42
WIBAUT EN ZEELAND
Hij las er samen met de arbeiders boeken als De Socialisten; personen en stelsels, het
zesdelige levenswerk van H.P.G. Quack, waarin deze de geschiedenis van het socia
lisme bestudeerde. Quack was evenals Wibaut afkomstig uit het bedrijfsleven. Hij
vroeg in liberale kringen, onder meer in de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen,
waarvan hij een tijdlang voorzitter was, aandacht voor het sociale vraagstuk. Quack
stelde zich met zijn boekenreeks De Socialisten ten doel in liberale kringen de col
lectieve gedachte uit te dragen.10 Dat sloot goed aan bij het denkproces waarin
Wibaut toen verkeerde. Wibaut las met de arbeiders ook het utopisch-socialistische
werk News from Nowhere van William Morris, waarvan in 1897 een Nederlandse
vertaling verscheen, en het al even utopische Het jaar tweeduizend van de Ame
rikaanse journalist Edward Bellamy (in 1888 verschenen als Looking Backward:
2000-1887), dat grote invloed uitoefende op vooruitstrevende intellectuelen in
Amerika en tevens inspireerde tot de vorming van een aantal utopische gemeen
schappen daar.
Wibaut beoogde met het volksopvoedingswerk van Ons Huis de arbeiders gevoe
lig te maken voor de socialistische propaganda. Hij was ervan overtuigd dat de
propaganda voor het socialisme alleen kon slagen als eerst werd gewerkt aan ver
hoging van het ontwikkelingspeil van de arbeiders. Daarom werkte Wibaut mee
aan de oprichting van de leeszaal van Ons Huis, waarvan vooral Herman Snijders,
leraar aan de Rijks-HBS, de dragende kracht was. Dankzij Ons Huis werd een kern
gevormd van ontwikkelde arbeiders die later als propagandisten voor de sociaalde
mocratie aan de slag zouden gaan. Ons Huis was geïnspireerd op het uit Engeland
afkomstige Toynbee-werk, dat beoogde persoonlijk contact tussen arbeiders en de
bezittende klasse tot stand te brengen en cursussen voor arbeiders te organiseren.
Wibaut vond dat verzet tegen het kapitalisme niet was voorbehouden aan de arbei
dersklasse. De burgerij kon het socialisme volgens hem evenzeer nastreven, ook al
verwachtte zij er geen persoonlijke voordelen van. Juist kleine steden boden goede
kansen voor het Toynbee-werk. Wibaut constateerde dat er in dergelijke steden een
'intiem' verkeer was tussen vooruitstrevende intellectuelen en arbeiders die zich
wilden ontwikkelden. Overigens werden de socialistische sympathieën van Wibaut
niet door alle andere bestuursleden van Ons Huis gedeeld. Wibaut botste over dit
punt met burgemeester jhr. L. Schorer, die eveneens bestuurslid was en een veel
neutralere koers voorstond.11
Mathilde Wibaut en de sociaaldemocratische vrouwenbeweging
Net als haar echtgenoot zette Mathilde Wibaut zich in voor de emancipatie van
arbeiders en voor de verbetering van hun bestaan.12 Zij was actief in de Vereni
ging Kindervoeding, opgericht in 1890, die zich ten doel stelde warm voedsel te
verstrekken aan schoolkinderen. Floor Wibaut zat in de voorbereidingscommissie
van deze vereniging. Ook richtte Mathilde Wibaut samen met drie andere dames
in 1893 de Bibliotheek voor de Jeugd op, waarmee zij het leesonderwijs aan de
arbeidersjeugd wilde stimuleren. Ten slotte was Mathilde Wibaut zeer actief op
het terrein van de vrouwenbeweging. Zij behoorde, evenals haar echtgenoot, tot
de oprichters van de Middelburgse afdeling van de Vereeniging voor Vrouwen
kiesrecht. Deze afdeling kwam in 1895 tot stand en rekruteerde haar leden vooral
