DE HUISBIJBEL VAN MARIA HUPPERTS:
EEN VERLOREN SCHAT
P. Scherft
In 1909 overleed de Middelburgse rechter jhr. mr. Eduard Pieter Schorer. In zijn
nalatenschap bevonden zich kostbare stukken, onder meer een Middeleeuwse bij
bel, met de hand op perkament geschreven en met miniaturen versierd'. Lang ge
leden had dit manuscript toebehoord aan de in oorsprong Akense familie Rader-
macher en later was het overgegaan op de daarmee geparenteerde families
Radermacher Schorer en Schorer, die een voorname rol in het patriciaat van Mid
delburg hebben gespeeld. Een van de eigenaars, Samuel Radermacher (1693-
1761), heer van Nieuwerkerk en burgemeester van Middelburg, had in zijn testa
ment gewag gemaakt van 'dien bijbel ten jare 1360 met vertalen, schrijven en
schilderen geeijndigt zijnde'. Van de hand van Samuel bevindt zich in het fami
liearchief Schorer ook een notitie uit het tweede kwart van de 18e eeuw met een
inhoudsopgave van de bijbel en een stamreeks van de Radermachers, terug
gaande tot mr. Wilhelm, die in de 16e eeuw leefde. Samuels zoon Daniel - de
derde van die naam -, getrouwd met Susanna Libertina Boogaert, heeft nader
hand de namen van zijn vrouw en zijn zoon ingevuld. Vooraan de reeks schreef
hij de naam bij van de vader van Wilhelm, Gerlach Radermacher, geboren te
Aken in 1460. Byvanck nam aan dat de bijbel met laatstgenoemde in het bezit
van de familie Radermacher gekomen was, maar dat is hoogst onwaarschijnlijk,
omdat Gerlach niet in de oorspronkelijke stamreeks voorkwam, maar pas later
met een andere hand is toegevoegd2. Vermoedelijk heeft Byvanck een afschrift
onder ogen gehad, waar dat verschil niet uit bleek.
Wilhelm stierf in of omstreeks 1559. Hij was gehuwd met Maria Hupperts3,
1. Hierna wordt uiteengezet hoe het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen deze bijbel heeft
verworven en hoe hij in 1940 aan de Provinciale Bibliotheek in bewaring werd gegeven. Biemans,
Middelnederlandse bijbelhandschriften 266, nam hem onder nr. 258 in zijn lijst op als 'Middelburg.
Provinciale Bibliotheek van Zeeland, hs. PMS L9'. De naam van die instelling is sindsdien gewijzigd
in 'Zeeuwse Bibliotheek'. Er zijn slechts twee folia van het handschrift bewaard gebleven en die heb
ben, volgens opgave van de bibliotheek, geen signatuur meer.
2. Byvanck, 'Noord-Nederlandsche miniaturen', 262, en in zijn voetspoor Biemans, Middelneder
landse bijbelhandschriften, 267. Het originele stuk, met een duidelijk verschil in de handschriften
van vader en zoon, berust in het Rijksarchief in Zeeland te Middelburg, Archief van de familie Scho
rer (Sandberg, inv.nr. 24). Kopieën bevinden zich, behalve in hetzelfde inventarisnummer, ook in het
archief van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen te Middelburg, onder de stuk
ken die betrekking hebben op de schenking van de bijbel aan dit Genootschap. Drs. J.H. Kluiver te
Middelburg, hoofdconservator van de verzamelingen van het Genootschap, verschafte mij kopieën
van die stukken, waarvoor mijn dank.
3. Haar familienaam wordt op verschillende manieren gespeld. Het eerst geboekstaafd is de vorm
'Hupperts', die tweemaal voorkomt in de notitie van Samuel Radermacher, in de tekst aangehaald.
De spelling 'Huppers' komt voor in latere afschriften van dit document, in een 'memorie' van de
hand van Daniel Radermacher over zijn afstamming uit 1767 (Archief Schorer, inv.nr. 24)'en in een
geschreven genealogie, lopend tot 1773 (Ibid., nr. 25). Een gedrukte genealogie, lopend tot 1774
(Ibid., nr 21), spelt 'Houppers' en vermeldt tevens dat Maria in 1510 geboren was in Limborg
(hoogstwaarschijnlijk het stadje tussen Eupen en Verviers, dus niet ver van Aken). De spelling 'Hup
perts' verdient als meest betrouwbare de voorkeur. Zij wordt ook gebruikt door Byvanck, 'Noord-Ne
derlandsche miniaturen', 262, die haar blijkbaar heeft aangetroffen in destijds nog aanwezige aante
keningen vóór in de bijbel en in papieren uit de 18e eeuw, waarop hij zich baseert.
53
