53
bachtsheerlijkheden betekende zij het begin van het einde.
Overheidsgezag als zaak in den handel had zijn tijd zeker
overleefd. Hoewel schadevergoeding billijk zou zijn geweest
bleef deze kwestie slepend tot in 1814 de heerlijke rechten in
ere werden hersteld, maar in gematigde vorm (besluit van
26 Maart 1814). Het benoemingsrecht verviel voor een deel,
maar ambachtsheren mochten schout en secretaris ter benoe
ming aan de Koning voordragen. Lagere ambtenaren konden
zij aanstellen. De rechterlijke organisatie, dus de aanstelling
van rechterlijke ambtenaren, bleef buiten deze herstellings-
besluiten. Bij de additionele bepalingen der Grondwet van
1848 werden de heerlijke rechten betreffende voordracht of
aanstelling van personen tot openbare betrekkingen afgeschaft.
Verder bepaalde art. 4 ,.De opheffing der overige heerlijke
regten en de schadeloosstelling der eigenaren kunnen door de
wet worden vastgesteld en geregeld". Van deze „overige heer
lijke regten" (ambachtsgevolgen) zijn er enkele blijven be
staan (het jachtrecht is in 1923 afgeschaft, met schadever
goeding).
Volstaan wij thans met mee te delen wat er van de am
bachtsheerlijkheden en de rechten daaruit voortvloeiende is
overgebleven op Noord-Beveland, welke opgave niet op vol
ledigheid kan bogen Colijnsplaat is tengevolge van een over
eenkomst met Koning Willem I staatsdomein gebleven, in
1839 werd door de agent der domeinen te Middelburg aan het
gemeentebestuur de haven overgedragen, waarbij inbegrepen
het heffen van haven- of kaaigeld en het veer van Colijnsplaat
op Zieriksee. Van Kortgene is ons niets anders bekend dan
dat de ambachtsheerlijkheid is omgezet in een N.V. „Maat
schappij tot exploitatie van onroerende goederen Rhoon, Pen-
drecht en Kortgene". Kats bezit o.a. nog het veerrecht in de
vergaderingen der ambachtsheren is het nog steeds gewoonte
gasten of nieuwe ambachtsheren toe te drinken uit een palm
houten beker. Wissenkerke en Geersdijk werd als ambacht
ontbonden en eind 1876 publiek verkocht. Oud-Kampen en
Soelekerke (eigenlijk een vereniging van drie ambachten, t.w.
Soelekerke, Oud-Kampen en Oud-Kampen en Soelekerke)
bezit het recht van aanwas het veerrecht is in 1923 aan de
Provincie verkocht. Portionaris-ambacht(en) dijken in volle
eigendom van de eigenaren van het ambacht, waarop beplan
ting en etting wordt uitgeoefend, verder recht op schorren en
aanwassen. Van Kampensnieuwland en 's-Gravenhoek is ons
niets bekend.
