91
liteit, de provinciën en de steden plaats grepen: evenmin mo
gen wij verwijlen bij den zeer uiteenloopenden indruk, dien
bet onverwacht afsterven van den Prins van Oranje op den 6
November 1650 alom bij ons te lande te weeg heeft gebragt
maar ons onderwerp brengt ons terug op Jacob Lansbergen,
en op de gebeurtenissen die in den eersten tijd van het stad
houderloos bestuur, te Middelburg voorvielen.
Keeds lang hadden de Zeeuwen naar meerdere onafhan
kelijkheid gewenscht van het gezag van den stadhouder in
het (zoogenaamd) vermaken van de wet in de voornaamste
steden (Middelburg, Zierikzee enTholen), en zulks te meer,
vermits die vermaking in den regel bij delegatie plaats had
de dood van den Prins was eene vernieuwde aanleiding ge
worden voor de staatkundige partijen om zich te doen gel
den en om bij sommigen de zucht tot magts-beperking van
eenen aanstaanden opvolger van Willem II in het stad
houderschap, op nieuw te verlevendigen. Te Middelburg al
waar de menigte destijds niet overdreven Oranje-gezind was,
was men ijverig in de weer om partij te trekken van de gele
genheid en hadden voorvallen plaats, die wederom moeijelijk te
verklaren zijn zonder acht te geven op de voortdurende span
ning die alstoen bestond tusschen de predikanten en den
magistraat. De Calvinisten, steeds van alle banden vrij wil
lende gaanontzagen zich niet om de handelingen van de
overheid te bedillen te gispenen om het gehoor er tegen
op te windenen waren op dit punt zoo halsstarrig dat zij
ter verantwoording geroepen enonder bedreigingen aange
maand, om daags te voren aan de regering opgaaf te doen
van hetgeen zij van den kansel zouden verkondigen, ver
klaarden datwerdende uijl de kercke geset.sij liet op de strate
souden seggen, werdeiule uijt de stadt geset op de velden 2).
J) Zeer uitvoerig is een cn ander uiteengezet in: Herstelde Leeuw of
Discours over 't gepasseerde in de vereenighde Nederlanden in *t jaer 1650
evde 1651 door L. v. A. In 's Gravenhagc 1652, 4°.
a) Herstelde Leeuwbl. 565.
