Basters drijfslak
5
Oftewel Heleobia stagnorum (Gmelin, 1791) in Zeeuws-Vlaanderen
In onze vereniging zitten geen actieve leden die zich om slakken bekommeren,
maar we zijn erg gelukkig dat o.a. Harry Raad zich af en toe naar ons landje
omziet en ons een verslag doet toekomen.
In 2010 is inventarisatiewerk verricht
naar het voorkomen van Basters drijfslak
(Heleobia stagnorum) op Zuid-Beveland.
Dit landelijk zeldzame slakje komt nog in
Zeeland voor, maar er is weinig concrete
informatie over zijn actuele verspreiding. In
een poging daar meer helderheid over te
krijgen, heeft de schrijver het plan opgevat
om deze soort te gaan zoeken in de Zeeuw
se binnenwateren. Met mede-onderzoeker
Jaap Woets staan ze bekend als de "Basters
Equipe".
Zuid-Beveland, Tholen, Schouwen-Dui-
veland zijn eerder onder de loep genomen,
en nu was het de beurt aan Zeeuws-Vlaan
deren. Het resultaat was matig.
Basters drijfslak
Basters drijfslak is sinds het uitkomen
van de atlas voor mariene mollusken (De
Bruyne, et al., 2013) in Nederland te be
schouwen als een Zeeuwse soort. Recente
waarnemingen - na 1985 - zijn alleen nog in
deze provincie gedaan. De "Basters Equipe"
heeft aan die kennis behoorlijk bijgedra
gen, maar het werk was nog niet af. Met de
onderhavige inventarisatie beschouwen we
het Zeeuwse project nu als afgerond.
"Langs de oevers van grotere wateropper
vlakten wuift een zoom van riet, waartussen
lisdodden en biezen zich verschuilen. Meer
in het water groeien kroos, waterranonkel,
waterweegbree, hoornblad, enz."
Dat schreef streekbeschrijver J.Ch. Cornelis
in 1943 in zijn beschrijving van het Land
van Cadzand, ofwel Zeeuws-Vlaanderen ten
westen van de Braakman. Met een derge
lijke typering van het binnenwater lijkt een
zoektocht naar Basters drijfslak kansloos;
het duidt op zoete, hooguit zwak brakke
omstandigheden. Er is een sprankje hoop
uit het werkje te halen door tegenstrijdige
informatie. "Gewone bryozoënkalk wordt
in Zeeuws-Vlaanderen vrij veel in sloten
en kreken gevonden." Hiermee wordt een
fenomeen van brak water opgevoerd. Het
zal duidelijk zijn dat dit zomaar wat flarden
tekst zijn, anekdotische informatie zoals
streekbeschrijvers die kunnen bijeenschrij-
ven.
Zeeuws-Vlaanderen kent, net als de andere
delen van de provincie Zeeland, bedijkt en
door overstromingen geteisterd polder
land. Basters drijfslak is potentieel aan te
treffen in het brakke water van voormalige
doorbraakkreken, -kolken en binnengedijk-
te kreken; in mindere mate in watergangen
en sloten. Die landschapselementen zijn
dus ook hier bezocht. De methode van wer
ken bestond in het doen van vangsten en
tellingen in het veld, met de bedoeling het
materiaal daarna meteen terug te brengen
in het eigen water. Voor meer detail over
achtergronden en aanpak wordt verwezen
naar Raad, 2012.
Door ons werk in de Slakkenwerkgroep
KNNV afdeling Bevelanden - in de periode
2002-2010 - was al ervaring met Zeeuws-
Vlaanderen opgedaan. Voorzover relevant,
zijn de toenmalige waarnemingen opgeno
men in dit verslag.
In dit verslag worden zoet- en brak water
onderscheiden op grond van het wel of
niet voorkomen van bio-indicatoren voor
dat milieu. 'Echte' zoetwatersoorten drin
gen ook wel in licht brak (tot brak) water
door. De ovale poelslak is zo'n soort; wij
zagen hem echter nooit in combinatie met
de echte brakwaterslakken. Bij deze soort
trokken we de grens tussen zoet en brak.
Jenkins' waterhoren neemt een ondui
delijke positie in door het voorkomen in
beide watertypen. Wateren met enkel deze
soort worden om praktische reden als brak
onderscheiden.
Op pad
De keuze voor de te bezoeken binnen
wateren was deels voorbereid, deels
spontaan. De eerder genoemde atlas van
Mariene mollusken bood ons inzicht in het
voorkomen van brak water door naar de
verspreidingskaart van Basters drijfslak en
opgezwollen brakwaterhoren te kijken.
Deze twee soorten treden ook samen op.
24 kilometerhokken zijn voor die soorten
opgegeven, respectievelijk 7 en 22, waar
van 5 hokken gezamenlijk. Deze kilometer-
hokken zouden dus kansrijke plekken voor
het vinden van onze doelsoort bieden.
De topografische kaart bekijkend, hebben
we toch heel wat kilometerhokken uit de
schelpenatlas genegeerd, vooral omdat
20
40
60
30
50
70
o
n
ezochte kilometerhokken met brak water, 2 mejf Basters drijfslak (B.)
