ook nu nog beschouwd als
de grens tusschen de oost
weleer in Oud-Arnemuiden en in het
daarop volgende dorp aan den zuiddijk bij Mortiere. De
stad wilde haar twijfelachtig en steeds betwist recht op den
Oostdijk voor goed aan zich bevestigen. Zij kocht
van
Walcheren op oud Arnemuiden 3) om daaruit meenen wij tot
de lïooge oudheid van dezen omtrek te besluitenof aan te ne
men dat aldaar of elders op Walcherentijdens de overheersching
der Noormannenaan
2°. bestond er om en bij oud-Arnemuiden in 1302 .slechts
een nauwe diepte tussclien Walcheren en Arnemuiderzand, welk
laatste toen reeds aanwezig wasdaar het zonder twijfel voor
komt in de grafelijke ... 4°. de Lemmel wordt daarbij meer en meer noordwestwaarts
gedrongenwaardoor het Arnemuidsche gat ontstondten ge
volge waarvan in 1438 en later oud-Arnemuiden met het am
bacht te gronde ging
De Stinkaart was na den ondergang van Oud-Arnemuiden
in de waterplas tusschen Sint Joosland en Walcheren in de
16e eeuwongeveer ter plaatse waar de gronden van Oud-
Arnemuiden hadden gelegenals eene
De Heerlijkheid Mortiere 275
De Heerlijkheid en Parochie van Ar
nemuiden (Oud Arnemuiden) 279
Het tweede Arnemuiden in Mortiere 283
De kaart van N ieuwerkerke, Oud-Arne
muiden den Hay man en Welzinge
Nieuwerkerke. Deze laatste parochie
is vermoedelijk gesticht kort na den ondergang van het nabij
gelegene Oud-Arnemuiden (Kesteloo, Arnemniden bladz. 4).
De parochie van Nieuwerkerke was dan eene dochter van die
Aan Johannes Verschuere werd 5 betaald voor vacatiën
tot de limietscheiding te doen tusschen KleverskerkeNieuwer
kerke en Oud-Arnemuiden 1681.
Per transport 21792
Oud-Arnemuiden Mr. Marcus de la Palma