de toekomstige ontplooiingsmogelijkheden 'gelijk die in dit college, de school
der wetenschappen van deze stad' worden beoefend.
Het stedelijk bestuur veranderde drastisch; de bestuurlijke en maatschappelijke
omstandigheden wijzigden zich. De honoraire titels verdwenen, de stedelijke en
gewestelijke autonomie moesten veel zeggenschap inleveren ten koste van het
centraliserende landelijke bestuur. De opheffing van de gilden trof ook de chirur
gijns. De examens die krachtens de gildebrief waren geregeld konden nu niet
meer afgenomen worden. Maar het oorspronkelijk enthousiasme in Zierikzee
voor de revolutie nam na 1795 al vrij snel af door het gedrag van de Franse com
mandant en de financiële problemen in verband met het garnizoen.
Wetenschap en Verlichting
De Verlichting, de vernieuwing door het rationeel, wetenschappelijk benaderen
van problemen, die in de zeventiende eeuw was begonnen, ontplooide zich, zoals
hiervoor reeds werd aangeduid, in de achttiende eeuw. Het hierbij betoonde elan
werd eerst vanuit de universiteiten uitgedragen en later nog meer in de verlichte,
geleerde genootschappen die in het buitenland al in de vorige eeuw waren ont
staan. Zij beijverden zich vooral in het uitgeven van verhandelingen, het aanleg
gen van bijzondere verzamelingen, het vervaardigen van instrumenten en het uit
schrijven van prijsvragen over de nasporing van ziekten of verschijnselen bij de
mens of in de natuur, waarbij door onderlinge toetsing van de ingezonden ant
woorden werd getracht de wetenschappelijke visie te verrijken. In tegenstelling
hiermee heeft echter het academisch onderwijs, na iemand als Gaubius, aan kwa
liteit ingeboet36.
Toch is in de loop van deze eeuw een min of meer gestage vooruitgang in de
geneeskunde en de andere wetenschappen te bespeuren geweest. Enkele pokken
epidemieën hebben weliswaar nog veel slachtoffers geëist, maar de variolatie
bracht sedert de tweede helft van de achttiende eeuw een duidelijke verbetering
en zeker de vaccinatie vanaf het einde van deze eeuw. In de verloskunde traden
aanzienlijke verbeteringen op sinds het einde van de zeventiende eeuw door de
stimulerende invloeden vanuit Parijs, waarvan de grote Hendrik van Deventer
heeft geprofiteerd. Op zijn beurt heeft hij de daarna komende vroedmeesters in
Nederland gestimuleerd, onder wie in Zierikzee Cornelis Plevier, terwijl ook dr.
Job Baster jr. de verloskunde heeft bedreven. Ook de publikaties en de vertalin
gen op dit gebied van de Engelse medicus Smellie en enkele vooraanstaande
Fransen hebben veel betekenis gehad. De na Basters advies door het stadsbestuur
aangestelde lectores anatomiae hebben stellig tijdelijk het peil van het onderwijs
aan de chirurgijns en vroedvrouwen verbeterd. Wij noemden hen reeds; hun
werkzaamheid werd mede door het conservatisme van het chirurgijnsgilde be
kort.
36. Lindeboom, Geschiedenis131-133. Van der Korst, Om lijf en leden101-102.
36