50
POLITIEK KRACHTENVELD
Het is misschien niet toevallig dat de eerste beweging waarbij Wibaut zich in
Middelburg aansloot, die was van de Bond voor Algemeen Kies- en Stemrecht.
De Bond was officieel niet eens socialistisch en de doelstellingen ervan pasten
zowel bij de theoretisch georiënteerde socialisten als bij de belangenbehartigers
onder hen, maar ook bij de vooruitstrevende liberalen. Een vergelijkbaar doel waar
Wibaut zich voor inzette, was de achturige werkdag. In Middelburg werd in mei
1895 op initiatief van zeven plaatselijke vakverenigingen een bijeenkomst rondom
de achturendag gehouden in het Schuttershof. De zaal was eivol en het tekent
Floor Wibaut, de eerste spreker, dat hij zei het een groot geluk te vinden dat de
verschillende werkliedenverenigingen dit organiseerden zónder onderscheid van
politieke richting of godsdienst. De praktische, bemiddelende inslag van Wibaut
zien we ook terug wanneer hij in 1901 de stakende dijkwerkers te Westkapelle
ertoe beweegt hun eis tot ontslag van opzichter Bolier van de Polder Walcheren in
te trekken.
Dat de lijn van Wibaut het reformistisch socialisme met haar streven in het
belang van de arbeiders zoveel mogelijk te bereiken wat op dat moment mogelijk
was later in de SDAP toonaangevend zou worden, was in de jaren 1890 nog niet
te voorzien en dus ook lang niet vanzelfsprekend. Het socialistische milieu in Mid
delburg werd bijvoorbeeld een tijdlang gedomineerd door Christiaan Cornelissen,
een marxistische onderwijzer die dacht dat er binnen afzienbare tijd sprake zou
zijn van een revolutie. Cornelissen vertrok in 1892 echter naar Den Haag om er de
rechterhand van de anarchist Domela Nieuwenhuis te worden. Vooral na de spoor
wegstaking van 1903 nam Wibaut duidelijk afstand van de vrije socialisten rondom
Domela Nieuwenhuis. Hij vond de staking een te groot risico: een bij voorbaat
verloren strijd die de socialisten in Nederland alleen maar zou isoleren - en dat was
een juiste inschatting.
Ook de Vlissingse socialisten waren voor een harde lijn tegenover de burgerlijke
elite van de natie. Ze lieten het liefst radicale sprekers voor algemeen kiesrecht
komen, wat Wibaut in 1889 het commentaar ontlokte: 'Ja ja, zulke die grover
schelden.' Floor Wibaut, burger en diplomatiek handelsman, liet liever de schrijver
Frank van der Goes optreden. In Vlissingen had Wibaut dan ook, zelfs toen hij
SDAP-lid was geworden, niet veel invloed. Als hij buiten Middelburg in Zeeland al
eens propaganda maakte voor het socialisme, was het voornamelijk in Goes. Hij gaf
er lezingen en bijvoorbeeld ook een cursus over de beginselen van het socialisme.
Een ander kenmerk van Wibauts plek in de socialistische beweging was dat hij
zich niet per se afzette tegen kerk en godsdienst. Floor Wibaut had veel te danken
aan zijn twee jaren op het seminarie te Rolduc en had aan zijn familie wel gezien
dat christendom en sociale bewogenheid konden samengaan. Hij was tot het soci
alisme gekomen niét door een Franse denker uit de Verlichtingsschool of via het
pseudo-wetenschappelijk doctrinair marxisme uit Duitsland, maar via de Fabians,
de Engelse beweging die het socialisme via hervormingen wilde bewerkstelligen.
De Fabians stonden aan de wieg van de Engelse Labourpartij, die altijd christelijke
aanhangers heeft gehad. Wibaut was vóór de gelijkstelling van christelijk met open
baar onderwijs en zat op dit punt op één lijn met de latere SDAP-leider Troelstra.
Maar pas na 1902 zou dat het officiële standpunt van de partij worden en dat werd
dan weer een van de redenen waarom de doctrinaire socialisten zich langzamerhand
van die partij gingen afkeren. In 1909 richtten ze, na jarenlange kritiek vanuit de
