Gedenkstenen w:x* MONUMENTENZORG ARCHEOLOGIEGESCHIEDBEOEFENINGMONUMENTENWACHT. MUSEASTREEKTALEN Gedenkstenen, gedenkplaten, monumenten en al wat daarmee overeenkomt trekken al lang mijn aandacht. Voor een groot deel komt dat omdat ik al een aantal jaren voor dagblad BN/De Stem de rubriek 'Versteend Verleden' verzorg. Maar het kan ook omgedraaid worden: omdat ik Alweer een hele tijd geleden viel mijn oog op een steentje in de zijgevel van een boerenschuurtje aan de Hulsterseweg tussen Axel en Kijkuit. Het was zo'n steen tje zoals afgebeeld staat onderaan op de achterpagina van Zeeuws Erfgoed van maart 2003. De bewoner wist niets te vertellen over de steen, omdat hij het steedje nog maar onlangs betrokken had. Het jaartal 1948 en de Nederlandse leeuw die opstijgt uit een zee van vlammen wezen in de richting van naoorlogse herbouw. Omdat precies bekend is welke schuren er tijdens de hevige strijd in september 1944 in het gebied tussen het Groot Eiland en Schapenbout verloren gingen, was het mogelijk die stuk voor stuk te bezoeken. Dat leverde een aantal soortgelijke steentjes op. Niet in iedere herbouwde schuur echter was er een te vinden, slechts in vijf van de 22. Vanwaar dit verschil? De bewoners wisten veelal niet veel meer dan dat er zo'n gedenksteentje aanwezig was. Mevrouw P. Dieleman-de Bruijne, die eertijds met haar ouders aan de Liniedijk bij Kijkuit woonde, wist er wel iets van, namelijk dat de steen geplaatst was en dat zij en haar zussen een papiertje met hun namen erop in een blikken sigarendoosje achter de steen hadden laten metselen. Toen dit onderwerp eens aan de orde kwam in een gesprek met Rinus Willemsen uit Biervliet, wees die ons op zo'n steentje in een voormalig boerderijtje aan de Driesprongweg in de Koninginnenpolder. De afbeelding is als alle andere, alleen is het jaartal niet 1948, maar 1940. De schuur werd in dat jaar verwoest door een neerstortend geallieerd vliegtuig. Aannemer Claays verzorgde de herbouw. Zo'n steentje was ergens te koop, maar meer informatie daarover was nergens te achterhalen. Bij F. Engels, in de omgeving van Overslag, zit er ook één met dat jaartal. Verder zijn er nabij Biervliet, ondermeer één aan het eind van de Havenstraat in de Elisabethpolder, enkele met als jaartal 1947. Jaap Keymel uit Breskens wees ons op een steentje met jaartal 1940 in de brandweerkazerne, thans gemeentelijke werkplaats, van Hoofdplaat. Daarnaast bezorgde hij ons nog veel meer informatie over andere vindplaatsen en hetzelfde kan gezegd worden van Walter Dierick uit Aardenburg en Arco Willeboordse van de Gemeente Sluis. Carlo Buijsrogge, archivaris van de Gemeente Terneuzen, verrichtte enig archiefwerk. Bas Oele uit Kapelle wist te vertellen dat deze steentjes geleverd werden door het architectenbureau van het Ministerie van Landbouw. Ook op Zuid-Beveland en op Walcheren zijn ze terug te vinden. Moesten ze betaald worden en zijn ze daarom niet in elke herbouwde schuur aanwezig? Maar ze zijn niet alleen in schuren te vin den. In Oostburg aan de Oudestad 96 zit er eentje in de voorgevel van een 'burgerhuis'. Na de Tweede Wereldoorlog heeft er een Ministerie van Wederopbouw en Volkshuisvesting bestaan, ook een Dienst Landbouwherstel en een Stichting Herstel Zeeland 1945. Van die instellingen hebben we enig archiefmateriaal, maar nergens is er sprake van gedenksteentjes. De suggestie dat ze afkomstig waren van de verzekeringsmaatschappij van de ZLM, bleek ook onjuist of in ieder geval niet te verifiëren. Al met al blijven er nog heel wat vraagtekens over. Misschien is het wel van belang dat eerst al die steentjes eens geïnventariseerd worden. Daarom stemmen we van harte in met de laatste zin van het bijschrift bij de foto uit genoemde aflevering van Zeeuws "Mochten er lezers zijn die - buiten Middelburg - meer van dergelijke of andere gevelstenen kennen die herinneren aan wederopbouwprojecten, dan houden wij ons aanbevolen voor een berichtje daarover." Wat Zeeuwsch-Vlaanderen betreft, wil ik best de coördinator daarvan zijn. Dus als iemand zo'n steentje weet te zitten, geef het door, bij voorkeur schriftelijk met een situatieschets en zoveel mogelijk informatie erbij. Als er aannemers of anderen zijn die eertijds die steentjes plaatsten of deden plaatsen en daarover (nog) een en ander weten, dan houden wij ons ook daarvoor aanbevolen. George Sponselee, Saxhavenstraat 5, 4561 HB Hulst, fax 0114-313707. Gevelsteen in de Havenstraat in (foto Ed Steijns, Kloosterza nde). Zeeuws Erfgoed 15

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeuws Erfgoed | 2003 | | pagina 15