Berg van Troie in Borssele.
Bron: Monumenten van aarde j
zo'n lange periode evengoed alle
maal door vergraving of afvlakking
verdwenen zouden kunnen zijn.
Gelukkig is dat niet het geval. Een
mooi overzicht van wat resteert is
te vinden in het dit jaar uitgekomen
boek "Monumenten van aardevan
de hand van R.M. van Heeringen
e.a. Daarin wordt van elke vlied
berg een beschrijving gegeven.
Interessant zijn de bijbehorende
reliëfkaarten, die een nauwkeurig
beeld geven van de driedimensionale
vorm van de berg en zijn omgeving.
De documentatie van dergelijke
gegevens is uiterst belangrijk voor
het toekomstig behoud en, zonodig,
herstel van deze cultuurhistorische
monumenten. Alle resterende vlied
bergen in Zeeland zijn beschermd.
Een groot deel (16) is in eigendom
en/of beheer bij Stichting Het
Zeeuwse Landschap. Door hun
kwetsbaarheid zijn deze vliedberg
terreinen niet permanent vrij toegan
kelijk. maar in bijna alle gevallen
zijn de vliedbergen van de weg af
goed te zien.
Het verdwijnen van de oorspronke
lijke kasteelstructuur betekent dat
maar een stukje van wat er ooit was,
nog zichtbaar is. In het verleden zijn
er wel plannen geweest om een mot-
tekasteel in de provincie te recon
strueren, om zo het oorspronkelijke
beeld van een vliedberg te tonen.
Op één andere plek in Europa is een
Reconstructie
Dat er 800 jaar na de bouw van de
Zeeuwse mottekastelen toch nog 38
aarden heuvelrestanten over zijn, is
eigenlijk al heel wat. Uiteindelijk
zijn het kwetsbare objecten, die in
vroeg mottekasteel nagebouwd,
in Saint-Sylvain d' Anjou, vlak bij
Angers in Frankrijk. Hier is op een
kunstmatige motte van vijf meter
hoog een tien meter hoge houten
kasteeltoren gebouwd, die een
wetenschappelijk verantwoord beeld
geeft van een 11e eeuws. houten
mottekasteel. Een dergelijke recon
structie op de bestaande Zeeuwse
vliedbergen is een ondenkbaar: de
bouw en fundering van zo'n toren
zou de vliedberg met de mogelijke
archeologische resten daarin schade
toebrengen. Een goede alternatieve
locatie zou de nagebootste vliedberg
in de landschapstuin van Terra
Maris kunnen zijn. We zijn op dit
moment bezig om na te gaan of het
mogelijk is om tijdelijk een recon
structie van een Zeeuws mottekas
teel op deze plek te laten verrijzen.
Dat zou mooi passen binnen het
thema van het museum (de natuur
en de landschapsgeschiedenis van
Zeeland), en zou het verleden van de
Zeeuwse vliedbergen, die bijzondere
monumenten van aarde, weer voor
een stukje kunnen laten herleven.
Een deel van de illustraties bij dit
artikel is ontleend aan: Monumenten
van aarde. R.M. van Heeringen
e.a.Uitgegeven door Bos Böttcher.
Koudekerke, 2007.
Dr. M.A. Hemminga is directeur van
Stichting Het Zeeuwse Landschap.
eigen 'burcht'. Ook het afwijkende
verervingsstelsel, waarbij onroerend
goed gelijkelijk verdeeld werd onder
de kinderen, zal hebben geleid tot
relatief veel grondbezitters onder de
notabelen, elk met hun eigen kas
teelambitie.
Aan de voet van de motte lag soms
nog een voorhof of nederhof. Deze
voorhof, indien aanwezig, was
waarschijnlijk ook omgracht en
omringd door een aarden wal of
palissade. Hier waren stallen, schu
ren en woonverblijven gesitueerd,
en speelde het leven van de kasteel
heer en zijn personeel in vredestijd
zich af. In recente jaren is duidelijk
geworden dat de aanwezigheid van
een voorhof bij een kasteelheuvel, in
ieder geval in de Zeeuwse situatie,
niet vanzelfsprekend was. In maar
zeven gevallen zijn bij de Zeeuwse
vliedbergen concrete aanwijzingen
voor de aanwezigheid van een voor
hof gevonden. Mogelijk bestond een
12e eeuws mottekasteel in Zeeland
in veel gevallen dus alleen maar uit
een omgrachte heuvel met daarop
een door een palissade omgeven,
houten verdedigingstoren.
Hoogteliinenpatroon van de
Vliedberg in Krommenhoeke
(links) en Gapinge (rechts).
Bron: Monumenten van aarde I
ZeeuwsLandschap
