101
Inleiding
De Guinese slavenhandel was een zeer specifieke interactievorm tussen Europe
anen en West-Afrikanen. Daarom is het interessant om die transatlantische sla
venhandel vanuit een mentaliteitshistorisch oogpunt te analyseren. In deze bijdra
ge doen we dit aan de hand van een peiling naar de Europese beeldvorming over
West-Afrikanen tijdens de zeventiende en achttiende eeuw op basis van reisverha
len.' Vooral de structurele benadering van die beeldvorming komt hier aan bod.
Welke plaats bekleedt de Europese beeldvorming over de West-Afrikanen in de
Europese traditie van beeldvorming over de andere'? Zijn er steeds terugkerende
thema's in die beeldvorming?
We zetten de genese van de Europese beeldvorming over de West-Afrikanen en de
manier waarop die zich manifesteert uiteen. De reisliteratuur wordt als bron
gebruikt voor een reconstructie van de Europese visie op de West-Afrikaanse
bevolking en als een ideeëndocument over de toenmalige Europese maatschappij.
Reisverhalen zijn geschikt om interculturele beeldvorming te onderzoeken omdat
ze de ervaringswereld van de auteur bij diens confrontatie met een andere cultuur
goed evoceren. In de zeventiende en de achttiende eeuw was reisliteratuur popu
lair2, waardoor de reisverhalen op hun beurt invloed hadden op het beeld dat de
lezers zich vormden over de vreemde contreien en hun bewoners.'
Een studie naar de Europese beeldvorming over de West-Afrikanen in de zeventien
de en de achttiende eeuw vereist onderzoek naar het referentiekader van de
Europeaan en zijn feitelijke relatie tot de West-Afrikaan in de desbetreffende perio
de. De maatstaven van een cultuur en haar feitelijke relatie tot een andere cultuur
concretiseren immers de houding die men aanneemt tegenover de 'andere'. Handel
was de belangrijkste interactievorm tussen Europeanen en West-Afrikanen tijdens de
zeventiende en de achttiende eeuw. De slavenhandel nam uiteraard een belangrijke
plaats in. Hierbij wel twee bemerkingen. Enerzijds was die relatie tussen Europeanen
en West-Afrikanen er geen tussen homogene groepen; langs weerszijden was er een
variëteit aan actoren met een eigen agenda. Bovendien leidde de vaak permanente
aanwezigheid van de Europeanen op de West-Afrikaanse kusten vaak tot integratie
in de lokale structuren. De relaties beperkten zich daardoor niet tot het commer
ciële niveau. Anderzijds mag men niet vergeten dat een veelheid aan handelswaren
een rol speelde in de handel tussen Europa en West-Afrika. Toch overtrof, zeker in
de achttiende eeuw, de slavenhandel elke andere handelsvorm met West-Afrika.
De maatstaven van de beschrijvende cultuur tegenover de beschreven cultuur
wordt gevormd door het referentiekader van de auteur van het reisverhaal. Dit
bestaat uit persoonsgebonden factoren en de maatschappelijke-culturele achter
grond van de periode waarin hij leeft. In deze bijdrage focussen we ons niet op het
individuele luik van het referentiekader van de auteur. Wel de collectieve of cultu
rele determinant van de beeldvorming komt hier aan bod. Dit cultureel bepaalde
luik van de beeldvorming bestaat uit twee aspecten. Een eerste component noe
men we de 'grondvesten' voor de Europese beeldvorming over de West-Afrikanen.
Een tweede component zijn de 'bouwstenen' voor die beeldvorming. De 'bouwste
nen voor de Europese beeldvorming over de West-Afrikanen in de zeventiende en
