De kraamvrouwenkoorts en complicaties bij bevallingen troffen zowel welgestel-
den als minder goed gesitueerden.
De diagnose-stelling was primitief en slechts tijdelijk beter door het onderwijs
aan het ziekbed door Van der Straaten en Boerhaave. Statistiek als hulpmiddel bij
een systematische ziektebestrijding bestond nog niet. Obducties werden in Zier-
ikzee slechts door Job Baster jr. en gerechtelijk door heelmeester Van der Baan
uitgevoerd. Therapeutisch was - na huismiddeltjes - aderlating het middel van de
eerste keus, uitgevoerd door een chirurgijn, maar ook als preventieve routine pe
riodiek door barbier-chirurgijns toegepast. Laxantia en braakmiddelen werden
nuttig geacht bij bijvoorbeeld icterus en niet-begrepen hydropische toestanden.
Voorts was er een scala aan in- en uitheemse, in- en uitwendige geneesmiddelen,
bereid door apothekers of aangeprezen door marktkooplieden. Voor pijnbestrij
ding greep men eerst naar aderlating, vervolgens naar opium, uitwendige warmte
of afkoeling, zalven, linimenten en eventueel cataplasmata, die vooral gebruikt
werden door de chirurgijns, die ook de troicart bij ascites toepasten en het cau-
theriseren bij slagaderlijke bloedingen71.
71. Nanninga, Mijlpalen', Bosman-Jelgersma, Poeders', Lindeboom, Geschiedenis', Van Hoorn, 'Een
bijdrage' (1982); Van Hoorn, 'Een bijdrage' (1983).
72
