BALANS TUSSEN STAD EN PLATTELAND
74 R. Berends e.a., Arbeid als disciplinering en bestraffing: Veenhuizen als onvrije kolonie van
de Maatschappij van Weldadigheid 1823-1859, Zutphen 1984; J. van Westendorp
Boerma, Een geestdriftig Nederlander: Johannes van den Bosch, Amsterdam 1950.
75 Zie de al geciteerde studies van Diederiks over Amsterdam en Leiden; voor Middelburg
zie de bijdrage van Paul Brusse in dit jaarboek.
76 Zie o.a. Marco H.D. van Leeuwen, Bijstand in AmsterdamAmsterdam 1992 en de
samenvattende observaties in Kloek en Mijnhardt, Blauwdrukken, hfd. 11.
77 W.Th.M. FrijhofF, 'The Dutch Enlightenment and the creation of popular culture', in:
Jacob en Mijnhardt, The Dutch Republic in the Eighteenth Century, 292-307.
78 W.W. Mijnhardt, 'Het Nut en de genootschapsbeweging', in: WW. Mijnhardt en A.J.
Wichers, Om het algemeen volksgeluk: twee eeuwen particulier initiatief 1784-1984,
Edam 1984, 189-220.
79 IJsbrand van Hamelsveld, De zedelijke toestand der Nederlandsche Natie, op het einde der
achttiende eeuw, Amsterdam 1791, 506.
80 Goffe Jensma, Het rode tasje van Sa/verda, burgerlijk beivustzijn en Friese identiteit in de
negentiende eeuw, Leeuwarden 1998.
81 J.C. Dekker (red.), De Zeeuwse Streekdrachten, 1800-2000, Zwolle 2005; E. Koolhaas-
Grosfeld, 'Uitvinder van een nieuwe nationale identiteit: Evert Maaskamp (1769-
1834)', in: Vollenhove. Stad en vermaarde zonen: negen opstellen bij de viering van 650
jaar stadsrecht, Kampen 2004, 97-104.
82 Zie bijvoorbeeld Bert Paasman, Het land in brievenAmsterdam 1987; Kloek en
Mijnhardt, Blauwdrukken, hfd. 14.
83 J.J. Kloek en W.W. Mijnhardt, 'De Verlichte Burger', in: J.J. Kloek en K. Tilmans
(red.). Burger, Amsterdam 2002, 155-171.
84 J. W. Oerlemans, Rousseau en de privatisering van het bewustzijn: carrierisme en cultuur in
de achttiende eeuw, Groningen 1988.
85 Arend Fokke Simonsz, Het toekomend jaar 3000, eene mijmering, Amsterdam 1792.
86 Alexander Benjamin Fardon, 'Het toekomstig jaar MMDCXXX, een profetische
droom', in: Nagelaten Redevoeringen, Verhandelingen en Vertoogen over Verscheiden
Onderwerpen, Amsterdam 1824.
87 Mijnhardt, 'Het Nut en de Genootschapsbeweging'.
88 Wijnand W. Mijnhardt, 'De droom van de volmaakte burger', Spiegel Historiael 40
(2005) 470-476.
89 Otto van Rees, Verhandeling over cle Aamvijsing der heilsame politike Gronden en
Maximen van de Republike van Holland en West-Vriesland van Pieter de la Court, Utrecht
1851.
90 O.W.A. Boonstra, De waardij van eene vroege opleiding, Wageningen 1993.
91 Kees Mandemakers, HBS en Gymnasium 1800-1968, Amsterdam 1996, 333-343.
92 Voor een analyse van dit nieuwe culturele klimaat zie Mijnhardt, 'De Akademie en het
culturele landschap rond 1900'.
93 Paul Brusse en Willem van den Broeke, Provincie in de periferie: clc economische geschie
denis van Zeeland 1800-2000, Utrecht 2005.
94 Zie voor het citaat van Brugmans: Henk te Velde, Gemeenschapszin en plichtsbesef.
Liberalisme en nationalisme in Nederland, 1870-1918, Den Haag 1992, 227; zie ook
Mijnhardt, 'De Akademie', 35 e.v.
