na de graafmachines
de pagina. Iedere regel levert nieuwe
informatie op. In de eerste hoofdstuk
ken volgen de ontwikkelingen elkaar
in rap tempo op. Daama wordt de
lijn van het verhaal steeds duidelijker
en voltrekt de ontwikkeling zich meer
en meer tussen de regels door.
Onverwacht
Meteen na oplevering van het gebied
is alles nog kaal. Op de uitgestrekte
zanderige vlakten heeft de wind vrij
spel. De goed gecamoufleerde eieren
van de kleine plevier laten zich nau
welijks opmerken in het kale zand.
Hier en daar melden zich in dit barre
klimaat de eerste mossen. Nietig als
ze zijn. weten ze het striemende zand
te temmen door zich als een tapijt
over de korrels te werpen. Het is ook
een belangrijke stap naar de eerste
hogere planten.
In de luwte achter de wallen van
Retranchement verschijnen in het
eerste voorjaar miljoenen kiemplant-
jes van de echte kamille schijnbaar
uit het niets, om enige weken later
de bodem te bedekken met een wit
met gele deken. Een kleurenpallet dat
nog wordt aangevuld met het harde
rood van de zeldzaam geworden
ruige klaproos, het roomgeel van het
akkerviooltje en het heldere blauw
van kromhals. Alsof je bladert in de
vergane glorie van de fraaie akker-
kruidenvegetaties van welleer.
Op het permanent natte zand slaan
duizenden wilgen en populieren op.
Vooral de wilgen etaleren een rijk
assortiment. Zeker acht verschil
lende soorten lieten zich al op naam
brengen. Daarnaast nog vele tus
senvormen die het gevolg zijn van
onderlinge kruisingen en als zodanig
niet goed te determineren zijn. Soms
treffen we ook onverwachte gasten
aan. Soorten die hier eigenlijk niet
thuis horen, zoals de vlinderstruik.
Het zijn die onverwachte dingen die
het speuren in beginnende natuuront
wikkelingsgebieden zo aantrekkelijk
maakt. Er duikt altijd wel iets raars
op. Planten die lijken te profiteren
van de verwarring of onduidelijkheid
die vaak nog heerst in de eerste peri
ode na aanleg.
In het wat drogere zand verschijnen
de eerste spontane duindoorn-,
meidoorn- en rozenstruikjes. Al snel
steken ze de aangeplante soortge
noten in de plantvakken de loef af.
Waarmee meteen duidelijk wordt dat
je veel kunt plannen van achter een
tekentafel, maar dat de werkelijkheid
altijd anders uitpakt en zijn eigen
weg volgt. Een weg waarvan de loop
wordt bepaald door de ter plekke
aanwezige milieufactoren. Die vor
men de basis voor de plantengemeen
schappen die daar uiteindelijk zullen
ontstaan. Zij zijn de scherprechters
die bepalen welke soorten wel en
welke niet zullen verschijnen.
Bijzonderheden
De eerste soorten hebben inmiddels
hun piketpaaltjes geslagen. Een van
die voorbodes is de gestreepte klaver.
Met honderden tegelijk koloniseert
dit zeldzame klavertje het geschikte
gebied. Daarmee worden de eerste
contouren van een vegetatie zichtbaar
zoals we die kennen van de wallen
van Retranchement. Een kortgrazige
vegetatie waarin naast de gestreepte
klaver nog andere zeldzame klavertjes
een rol voor zich op eisen. De meest
bijzondere is wel de onderaardse kla
ver. Deze bloeit weinig opvallend met
kleine trosjes bestaande uit niet meer
dan twee of drie bloempjes. Na de
bloei krullen de bloeistengels omlaag
om de zaadjes letterlijk 'onderaards'
te duwen. Inmiddels heeft deze kla
ver zich gevestigd op de voormalige
akkergrond.
Een andere bijzonderheid is de
zomerbitterling, een zeldzame telg
uit de gentianenfamilie. De geelbloei-
ende plant is, vermoedelijk door de
klimaatverandering, bezig aan een
opmars. De plant begon haar verove
ring van het kustgebied van West-
Zeeuws-Vlaanderen in het kleine
Zomerbitterling
Chiel Jacobusse
ZeeuwsLandschap
17
