Het leven op de knotsen
18 CONSENT NR. 34 VOORJAAR 2018
Scheepsmodel von knots gebouwd door
Nick Moerman en details.
wonen, hebben jarenlang van dit scheepje genoten. Die klein
dochters, Linda en Diana, kunnen er nu nog mooie verhalen over
vertellen.
Het jacht werd ook nog gebruikt voor televisieopnames van de
toenmalige BRT (Zanzibar, Kapitein Zeppos), uitgezonden door de
BRT in 1962.
Vergouwen schonk het scheepje uiteindelijk aan het Nationaal
Scheepvaartmuseum te Antwerpen, waar het door Maurice Kaak
in het Maritiem Park in de oorspronkelijke staat, als visserman,
werd teruggebracht.
Van begin april tot einde november werd er met de knotsen
op de Westerschelde gevist. Vier maanden lagen de knotsen
stil in 'de Oude Dok (Bonapartesluis). De bemanning zocht
andere bezigheden. De schipper herstelde of maakte nieuwe
visnetten en deed verder wat onderhoudswerken aan de
boot.
De matrozen gingen een paar zeereisjes doen, liefst en meest
met de Red Star boten. Voor een job zorgde Linien Tom, de
bemanningswerver dezer rederij of ook de Paardenkop.
Geleidelijk aan verkleinde steeds de vloot (aanvoer per spoor
zie hierboven). Ook de golfslag der snel varende stoomsche
pen vernielde het visbroed en verder ook de bevuiling van
het Scheldewater waardoor de vangsten niet meer levend tot
Antwerpen gebracht konden worden.
Thans vaart er terug een garnaalvissersvaartuig, de A1, doch
vanuit Zandvliet.
De knotsmannen, die meest allen in het Schipperskwartier
woonden, waren wel bijzondere typen. Ze kwamen wel goed
overeen, alhoewel er wel eens gevochten werd.
Als ze zondags nachts vertrokken, wat nogal dikwijls gebeurde,
gingen ze eerst nog eens een "flikker" slagen in het Schippers-
paleis of in de Zwarte Kat.
Zo was Nicolaas Appels daar eens binnengevallen met een
schreef aan NVDRmet een schreef aan te veel gedronken
hebben) en met de korf met eetwaren voor de reis onder den
arm. De korf op de grond gezet en gaan dansen. Toen ze in
de vroege morgen reeds den Doel voorbij waren gezeild en
zouden morgeneten, zagen ze dat de korf leeggemaakt was
en gevuld met rommel.
Het was rond de eeuwwisseling, A 21 vertrokken uit Antwer
pen, kwam in het Schaar van den Ouden Doel ten anker. Jef
de Vette, toen een jongen van rond de 15 jaar, had zijne teut
wat geroerd tegen zijn vader, den Oude Vette. Den Oude zou
de Jef zijn broek eens warm zetten, maar Jef wipte overboord
en zwom naar de wal en bereikte deze nabij de haven van
Prosperpolder. Hij ging bij boer Staes onder den dijk binnen
en vertelde dat hun boot vergaan was, hij alleen gered, vader
en de andere twee verdronken. Jef kreeg droge kleren (veel
te groot) van boer Staes zelf, en deze bracht hem met paard
en kar naar huis. Toen het gespan op de Veemarkt kwam was
daar het droeve nieuws snel bekend, ledereen wenend rond
de kar.
Boer Staes moest de uitleg doen. Jef wilde niet spreken, doch
toen Staes verdwenen was zegde Jef: "Dat is allemaal niet
wdar, ik heb dat maar gezegd opdat dat boerke mij naar huis
zou brengen". Jef de Vette heeft tijdens de bezetting 14-18
met een staats motorboot de vlucht genomen met mensen
van de Libre Belgique, langs de Schelde naar Holland.
Tijdens de oorlog 1940-1945 is er een herop flikkering
geweest en hebben volgende knotsmannen nog garnaal
gevist: Nicolaas, Jan en Gust Appels, Jef Delvauw, Filip en Jaak
Meyers en Piet Krakeling.
CONSENT NR. 34 VOORJAAR 2018 19
Tot zover uit de geschriften van Frans Vergouwen. Opvallend
is dat over bunnen (meervoud) gesproken wordt. Dat heb ik
dan even nagekeken in het boek van Van Beylen. Feit is dat de
bun in een knots niet in het midden in de langsrichting stond
zoals bij de meeste andere schepen maar dwarsscheepswat
meer achterin.Zo'n bun werd door de vissers een "bakbeun"
genoemd.
Er wordt hier over bunnen (meervoud) gesproken omdat er in
het midden van de bun een schot was; de bun werd dus a.h.w.
in twee gedeeld'f een bakboord- en een stuurboordbun dus.
Om klotsen te voorkomenHet zal de stabiliteit wel tegoede
zijn gekomen. Of om de vangsten te scheiden? Of om de eerste
(oudste) vangsten apart te houden van de meest verse vangst?
Garnalen werden op de Zeeuwse schepen onmiddellijk
gezeefdgespoeld en gekookt. Maar op de knotsen werden
ze enkel gezeefd en gespoeld. Dan werden garnalen waar
schijnlijk in fijnmazige zakken gestort die in de bun werden
opgehangen.
Garnalenvissers die langs de Vlaamse kust visten sleepten de
gevangen garnaal aanvankelijk in een zak naar de haven
want hun boten hadden geen bun. Deze werkwijze werd niet
bevorderlijk geacht voor de kwaliteit. Later, rond 1885, begon
men er ook met het aan boord koken.
Bronnen:
De geschriften van Frans Vergauwen
Woordenschat tot de studie van de woordenschat van de
Scheldevissers te Mariekerke door L. Maerevoet en
F. De Bondt verschenen in 1960. Uitgegeven door de
Koninklijke Commissie voor toponomie en dialectologie
(Vlaamse afdeling)
Literatuur: De Antwerpse knots en de Vlaamse garnalen
visserij op de Schelde in Vlaanderen en Zeeland.
Auteur: Jules Van Beylen, verschenen in 1999.
ISBN 90 5194 176 5
Er zijn nog enige exemplaren beschikbaar via de redactie.
ANlwfcK-'iW
Bonapartesluis, een schip vaart binnen, Antwerpen 1903
Felixarchief
