Een negentiende-eeuwse Zeeuwse dorpspredikant.
C.F. Zeeman, dominee te Zonnemaire van 1862-1904
... van zijn veertigjarig predikantschap te
Zonnemaire op Schouwen-Duiveland. Die veertig
jaar zag hij als positief vanwege de continuïteit!
Hij wees op "het hoog belang eener gedurende een
menschenleven op
Kaart van de boerderij Zonnehoeve in Zonnemaire, 1763, schaal ca. 1:1700. Uit: Aad de Klerk, De oude kaarten van Zeeland.
Nobelprijs had ontvangen. De laatste keer dat
Zeeman in Zeeland in de belangstelling stond,
was op 19 november 2004 toen in de Nederlands
Hervormde kerk in Zonnemaire voor het eerst
(weer) de Pieter ... het geboortehuis was van
Pieter Zeeman. In 1953 besloot de gemeenteraad
van Zonnemaire tot instelling van de Professor
Pieter Zeemanprijs. De prijs bestond uit een
geldbedrag van 250 gulden. Het zou tot
Ds. en mevrouw Zeeman-Worst woonden van
1862 tot 1904 in Zonnemaire, eerst in de
oude pastorie, het latere gemeentehuis aan de
Dorpsring (thans prof. Zeemanstraat), en vanaf
1883 in de nieuwe ... behuizing aan de Zuidweg.
In het eerste decennium van de twintigste eeuw
was er nog geen verplicht emeritaat; in 1904
nam C.F. Zeeman afscheid van Zonnemaire.
Hij was toen 75 jaar oud en 50 jaar in het ambt
Op westelijk Walcheren was het niveau van de
sterfte al rond 1830 veel lager dan in westelijk
Schouwen. Net als in Dreischor en Zonnemaire
varieerde de sterfte er tussen iets minder dan 20
tot zo ... Haamstede
hZonnemaire
Het huwelijksgedrag van degenen die na het
peiljaar in de jaren zestig alsnog trouwden, ver
toont eveneens variatie per stand: de acht arbei
ders uit Zonnemaire die nadien nog huwden,
deden dat op ... jong overleden oudere broer, en diens kinderen
dus van een inkomen voorzien. Te Zonnemaire
bleven juist vier arbeiders en maar één landbou
wer uit de registers van 1873 heel hun leven
ongehuwd. Ook
de sterfte in eerste instantie onderzocht voor vijf
gemeenten in de westhoek (Burgh, Haamstede,
Renesse, Serooskerke en Noordwelle) en de twee
oostelijke gemeenten Dreischor en Zonnemaire.
... , Hofstee's ijkpunt
voor de vergelijking met 1885-1890, was dat in
sterke mate het geval. In Renesse en Burgh was
de sterfte in diezelfde vijfjaar nog een stuk
hoger, terwijl Zonnemaire na 1860 steeds een erg
Op het platteland waren meer boeren- dan
middenstandsknechts. Het naburige Zonnemaire
telde volgens het bevolkingsregister zelfs hele
maal geen middenstandsknechts in de jaren 1820,
terwijl bij de ... boerderij gerund door
een weduwe; de knechts vervingen de arbeids
kracht van de overleden boer.10 De inwonende
knechts maakten te Zonnemaire in de jaren twin
tig maar enkele procenten van de bevolking uit
De pastorie aan de Zuidweg' te Zonnemaire, begin twintigste eeuw. Collectie auteur.
... Dominee te Zonnemaire
Zeeman, C.F., Herdenking van Eene 40 jarige Evangeliepredi
king te Zonnemaire op 15juni 1902. De Mooij en Mommaas,
Zierikzee 1902.
... Dominee te Zonnemaire
Vijfentwintig jaar predikant in Zonnemaire
... Als cadeau werd Zeeman door de ambachtsheer
van Zonnemaire en de ingezetenen de hel van
Dante aangeboden in de vertaling van J.J.L. ten
Kate met platen van Gustave Doré. In de gekalli
grafeerde
coöperatieve stoomzuivelfabriek
'Luctor et Emergo' in Zonnemaire. Vierenveertig
landbouwers, niet alleen uit Zonnemaire, maar
onder meer ook uit Kerkwerve, Duivendijke,
Dreischor en Ellemeet, lieten op 9 maart ... ('De Adelaar', 1894), Schoondiji e
(1896) en Aardenburg (1898). De zuivelfabriek e
Zonnemaire richtte in 1895 een filiaal op n
Haamstede5. Op Tholen kwamen in Poortvliet n
Stavenisse coöperatieve
De in 1867/'68 gebouwde Nederlandse Hervormde kerk van Zonnemaire. Op de achtergrond het voormalige gemeentehuis en de pastorie.
Collectie auteur.
... Dominee te Zonnemaire
Een negentiende-eeuwse Zeeuwse
dorpspredikant. C.F. Zeeman, dominee te
Zonnemaire van 1862-1904
5. Verslagen van den toestand der provincie Zee
land, 1893-1898; raz, archief kantongerecht
Zierikzee, akte statutenwijziging cz 'Luctor et
Emergo' te Zonnemaire, 11 juli 1895 (inventarisnr.
362).
... 7. Raz, archief kantongerecht Zierikzee, oprich
tingsakte cz 'Luctor et Emergo' te Zonnemaire, 9
maart 1891 (inventarisnr. 362).
Jacob werd op 24 december 1821 in Zonnemaire
geboren als jongste zoon van een voormalig
onderwijzer, Jan Quintus (1756-1823). Jacob heeft
zijn vader niet bewust meegemaakt, want die
stierf toen hij ... toen de notaris onroerend goed
verkocht ten behoeve van de erven van Neeltje
Slagboom: een huis met schuur en erf met nog
een klein huisje in Zonnemaire, ruim drie hectare
"koornland", en een klein
Pieter Zeeman, de latere hoogleraar en Nobelprijs
winnaar Natuurkunde, werd op 25 mei 1865
geboren in Zonnemaire, als zoon van de
hervormde predikant Catharinus Forandinus
Zeeman (1828-1906) en de ... nieuwe
pastorie aan de Zuidweg in Zonnemaire.
'Gisterennamiddag zijn wij behouden in ons
nieuwe huis aangekomen, waar we gisteren het
eerst aten en vannacht het eerst sliepen.' Van
de nieuwe pastorie legde
(A) Zonnemaire, Oosterland, Kats en Wolphaarts-
dijk tezamen (grootschalige akkerbouw)2' en
... Sterkere standsverschillen mogen we ook ver
wachten in dorpen waar de landbouw bestond uit
grootschalige akkerbouw. Dat laatste was het
geval, met name vanaf 1870, voor Zonnemaire,
Oosterland, Kats
ming was bijvoorbeeld prominent in Zonnemaire,
Dreischor en Noordgouwe; in deze drie dorpen
samen waren eind 1879 nog slechts negen inwo
nende knechts, waarvan één op een buitenplaats
te Schuddebeurs ... minder dominant dan in
Zonnemaire en omgeving; maar het zou kunnen
dat juist de grotere boeren in deze dorpen het
meest liberaal waren. Op Schouwen-Duiveland
liep de inwoning het minst terug in Kerkwerve
Uit de brieven die de ouders Zeeman aan Piet
stuurden en die bewaard bleven, krijgen we een
idee hoe het pastorieleven in Zonnemaire was.
Naast kerkdiensten en pastoraat was er het sociale
verkeer ... Dominee te Zonnemaire
Haringvliet. He
zuidelijke deel daarvan gaf zijn naam aan hei
dorp Zonnemaire. In het noordelijke deel lag eer
eiland Somerland, dat zijn naam blijkbaar ook
aan de Sunnonmeri te danken had. Op dit eilanc
heeft
gestructureerd: langs de wegen, om de woonker
nen en erven en in de hoger gelegen gebieden -
de duinen en de 'droge corridor', Zonnemaire-
Noordgouwe. De beplantingsplannen van
Staatsbosbeheer, die
Pieter Zeeman (1865-1943) was in Zonnemaire be
kend als 'Piet van de dominee'. De domineeszoon
bezocht de h.b.s. in Zierikzee en als 16-jarige
verrichtte hij, op het kippenhok zittend, nachte
lijke
Fascinerend en goed getekend is de politiek-
sociale verandering op de dorpen. Vooraan
staande familienetwerken verloren tijdens de oor
log aan invloed, soms door onbeholpenheid (in
Zonnemaire) maar
streekgeschiedenis
Nico Delst uit Zonnemaire veronderstelt dat deze
werd veroorzaakt door 'verburgerlijking' van
de welgestelde boerenfamilies in de rijke jaren
vanaf 1850. 'De boerin wilde geen vreemden
meer in huis
Tabel 7. Sterfte per duizend inwoners per seizoen, 1853-1866, verdeeld in twee perioden voor en na
een omslagpunt ca. 1859, voor Haamstede, Renesse, Dreischor en Zonnemaire (1.093 sterfgevallen ...
sterfte vóór het vijfde jaar zelfs, in Zonnemaire
die tussen 45 en 60 jaar en in Renesse bleef de
sterfte bij de zestigplussers gelijk. Over alle vier
de Schouwse gemeenten daalde de sterfte per dui
zend
. Vanaf 1833 daalde de sterfte in
Dreischor nog, terwijl die te Zonnemaire wat
hoger kwam te liggen, op een vergelijkbaar
niveau als dat van Renesse, Noordwelle en
Haamstede, waar de sterfte snel was
Op de stoel zit C.J. Hocke Hoogenboom (1844), telg uit een familie van regenten-boeren. In 1888 trouwde hij alsnog. Hier poseert hij,
11 juni 1913 in Zonnemaire, tijdens een ontvangst van
Tabel 7. Huwelijken boeren in eigen stand en
arbeiders in eigen stand als percentage van alle
huwelijken door boeren- en arbeidersmannen, voor
Duivendijke, Zonnemaire en Oosterland tezamen18
. Saphouder, 16. Krijten
(bij het biljarten), 18. Zonnemaire (geboorteplaats van Nobelprijswinnaar Pieter Zeeman), 19. Geveltoppen,
21. (B)ru(gge) (Rijksuniversiteit), 24. Linkerwang, 28. Door, 32. Ivoorwit, 34
stukje berichtte dat het te Zonnemaire, de
welvarende buurgemeente van Bommenede 'een
regel [is] geworden, dat hoe hooger de lasten en
de landpachten worden, hoe lager de daggelden
zullen worden gesteld
dominee te Zonnemaire van 1862-1904 47-52
Kerkwerve en het
gemiddelde aandeel in andere grootschalige
gemeenten als Ellewoutsdijk en Zonnemaire,
lijken de theorie van Fertig in elk geval ten aan
zien van het ongehuwd blijven te weerspreken.
De lage ... huwelijksfrequentie voor Zonnemaire en
Noordgouwe (tabel 4a) klopt er weer wel mee. De
theorie van Fertig lijkt hoe dan ook voor Zeeland
van belang en verdient nader onderzoek, mis
schien eerst en vooral voor de
dekzand (Oost
1 eeuws-Vlaanderen) en plaatselijk bij voormalige
t ote geulen (omgeving Zonnemaire).
'Plechtigheid te Zonnemaire'. Zierikzeesche Nieuwsbode
27 mei 1960.
Onder de steekproefgemeenten zijn er met een
relatief langzaam groeiende bevolking tussen
1839 en 1899 (Zonnemaire, Zoutelande, 's Heer
Abtskerke) en één met een snel groeiende bevol
king
van een vader die zijn
dochter, die met een bakker wilde trouwen, zo
had geschopt dat ze enkele dagen op bed moest
blijven. Een boerenzoon te Zonnemaire werd door
een inzender geraden de dienstmeiden
Haamstede. J. Luijk was
vermoedelijk degene die te Stavenisse geboren werd in
1799 en daar huwde in 1832; Bevolkingsregister Brou
wershaven 1818-1825 en dito Zonnemaire 1826-1830,
https
sprake van een concentratie van landbezit in
minder handen, zoals in Zonnemaire waar het
aantal boeren verminderde van negentien in 1807
tot zestien in de jaren 1820. Kleine boerderijen
zullen zijn
Het eerste speciaal voor de beurtvaart
gebouwde ijzeren motorbeurtschip was de Greve-
lingen, 52 ton groot. Het schip werd in 1900 door
Boot gebouwd voor H. de Rijke in Zonnemaire en
is nog steeds
Een negentiende-eeuwse Zeeuwse dorpspredikant.
C.F. Zeeman, dominee te Zonnemaire van 1862-
1904
17/2, 47-52
26 ZA-Z, Verzameling Doop-, Trouw-, Begraaf- en
Lidmatenregisters Zeeland, Zonnemaire 1631-1810,
Nederduits Geref. Kerk, Uittreksels Trouwregisters,
de hervormden te Brouwershaven - in meerder
heid vrijzinnig - sloegen het voorstel van
de hervormde predikant van het naburige
Zonnemaire af om in het stadje gezamenlijke
diensten te houden voor
Zonnemaire van zijn moeder. Daar ging
hij aan de slag om de tuin te verfraaien "en tot
zijn overlijden in 1855 ging er geen jaar om,
waarin niet de eene of andere belangrijke verbe
tering of verfraaiing werd
16. Broer Dirk Quintus emigreerde op 26 juni 1854 met zijn
vrouw en vier kinderen van Zonnemaire naar Sheboygan.
Sheboygan Nieuwsbode, 12 september 1854. Oproep aan
Helms in 28 juli 1857.
19. Ocakli, 106. T. de Kruijf, e.aAtlas van historische vesting
werken in Nederland. Zeeland, Utrecht, 2004, 188, 200,
201. L. van Driel, A. Steketee, Zeeuwse plaatsnamen. Van
Aardenburg totZonnemaire
bezweken op niet minder dan
25 plaatsen en 88% van de landbouwgrond werd
overspoeld. Behalve het hoger gelegen duinge
bied werd alleen het gebied nabij Zonnemaire en
Noordgouwe - de zogenaamde droge corridor
Tabel 5. Sterfte per beroepsgroep, voor seizoenen en leeftijdscategorieën, te Haamstede, Renesse,
Serooskerke, Dreischor en Zonnemaire, 1835-1844
Beveland twintig gezinnen (waarvan drie van
landbouwers) en tien alleenstaanden naar een
bestemming overzee vertrokken. Uit centraal
Schouwen-Duiveland, met name uit Zonnemaire,
Ouwerkerk en