BEZIT VAN HEERLIJKHEDEN 141 van de politiek-bestuurlijke status van heerlijkheden gevolgen heelt gehad voor de aantrekkelijkheid van het bezit ervan. Daarom is bij het jaar 1798 een cesuur gelegd. De begrenzing van het eerste en tweede tijdvak rond 1740 bracht deze perioden op een nagenoeg gelijke duur. Omdat de tijdvakken vijftig tot zestig jaar (zo'n twee tot drie generaties) beslaan, kan hieraan ook de vererving goed worden afgemeten.71' Op de vier eilanden blijkt zich in de achttiende eeuw een omslag te hebben voor gedaan in de wijze waarop heerlijkheden van eigenaar wisselden. Tot 1740 waren de aankopen dominant, na 1740 vererfden de meeste heerlijkheden. Erg verras send lijkt de dominantie van aankopen in de eerste periode niet, gezien de verkoop van het grote aantal Middelburgse heerlijkheden. Nuancering is hier echter op zijn plaats. Slechts voor de helft van de twintig heerlijkheden die bij deze transactie betrokken waren, was de verkoop eenmalig. De andere helft werd na enige tijd door de nieuwe eigenaren ol hun erfgenamen doorverkocht. Dat betekent dat de grootschalige verkoop door Middelburg weliswaar de voorwaarden heeft gescha pen voor de latere ontwikkelingen, omdat een groot aantal heerlijkheden op de markt kwam, maar dat deze heel wat minder drukt op de verkoopcijfers dan het op het eerste gezicht lijkt. Regenten handelden in deze periode veelvuldig in heer lijkheden; dat blijkt ook uit de gegevens voor Schouwen en Duiveland. Alleen op Zuid-Beveland was dat niet het geval, hier bleef de vererving gedurende de gehele periode de aankopen overstijgen. In het navolgende zal ik per periode ingaan op de regionale verschillen. Tabel 1 en 2 geven de veranderingen in absolute aantal len en percentages weer.su Tabel 1: Veranderingen in het bezit van heerlijkheden op Schouwen, Duiveland, Walcheren en Zuid-Beveland, 1678-1848 (in absolute aantallen) regio periode vererving aankoop steden overig totaal Schouwen (n=22) 1678-1740 8 10 3 - 21 1740-1798 9 7 3 - 19 1798-1848 8 6 - 14 Duiveland (n=6) 1678-1740 1 5 - - 6 1740-1798 5 1 - - 6 1798-1848 2 4 - - 6 Walcheren (n=40) 1678-1740 3 30 2 2 37 1740-1798 13 14 7 2 36 1798-1848 17 9 6 - 32 Zuid-Beveland (n=50) 1678-1740 18 4 1 9 32 1740-1798 14 6 - 8 28 1798-1848 8 3 - 4 15 totaal (n= 118) 1678-1740 30 49 6 11 96 1740-1798 41 28 10 10 89 1798-1848 35 22 6 4 67 Op Schouwen, Duiveland en Walcheren bestond in de late zeventiende en het begin van de achttiende eeuw een levendige handel in heerlijklieden. Op

Tijdschriftenbank Zeeland

Archief | 2006 | | pagina 143