170
JAARVERSLAGEN 2004
eeuw. Alleen al door hun ouderdom zijn het daardoor voorwerpen van bijzondere
waarde, die werden verzameld vanuit de Verlichtingsgedachte om de wereld om
ons heen te tonen. Daarnaast werd een lijst gemaakt van later verworven topstuk
ken, zoals de collectie Sprenger van voorwerpen van de Zwartvoetindianen, de tij
dens de natuurwetenschappelijke expedities in 1828 en 1858 naar zuid-west
Nieuw-Guinea verzamelde objecten, de collecties Nagtglas en Martijn van
gebruiksvoorwerpen en snijwerk uit "West- en Centraal Afrika, een serie van zes
Molukse berhallas (voorouderbeelden) en een aantal unieke losse objecten. Voor
etnografica geldt dat ook jongere voorwerpen van bijzondere waarde kunnen zijn,
omdat veel landen en volken pas laat werden bezocht en er weinig authentieke
voorwerpen bewaard zijn gebleven.
Er waren dit jaar geen aanwinsten van objecten. Wel werd van de heer
C.J.G.Th.M. van Kempen te Middelburg ontvangen een klein album met 35
foto's van Papoea's gemaakt door een opvarende van de Hr.Ms. Tiet Hein. Dit
marineschip escorteerde de Hr.Ms. 'Johan Maurits van Nassau' die in mei 1956
een groep van 28 gevangengenomen Papoea's naar de boven-Digoul bracht. Zij
waren nabij Agats in het Asmat-gebied in het zuiden van het toenmalige
Nederlands Nieuw-Guinea (het tegenwoordige Papoea) opgepakt wegens koppen
snellen en als voorbeeld voor andere dorpen weggevoerd naar het in de jaren '20
ingerichte strafkamp in het moeras nabij Tanah Merah. In die jaren werd veelvul
dig opgetreden tegen deze praktijken door de wapens van de Papoea's te vernieti
gen, soms werden zij ook gevangengenomen. Ook schonk hij tien foto's van
Papoea's uit dezelfde tijd, gemaakt door de bekende pater Jan Verschueren die toen
al decennialang in het Asmat-gebied werkte. Tevens schonk hij het boek Nieuw
Guinea, Uw naam is wildernis (Bussum/Antwerpen 1950) door J. Verschueren
M.S.C. en C. Meuwese M.S.C., waarin ook hun ontdekking op 6 september 1948
van de door hen genoemde Koningin Juliana-rivier aan de Kasuarinenkust is
beschreven. Het boek is voorzien van een opdracht aan Van Kempen (en met
inliggend een foto van Verschueren met opschrift). De foto's tonen de gebruiks
voorwerpen en lichaamsversieringen van de Asmat-Papoeas nog voordat zij wer
den beïnvloed door westerse gewoonten en gebruiken en vormen daarmee een
fraaie bron voor historisch en cultureel-antropologisch onderzoek naar een volk
dat toen nog volkomen geïsoleerd leefde. Ook is te zien hoe tabak, kralen en oude
kleren werden geruild tegen etnografica. Boek en foto's vormen een illustratie bij
de voorwerpen die Van Kempen in de jaren '50, toen hij voor de VAM werkzaam
was in Nieuw-Guinea, van Verschueren kreeg en in 1991 aan het Genootschap
schonk (zie ook de jaarverslagen volkenkundige voorwerpen over 1991 en 1999).
Natuurhistorische voorwerpen: Onderafdeling fossiele botten (landzoogdieren)
De conservator A.P. Goetheer bericht als volgt:
Er is begonnen met het opnieuw indelen van de diersoorten per rek, omdat er nog
het een en ander door elkaar lag. Er zijn nu zes rekken voor de mammoet, één rek
voor de neushoorn, één rek voor de steppewisent. Een voorbeeld: voor de grot-
tenhyena is er een fossiel dat in een doosje van 6 cm past. Ook wordt er per rek
een overzicht op papier gemaakt, zodat men direct kan zien wat er op een rek of
plank voorkomt. Ook is er samen met de conservator F.A.D. van Nieulande een
toptien-lijst gemaakt met foto's voor de Raad van Cultuur.
