WIBAUT EN ZEELAND
41
jaren vooral beïnvloed door Pieter Lodewijk Tak en Franc van der Goes, beiden
vooruitstrevende liberalen die socialist werden. Tak leerde hij nog in Middelburg
kennen, maar deze verhuisde al snel naar Amsterdam. Daar richtte hij in 1895 De
Kroniek op, een kritisch politiek en cultureel tijdschrift. Van der Goes had Wibaut
enkele malen in Amsterdam ontmoet. Deze haalde Wibaut over de Fabian Essays
in Socialism te vertalen. Het voorwoord bij de vertaling, die in 1891 verscheen, zou
Wibauts openbare 'geloofsbelijdenis' voor het socialisme worden.7
De Wibauts behoorden tot de kleine groep liberale Middelburgers die sympathie
opvatten voor de gematigde sociaaldemocratische richting. In 1898 besloten zij lid
te worden van de SDAP, waarvan Van der Goes een van de oprichters was. Wibaut
heeft deze stap in zijn memoires beschreven:
'Op een wandeling rustten we uit in het gras aan de Kanaaldijk tussen Middelburg en Vlissingen.
We zaten daar stil in gedachten. Op eens zei ik: "Ik houd het niet langer uit, te leven op kosten van
anderen. Ik ga mij aansluiten bij de S.D.A.P." Mijn vrouw zei: "dat wil ik ook doen". Meer is er op
dat ogenblik niet over gesproken.
Die avond meldden beiden zich als lid aan van de SDAP. De stap was groot en de
Wibauts hadden er goed over nagedacht: 'Nog kan ik mij het gevoel herinneren van
verruiming, alsof ik mij van een obsessie had bevrijd.8
Rond 1900 telde de afdeling Middelburg van de SDAP twintig leden; de meesten
van hen waren geschoolde arbeiders. Onder de leden bevonden zich echter ook
rijkere burgers, zoals Wibaut en zijn vrouw, de botaniste Bertha Ogterop en later
ook de jurist G.W. Sannes en zijn vrouw. De aanwezigheid van deze hoger opge
leide mensen kwam het intellectuele peil van de afdeling ten goede. Daardoor was
de afdeling goed geëquipeerd om zich in de gemeentepolitiek te manifesteren.9
Wibaut was in 1899 en 1901 kandidaat voor de gemeenteraad in Middelburg,
maar beide keren werd hij niet gekozen. In het hiernavolgende artikel analyseert
Jan Zwemer Wibauts politieke optreden en deze verkiezingen.
Behalve in de politiek manifesteerde Wibaut zich ook in de emancipatiebeweging
van de arbeiders en zette hij zich in voor verbetering van hun bestaan. Hij nam
initiatieven tot verbetering van de huisvesting van de Middelburgse arbeidersbe
volking. Aanvankelijk deed hij dat op kleinere schaal en voor een deel met eigen
geld. In 1889 richtte hij met de Middelburgse arts Johan Cornelis Bolle en met zijn
zakencompagnon Ghijsen - eveneens socialist de woningbouwvereniging Eigen
Haard op. Eigen Haard was (in het begin) speciaal gericht op de bouw van wonin
gen die arbeiders in huurkoop konden verwerven. Opmerkelijk is zoals Johan de
Koning in zijn artikel laat zien - dat Wibaut ook na zijn verhuizing naar Amsterdam
betrokken bleef bij de arbeiderswoningbouw in Middelburg. Toen hij wethouder in
Amsterdam was, wist men hem vanuit Middelburg te vinden voor adviezen op het
terrein van de woningbouw. Dankzij Wibaut raakte de Amsterdamse architect J.C.
van Epen betrokken bij de socialistische woningbouw in Middelburg.
Naast zijn activiteiten voor de arbeidershuisvesting zette Wibaut zich in zijn Mid
delburgse tijd in voor de algemene ontwikkeling van de arbeiders. Hij behoorde tot
de initiatiefnemers van de vereniging Ons Huis, die arbeiders de gelegenheid gaf
zich in groepjes en door middel van cursussen verder te ontwikkelen. In het kader
van Ons Huis leidde Wibaut elke zaterdag een leesavond voor twaalf arbeiders.
