108
EUROPESE VISIES OP WEST-AFRIKANEN
qui est sous l' épiderme"37bezit die verantwoordeli jk is voor de pigmentatie van de
huid. Externe factoren (in casu de zon) beïnvloeden volgens Isert de huidverkleu
ring. Hij gaat bij deze redenering uit van een blanke huidkleur als basis.
Bovenstaande fragmenten van Isert geven een weerspiegeling van de tijdsgeest,
waarin men de zwarte huidkleur verklaarde aan de hand van bijbelse en klimato
logische factoren. In het debat over de verklaring van de zwarte huidkleur had de
natuurwetenschap en de rationele methode invloed op de discussie over de plaats
van de mens in de natuur en zijn identiteit. Vanaf de zeventiende eeuw richtte het
wetenschappelijke denken zich op de diversiteit van de natuurlijke vormen, en
minder op de mechanische wetten van de wereld. Die gewijzigde belangstelling
vertaalde zich onder meer in de toename van het aantal taxonomische werken over
de natuur, waarbij men de plaats bepaalde van alle natuurlijke vormen in de schep
ping. In die context vernoemen we de werken Orang-outan sive homo silvestris
(1699) van Edward Tyson en Systemci naturae (1758) van Carolus Linnaeus. De
gangbare idee van de schepping als een scala naturae, een hiërarchie van onveran
derlijk geschapen typen, leverde een verklaring voor het voorkomen van ontbre
kende schakels als de mensaap. Al de categorieën van tussenschakels of missing
links1 werden met elkaar verward en er bestonden verschillende indelingen van de
natuur. In de achttiende eeuw groeide dus de overtuiging dat de verschillende
levensvormen deel uitmaakten van een grote 'chain of organism'. Elke soort kon
hierbij slechts moeilijk worden onderscheiden. De theorie kon gemakkelijk wor
den toegepast op de ideeën van raciale inferioriteit, aangezien zwarten konden
worden gezien als linken tussen de blanken en de orang-oetans. Die gedachtegang
reflecteerde zich bij Paul Erdmann Isert, in het volgende citaat:"... qu on ne me
parlejamais d' une race bdtarde de singes; c' est tout ce que I' onpourrait dire s il était
prouvé que les Nègres ne fussentpas doués d' intelligence, mais il ne leur manque tien
a eet égard pour égaler les Européens, dés qu' on leur donnera la même culture. "3S Dit
citaat toont drie elementen van de wetenschappelijke component van de tijdsgeest.
Ten eerste zien we een verwijzing naar gangbare ideeën over een taxonomische
indeling van de natuur, waarbij de zwarten als een bastaardras van de apen worden
gezien. De plaatsing van de zwarte in de keten tussen aap en mens is dus een reflec
tie van de natuurwetenschappelijke ontwikkeling. Het feit dat Isert zich uitdruk
kelijk afzet tegen dit standpunt en dit bovendien argumenteert wijst erop dat die
idee gangbaar was. Het woord "batéirde" duidt op de weerspiegeling van een vol
gend element van de wetenschappelijke ideeën. De term bastaardras wordt
gebruikt om een niet-zuiver ras aan te duiden. In de achttiende eeuw geloofde men
dat er hybride wezens bestaan. Locke poneerde in zijn Essai sur l'entendement
humain dat het onmogelijk is om een mens te definiëren. Men kan immers niet
zeggen dat hij voortkomt uit de geslachtsgemeenschap van twee mensen, aange
zien de mens ook kan paren met een aap. De mogelijkheid van paring tussen mens
en dier deed het geloof in hybride wezens groeien. Een aanhanger van het geloof
in hybride wezens was Réaumur. Hij was zeker geen geïsoleerd voorbeeld. Tijdens
de Verlichting was men immers bijzonder gepassioneerd door monsterlijke figuren
en in het bijzonder door hybride wezens. Doordat de verlichte denkers de experi
mentele wetenschapsprincipes aanhingen, hadden ze een sterk verlangen om in de
natuur in te grijpen. De weerspiegeling van een derde element van de natuurwe
tenschappelijke benadering zit verscholen in de laatste zin van het fragment,
