zuiden van het eiland Noord-Beveland, ook het eiland Wölphaartsdijk behoorde tot
haar bezit. We schrijven hier 976, een oorkonde getuigt nog hiervan (26).
Juist in het gebied waar nu de oude plaatsen Burgh, Haamstede, Zuid- en Noord-
Welle (Welland), Eikerzee en Ellemeet gelegen zijn, is dus de allereerste invloed
aanwijsbaar van de graven van Holland. Het was Graaf Dirk III (981-1039) die van
Rooms Koning Otto III grote delen in eigendom kreeg van de Villa Sunnimeri, die hij
hiervoor in leen had gehouden Dit betrof het vroeg middeleeuwse Voorne en Putte
(waartoe ook Goeree behoorde) en West-Voorne en besloeg 90.500 ha. Het was
logisch dat hij probeerde zijn invloed naar het zuiden uit te breiden, hij stuitte daar
op het gebied en de invloed van Vlaanderen. In 1087 werd er een grafelijk hof
gesticht in Zierikzee. Na 1150 wist de Graaf zijn invloed uit te breiden door ook het
patronaatsrecht van de kerk van Zierikzee te verkrijgen (27).
Het is meer dan waarschijnlijk dat leden van het geslacht Van Welle, die zo nauw
waren verbonden aan het grafelijk huis zich juist in dit gebied vestigden.
Bezien we de bronnen die de gebieden beschrijven iets zorgvuldiger, dan vinden we
in 1156 een transactie van Graaf Dirk VI met de abdij van Echternach. Hij verwierf
120 gemet te Eikerzee in ruil voor bezittingen in Holland die aan Dirk worden
gelaten. Blijkbaar was dit een oud grafelijk gebied. Het betrof bezittingen naast die
van Ellemeet in Looperskapelle, Brijdorpe, Klaaskinderen, Quaalambacht en Zuid-
land in totaal 260 gemet. Bij deze transactie is Dirk van Elle getuige (28). Er werd
door deze abdij een klooster nabij Eikerzee gesticht, genaamd Bethlehem, dat in
1232 overging als nonnenklooster naar de cisterciënzers, (de eerste in Zeeland)
behorend tot de abdij van Ter Doest (29). Het tweede gestichte nonnenklooster van
de cisterciënzers in 1236 stond nabij Emelisse op Noord-Beveland.
Heren van Voorne
De Heren van Voorne die rond 1100 worden vermeld, waren geparenteerd aan het
grafelijke huis van Holland en beheerden voor hem deze allodia goederen (het niet
leenroerig goed, waarin de staatkundige rechten berusten op het bezit van het
allodiaal bezit)Interessant is dat reeds in 1127 de Heren van Voorne tevens Burggraaf
van Zeeland zijn als vertegenwoordiger van de Graaf van Holland(30). Dit schetst de
toenemende verbondenheid van de leden van het graafschap Holland met het
geslacht Voorne en de daarvan afkomstige geslachten, zoals Van Renesse en Van
Cats. Zo is het van belang om te melden dat in 1292 Henric Lieven van Cats wordt
genoemd als de priester van de Vrouwe van Voorne en haar kinderen, tevens dat hij
priester is van Zierikzee. Hij was het die in Brielle een hospitaal stichtte (31)-
Ook is het vermeldenswaard dat de Van Catsen oude goederen bezaten in Holland,
met name op de Zuid-Hollandse eilanden zoals op IJsselmonde, waarin Nicolaas van
Cats zelf als leenheer optrad, maar ook in Tiezelinswaarcl en cle Zwijndrechtse Waard,
een gebied dat in 1076 door Dirk V van Holland na strijd met de Bisschop van
Utrecht toegevoegd werd aan zijn bezit. Zo veroverde hij de burcht IJsselmonde,
daar waar de Van Catsen hun oude bezittingen hadden (32).
Een ander argument is de verwantschap en hechte samenwerking van de Van Catsen
met Schouwse en Duivelandse adellijke geslachten. We zullen bezien of er
gezamenlijke goederen waren. Ook een bewijs van deze verbondenheid is het
optreden als gezamenlijke getuigen bij oorkonden. We hopen hiermee aan te tonen
dat de Van Catsen oorspronkelijk van de kop Schouwen kwamen.
12
