na de bevrijding. Hierbij hebben de auteurs 31 verschillende geschiedenisbronnen
geraadpleegd voornamelijk in het Archief van Schouwen-Duiveland^ in Zierikzee.
De bronnen variëren van dagelijks genoteerde ervaringen van Co en Cor, zogenaamde
'orale' geschiedenis, tot het geleerde betoog van prof. dr. Lou tlejong, een voorbeeld
van 'traditionele' geschiedschrijving. De andere bronnen zijn mengsels van de twee
genoemde uitersten in telkens wisselende proporties. Orale geschiedenis is per
definitie subjectief, traditionele geschiedenis wordt geschreven door historici nadat
zij achter het bureau in hun studeerkamer de bronnen zo objectief mogelijk
geanalyseerd hebben. In dit artikel valt de nadruk op gebeurtenissen die in tenminste
twee bronnen op ciezelfde wijze beschreven worden. Tegenstrijdigheden tussen
bronnen kunnen opgelost worden, door na te gaan waar geschiedschrijvers, oraal of
traditioneel, in de fout gaan door 'mythes', roddels, oude herinneringen aan
gebeurtenissen, die zij zelf niet meegemaakt hebben of zich niet meer accuraat
herinneren, kritiekloos over te nemen. Zelfs De Jong maakt vergissingen. Hij schrijft
bijvoorbeeld dat Schouwen-Duiveland in 1944 geïnundeerd wordt met zeewater.
Rolverdeling
Vier partijen op Schouwen-Duiveland nemen deel aan de oorlogsvoering: de Duitse
bezettingsmacht, de geallieerden, de Armeniërs, en de ondergrondse. Geen van de
partijen is volledig op de hoogte van de plannen van de andere partijen. Een vijfde
partij bestaat uit de niet geëvacueerde bewoners van het eiland die angstig afwachten
of Schouwen-Duiveland voor de winter van 1944-1945 bevrijd gaat worden. De
bewoners krijgen het advies een aantal éénmansgaten te graven rond hun woning,
waarin zij dekking kunnen zoeken bij onverwachte beschietingen door de
geallieerden die op Noord- en Zuid-Beveland gelegerd zijn. De geagiteerde dominee
Kleinman in Renesse vraagt zijn gemeente van de kansel herhaaldelijk of iedereen al
een 'gat' heeft. Een zesde groep bestaat uit mensen, niet op het eiland, die zich
zorgen maken over familie en vrienden op Schouwen en/of daarheen willen terug
keren, bijvoorbeeld: burgemeester en mevrouw Schuurbeque Boeije van Zierikzee
en Verburg, gemeentesecretaris van Zierikzee, die begin 1944 naar Kloetinge
geëvacueerd zijn, Co Vriesendorp, die weet dat zijn vrouw Cor tijdens haar laatste
bezoek aan hem in Baarland begin maart 1944 zwanger is geworden, Cors vader,
huisarts in Dordrecht, Cors moeder, Cors zuster Dineke, Cors zuster Margot, ver
pleegster met ooievaarsaantekening en koerierster voor de verzetgroep Kloos in
Dordrecht, (waarvan ook haar broer Frans Delhez lid is) en Cors favoriete verlos
kundige hulp uit Dordrecht, Annemarie Kraul, die allen Cor hielpen bij haar eerste
bevalling in februari 1942 in Dordrecht. Reizen is riskant omdat de geallieerden vaak
vervoermiddelen, zoals veerponten, treinen, vrachtauto's vanuit de lucht aanvallen.
De Duitse bezetter verklaart Schouwen-Duiveland tot 'Sperrgebiet'. De Dordtenaren
slagen er niet in naar Renesse te komen om Cor te helpen hij haar tweede bevalling.
Bewoners en bezoekers van Moertnond
In Moermond wonen Co's ouders Jaap Vriesendorp en Tineke Vriesendorp-Rens, en
hun gasten Cor Vriesendorp-Delhez, haar zoon Jaap junior (Jaapje), Jan en Aai
Stevense, hun dochters Maddy en Wip, Jaap en Marie Verseput-Geluk, hun zoon
Hans Verseput, hun (schoon) moeder Suzanna Geluk-de Vlieger, (Oma), en hun
neef Bram Geluk. Brams ouders verblijven op Zuid-Beveland. Zijn vader (burge
meester van Noordgouwe) moest evacueren net zoals andere burgemeesters van de
gemeenten, waarvan de bewoners moesten evacueren. Er zijn drie inwonende
79
