Schouwen-Duiveland
Noord-Beveland - Geersdijk
Kats
12 CONSENT NR. 34 VOORJAAR 2018
Weegbrug en -huisje bij oude haven van Nieuwiand, 1988
(©ZB rec.nr. 26288)
deze locatie lag namelijk het havenkanaal van Middelburg
dat in het Sloe uitmondde. Toen dit kanaal echter verzandde
werd het dichtggegooid en groef men een nieuw kanaal van
Middelburg naar Veere, het Kanaal door Walcheren, dat in april
1873 werd geopend. Dit kanaal kreeg een aftakking naar de
haven van Nieuwiand. Hiervoor werd het Arnemuidse Gat,
waarvan deze haven in feite een restant is, uitgediept. De
haven speelde vooral een rol bij de afvoer van landbouwpro
ducten, voornamelijk suikerbieten, die vanuit de Middelburgse
polders en omstreken naar de fabrieken werden gevoerd.
Nabij de haven is ook nog een weegbrug te bewonderen uit
circa 1915. De wagens werden hierop gewogen voordat ze
hun lading in de schepen stortten. Daarna werden de wagens
een tweede keer gewogen. Maar dan leeg. Op die manier
wist men precies hoeveel van elk product een boer bij het
schip afgeleverd had. Behalve landbouwproducten werden
ook andere zaken aan- en afgevoerd. Zo was de haven kort
na de Tweede Wereldoorlog een belangrijk aanvoerpunt voor
materialen die werden gebruikt bij de wederopbouw van
Walcheren. Plannen van de Nederlandse spoorwegen in 1993
om de beweegbare Arnebrug te vervangen door een dam,
waardoor de haven van Nieuw- en Sint-Joosland onbereikbaar
zou worden, gingen uiteindelijk niet door. De oude Arne-
spoorbrug werd vervangen door een moderne brug.
SintPieterspolder, landbouwhaven, 23 juni 1992
ZB recordnummer 58976)
HAVEN, STAVEN(SSE
Tussen Dreischor en Sirjansland ligt aan de noordkant van het
eiland Schouwen-Duiveland het natuurgebied "Het Dijkwa
ter". Dit gebied bestaat uit een voormalige vaargeul, zande
rige oeverlanden en hogere schorgronden. Het Dijkwater is
ontstaan in 1288 toen tijdens de St. Aagtenvloed Sirjansland
werd afgezonderd van Dreischor. Deze vaargeul stond direct
in verbinding met de Grevelingen. Schippers konden via
het Dijkwater tijdens hoogwater de landbouwhaventjes "de
Staart", "Stevensluis", "Nieuwe Veer" en "Beldert" (Bellaert)
bereiken. Gedurende lange tijd werden op deze wijze diverse
landbouwproducten van en naar Schouwen-Duiveland
verscheept. Tot 1953, toen het resterende Dijkwater uit veilig
heidsoverwegingen werd afgedamd, is Beldert als haven blij
ven bestaan. De Beldert werd in 1959 gedempt.
Stavenisse haven, 1905-1915 mdbza-299-7377)
CONSENT NR. 34 VOORJAAR 2018 13
Ingang oude landbouwhaven Kats bij hoog water,
maart 1970 (©ZB rec.nr. 12934)
In 1808 werd het haventje te Geersdijk gegraven aan de
zuidzijde van de Willempolder. Het bestek spreekt van het
graven van een 'kaaij' en het maken van een havendam
uit en op het schor bij de sluis van de Willempolder. Door
enige uitbreidingen en verbeteringen werd ook dit haventje
bestemd voor een druk vervoer van landbouwproducten en
aanvoer van bouwmaterialen o.a. zoals bij de andere havens
veel grind en steenslag voor diverse polderwegen. Een voor
deel van dit haventje was dat het dicht aan het vaarwater lag.
Een korte havengeul was dus voldoende, bevorderlijk ook
voor het schoonhouden der scheepszaten door spuien. Het
haventje stond de laatste jaren te boek voor schepen tot 250
ton met een diepgang van 2 meter. In 1970 werden plannen
gemaakt om de haven van Geersdijk aan te passen aan de
situatie van het voltooide Drie-eilandenplan. Wegens haar
onmiddellijke ligging aan diep vaarwater was zij van belang
voor de toekomst. In 1958 werden circa 16.000 ton landbouw
producten in deze haven verscheept.
De tweede haven van Noord-Beveland werd in de 17e eeuw
aangelegd te Kats. Smallegange spreekt in 1696 van een
haven met een 'bequaem Hooft, Gats Hooft genoemt'. Deze
haven lag aan de oostzijde van de zeedijk tegenover het
tegenwoordige dorp Kats in de uitmonding van de Katse
kreek. Deze kreek is nog in het terrein terug te vinden. Ook op
de kaart van Hattinga van 1751 komt dit haventje met spui-
kom en havengeul voor, uitmondend in het Katse Rak ook wel
Katse kreek genoemd. Het Katse Rak was echter dermate aan
verlanding onderhevig dat het haventje in verval raakte. Bij
de bedijking van de Leendert Abrahampolder in 1853 is het
geheel vervallen. Met de toenmalige gemeente Kats werd
bij de concessie voor genoemde bedijking de voorwaarde
verbonden voor aanleg van een nieuw tijhaventje aan de
Zandkreek waar ook de suatiesluis werd gebouwd. Na aanleg
van de haven werden door de gemeente Kats verschillende
verbeteringen en uitbreidingen aangebracht o.a. in 1879,1901,
1912 en 1913.
Overzicht van de landbouwhavens
in de periode 1870-1970.
Landbouwhavens aan Ooster- en
Westerschelde in Zeeland en Vlaanderen
Schouwen-Duiveland
Brouwershaven, Bruinisse, Burghsluis, Dreischor,
Kerkwerve, Den Osse (in suatiegeul van de Ossesluis),
Scharendijke, Schelphoek, De Staart, Stevensluis,-
Vianen, Zierikzee, Zonnemaire
Tholen
Tholen, Deurloo, Strijenham, Scherpenisse, Sint Maar
tensdijk, Stavenisse, Sint Annaland, Oud-Vossemeer
Sint Philipsland
Sint Philipsland (dorp), Anna Jacobapolder
Noord-Beveland
Colijnsplaat, Geersdijk, Kamperland, Kats, Kortgene,
'de Oesterput' (noordwesthoek Oud Noord-Beve-
landpolder), Spieringpolder, Wissenkerke
Zuid-Beveland
Baarland, Bath, Biezelinge, Borssele, Ellewoutsdijk,
Goes, Hansweert, Hoedekenskerke, Kattendijke,
Nieuwdorp, De Piet, Rattekaai, Roelshoek,
Yerseke, Waarde, Wemeldinge, Wolphaartsdijk,
Zimmermanpplder
Walcheren
Arnemuiden, Nieuwiand, Veere,
Zeeuws-Vlaanderen
Glinge, Hertogin Hedwigpolder, Isabellahaven (bij
Isabellasluis), Kruispolderhaven, Nol van Baalhoek,
De Paal (voorheen haven van Graauw), Saeftinge
(Koningin Emmahaven), Terneuzen, Walsoorden,
haventje aan De Griete (Zaamslag)
Vlaanderen
Doel, Frederik, Lillo, Prosperpolder (Oude Doel))
