Westkapelle tijdens de mis die daar jaarlijks bij toerbeurt door een van de drie
cureiten van de drie Middelburgse kerken wordt gecelebreerd op de woensdag
van de zogeheten Kruisdagen, dat wil zeggen de woensdag voor Hemelvaarts
dag.123
Allengs ben ik er van overtuigd geraakt dat het hier gaat om een recht van de
moederkerk ten opzichte van de dochterkerk, waarbij de drie Middelburgse ker
ken optreden als de rechtsopvolgers van de oude Sint-Maartenskerk. Deze is im
mers ca. 1100 gesplitst in de West- en de Noordmonster124, terwijl in 1273, nadat
er reeds tal van dochterkerken van de Westmonster zijn ontstaan, het restant van
de Westmonsterparochie nog een keer in twee gelijkwaardige parochies wordt
gedeeld bij de vorming van de zogenaamde Klooster- of Abdijparochie.125
123. De desbetreffende oorkonden behandelen voornamelijk procedurekwesties, en zijn zeer be
knopt ten aanzien van het punt van geschil. In de oorkonde van 25 februari 1499, RA Zeeland, Ar
chief OLV-abdij Middelburg, inv. Fruin, nr. 414, reg. nr. 1099, waarin paus Alexander VI commissa
rissen benoemt om te vonnissen in het appel van de cureit van de kerk van Westkapelle tegen een
vonnis van de provisor-deken van Walcheren, wordt de zaak als volgt omschreven. 'Sua nobis dilec-
tus filius Baldewinus Rumoldi, rector parrochialis ecclesie Sancti Willibrordi in Westcapellis partium
Wallachrie Traiectensis diocesis petitione monstravit, quod licet oblationes que in quibusvis par-
rochialibus ecclesiis a Xristi fidelibus pro tempore fiunt ad ipsarum ecclesiarum rectores pertineant.
Quia tarnen procuratores fabricarum trium parrochialium ecclesiarum opidi Middelburgensis dicte
diocesis quondam Nicolaum Theodrici, tune rectorem dicte ecclesie parrochialis Sancti Willibrordi,
quominus oblationes, que ab ipsis Xristi fidelibus die tertia Rogationum in dicta ecclesia ad illius
maiorem al tare pro tempore fiunt, percipere posset impediebant et aliquandiu impediverant, illasque
percipere nitebantur minus iuste eosdem procuratores, super hoe petendo perceptione oblationum
huiusmodi, que in dicta die in ipsa ecclesia sancti Willibrordi ut prefertur pro tempore fiunt, ad ipsum
Nicolaum spectare declarari ipsisque procuratoribus super illis et impedimentis huiusmodi perpetuum
silentium imponi coram decano decanatus Xristianitatis partium Wallachrie provisore nuncupato
dicte diocesis, In de oorkonde van 20 mei 1503, RA Zeeland, Archief OLV-abdij Middelburg, inv.
Fruin, nr. 414, reg. nr. 1155, waarin de cureit van Westkapelle uiteindelijk een overeenkomst sluit met
de fabriekmeesters van de Westmonster en de Noordmonster heet het: atque pependisse causa et
occasione iuris levandi et recipiendi certas oblationes devotorum fidelium que proveniunt et offerun-
tur per singulos annos jure consuetudinario, ut ecclesia pretenditur, singulis feriis quartis in diebus
Rogationum in summo altari dicte parochialis ecclesie Sancti Willibrordi sub missa quam ex consu-
etudine alternatis annis et vicibus ex tribus curatis aut vicecuratis trium parochialium ecclesiarum
dicti opidi Middelburgensis celebrare habet sive consuevit
124. Zie hiervoor p. 138.
125. In september 1266, Koch, Kruisheer, OHZdl. 3, nr. 1425, geeft bisschop Hendrik van Utrecht
een commissie opdracht de splitsing van de Westmonsterparochie te regelen, en wel zo dat het derde
deel van de Westmonsterkerk, dat ter begeving staat van de abt van de abdij, wordt overgebracht naar
de kloosterkerk, te zamen met een derde deel van de tienden, de offeranden, het tot de dos behorende
land en andere zaken. De abt mag, zodra de vector van de Westmonster is afgetreden of gestorven, dit
derde deel door kanunniken van de abdij laten bedienen. Nadat in november van hetzelfde jaar, o.c.,
dl. 3, nr. 1429, de commissie de bisschop heeft verzocht de door haar vastgestelde grensscheiding
tussen de twee parochies te bevestigen, wordt de regeling door elect Jan van Utrecht bekrachtigd op
19 april 1273 - door Kruisheer is aangetoond dat de datum later opzettelijk is gewijzigd in 23 april
1270 -, o.c., dl. 3, nr. 1629. Daarbij wordt uitdrukkelijk bepaald dat de abt met de zielzorg, de cura
animarum van het derde deel zal worden belast - de nieuwe kerk wordt dus in de abdij geïncorpo
reerd - met daarmee verbonden als inkomstenbron de gehele prebende die Petrus, priester van West
monster, tijdens zijn leven bezat. Volgens de oorkonde van juni 1271 waarin elect Jan van Utrecht de
abdij van Middelburg bevestigt in haar goederen, o.c., dl. 3, nr. 1558, fungeren er in de Westmonster
kerk drie priesters van wie er één de cura animarum ontvangt. Dit komt overeen met de oorkonde uit
1189 inzake de stichting van de kapel van Hogelande, o.c., dl. 1, nr. 220. Ook daarin is sprake van
drie priesters in de Westmonster, van wie één de persona is, dat wil zeggen, de priester die met de
zielzorg is bekleed en de bijbehorende prebende bezit; de twee andere priesters zijn helpers, vicaris
sen. Uit de combinatie van gegevens leid ik af dat de in 1273 als overleden vermelde priester Petrus
142
