28
LORREND RAAIERS
opbrengen van de Waterhonds waarvan de lading werd geconfisqueerd, en door de
inbeslagneming van het fregat Stadt Berlijn. Ook ditmaal volgden langdurige
staatsonderhandelingen. Uiteindelijk werd de BAC deels in het gelijk gesteld en
moest de WIC voor de onrechtmatige confiscatie van het Wapen van Brandenburg
en de lading van de Waterhondt een schadevergoeding betalen van 60.000 gul
den.159
Met de oprichting van de BAC had Benjamin Raule zijn doel bereikt, want vol
gens de historicus Hapke haatte Raule zijn vaderland en waren hij en zijn metge
zellen 'im Grund gar kein Beauftragte des Grossen Kurfürsten, sondern heimische
Interlopers und verhasste Lorrendraier, die den Kampf gegen die allmachtigen
Kompagnien nur zum Schein unter Kurbrandenburgisher Flagge aufnehmen.90
Naast compagnieschepen die in Emden werden uitgereed, huurde de BAC, zoals
we hiervoor zagen, ook een aantal schepen in de Republiek. Deze schepen werden
in Hollandse of Zeeuwse havens bemand en uitgerust en hadden dezelfde havens
ook weer als eindbestemming. Volgens de WIC waren dit smokkelschepen en geen
compagnieschepen van de BAC. Toch bestaat hier onduidelijkheid over en daar
om zijn deze uitredingen niet in de bijlage opgenomen. In totaal betrof het elf
scheepsreizen. Daarentegen zijn de schepen die in de Republiek werden uitgereed
en slechts door middel van een contract voor de levering van bijvoorbeeld goede
ren of slaven een handelspas van de BAC wisten te verwerven, wel als lorrendraai-
ers aangemerkt. In tegenstelling tot de eerstgenoemde categorie schepen vloeide
bij deze uitredingen de winst geheel of gedeeltelijk in de zakken van Zeeuwse of
Hollandse kooplieden en niet naar de BAC.
Omvang van de smokkelhandel
Het waren vooral lorrendraaiers die tegen de lamp liepen, die in de archieven van
de WIC hun sporen hebben nagelaten. Immers, smokkelhandel was strafbaar en
openbaarheid diende geen van de belanghebbenden. Johannes Postma merkt in dit
kader terecht op dat het erg moeilijk is om betrouwbaar statistisch materiaal te ver
garen. 'Since interloper activity was illegal, documentation concerning its role is
difficult to find, if available at all.'91 Ook Cornelis Goslinga onderkent dat pro
bleem. Volgens hem is 'lorredraaierij (interloping) also one of the untracable facets
which escape the scrutiny of the hardiest research workers'.92
Om goed inzicht te krijgen in de illegale goederen- en slavenhandel op West-
Afrika zijn we aangewezen op een breed bronnenonderzoek. Helaas is een deel van
dat bronnenmateriaal in de loop der tijd verloren gegaan. Zo is het zeventiende-
eeuwse WIC-archief incompleet, doordat een deel in 1821 aan een lompenhan
delaar werd verkocht. Daarna volgde de brand in 1844 in het departement van
Marine, waar het restant van het archief was opgeslagen, waardoor dat nog verder
werd uitgedund. Ook een groot aantal stukken uit het archief van de Nederlandse
Bezittingen ter Kuste van Guinea, dat belangrijke processtukken van opgebrachte
lorrendraaiers en correspondentie van Guinea naar patria bevatte, bleek bij de
overdracht naar Nederland, in 1872, onherstelbaar beschadigd te zijn. Daarnaast
hebben de bombardementen op Vlissingen en Middelburg, in respectievelijk 1809
en 1940, grote gaten geslagen in het onvervangbare Zeeuwse onderzoeksmateriaal.
