108 EUROPESE VISIES OP WEST-AFRIKANEN qui est sous l' épiderme"37bezit die verantwoordeli jk is voor de pigmentatie van de huid. Externe factoren (in casu de zon) beïnvloeden volgens Isert de huidverkleu ring. Hij gaat bij deze redenering uit van een blanke huidkleur als basis. Bovenstaande fragmenten van Isert geven een weerspiegeling van de tijdsgeest, waarin men de zwarte huidkleur verklaarde aan de hand van bijbelse en klimato logische factoren. In het debat over de verklaring van de zwarte huidkleur had de natuurwetenschap en de rationele methode invloed op de discussie over de plaats van de mens in de natuur en zijn identiteit. Vanaf de zeventiende eeuw richtte het wetenschappelijke denken zich op de diversiteit van de natuurlijke vormen, en minder op de mechanische wetten van de wereld. Die gewijzigde belangstelling vertaalde zich onder meer in de toename van het aantal taxonomische werken over de natuur, waarbij men de plaats bepaalde van alle natuurlijke vormen in de schep ping. In die context vernoemen we de werken Orang-outan sive homo silvestris (1699) van Edward Tyson en Systemci naturae (1758) van Carolus Linnaeus. De gangbare idee van de schepping als een scala naturae, een hiërarchie van onveran derlijk geschapen typen, leverde een verklaring voor het voorkomen van ontbre kende schakels als de mensaap. Al de categorieën van tussenschakels of missing links1 werden met elkaar verward en er bestonden verschillende indelingen van de natuur. In de achttiende eeuw groeide dus de overtuiging dat de verschillende levensvormen deel uitmaakten van een grote 'chain of organism'. Elke soort kon hierbij slechts moeilijk worden onderscheiden. De theorie kon gemakkelijk wor den toegepast op de ideeën van raciale inferioriteit, aangezien zwarten konden worden gezien als linken tussen de blanken en de orang-oetans. Die gedachtegang reflecteerde zich bij Paul Erdmann Isert, in het volgende citaat:"... qu on ne me parlejamais d' une race bdtarde de singes; c' est tout ce que I' onpourrait dire s il était prouvé que les Nègres ne fussentpas doués d' intelligence, mais il ne leur manque tien a eet égard pour égaler les Européens, dés qu' on leur donnera la même culture. "3S Dit citaat toont drie elementen van de wetenschappelijke component van de tijdsgeest. Ten eerste zien we een verwijzing naar gangbare ideeën over een taxonomische indeling van de natuur, waarbij de zwarten als een bastaardras van de apen worden gezien. De plaatsing van de zwarte in de keten tussen aap en mens is dus een reflec tie van de natuurwetenschappelijke ontwikkeling. Het feit dat Isert zich uitdruk kelijk afzet tegen dit standpunt en dit bovendien argumenteert wijst erop dat die idee gangbaar was. Het woord "batéirde" duidt op de weerspiegeling van een vol gend element van de wetenschappelijke ideeën. De term bastaardras wordt gebruikt om een niet-zuiver ras aan te duiden. In de achttiende eeuw geloofde men dat er hybride wezens bestaan. Locke poneerde in zijn Essai sur l'entendement humain dat het onmogelijk is om een mens te definiëren. Men kan immers niet zeggen dat hij voortkomt uit de geslachtsgemeenschap van twee mensen, aange zien de mens ook kan paren met een aap. De mogelijkheid van paring tussen mens en dier deed het geloof in hybride wezens groeien. Een aanhanger van het geloof in hybride wezens was Réaumur. Hij was zeker geen geïsoleerd voorbeeld. Tijdens de Verlichting was men immers bijzonder gepassioneerd door monsterlijke figuren en in het bijzonder door hybride wezens. Doordat de verlichte denkers de experi mentele wetenschapsprincipes aanhingen, hadden ze een sterk verlangen om in de natuur in te grijpen. De weerspiegeling van een derde element van de natuurwe tenschappelijke benadering zit verscholen in de laatste zin van het fragment,

Tijdschriftenbank Zeeland

Archief | 2005 | | pagina 110