de oorlog te maken heeft en evenmin met wat ik hierna ga zeggen, doet die titel mij nog steeds instemmend knikken, waarna ik trouwens meteen weer afwijzend 'nee' schud. Zeeland bestaat niet en wel. Zee land bestond immers tot na de oorlog, tot na '53, en zelfs nu nog wel, uit een aan tal streken die soms vooral met elkaar verbonden lijken door het water dat hen scheidt. Acht uiteenlopende streken, eilan den meest, tel ik in de Tweede Wereld oorlog, elk met hun eigen karakter, hun eigen bevolking, hun eigen bestaansgron den. En zelfs binnen die gebieden stuit je op tal van opmerkelijke tegenstellingen, vissers naast boeren, protestantse dorpen naast katholieke. Degene die een boek schrijft over Zee land, moet proberen die verscheidenheid tot uitdrukking te laten komen, zonder de eenheid, die Zeeland toch in grote mate vormt, te ontkennen. Hij moet ook trach ten elke streek gelijkelijk aan bod te laten komen. Het is opvallend dat veel boeken, ook die over de oorlog, over één streek gaan - Noord-Beveland b.v. of Schouwen- Duiveland - en dat die boeken, die over Zeeland als geheel gaan, vooral over Walcheren büjken te gaan. Ook De Bree is daar in zijn boek niet aan ontkomen, en ook deze bijeenkomst wijst daarop: drie films worden er vertoond, en alle drie gaan over Walcheren. Het is daarom dat ik het in dit, en alleen in dit geval, het als een voordeel beschouw geen Zeeuw te zijn: ik was daarmee immers ook geen Zuidbevelander, Zeeuws-Vlaming etc.: ik kon met andere woorden zo een evenwichtiger beeld van de provincie geven, zonder een streek te kort te doen. Wanneer deze valkuil is vermeden, doe men uiteraard weer nieuwe vragen op, vragen overigens die niet specifiek Zeeuws zijn, maar in elk geval typerend voor regionale geschiedschrijving, en tot op zekere hoogte van belang voor elk boek over de Tweede Wereldoorlog. Ik doel op de aanpak die men kiest. Hoe schrijf je over je onderwerp? Wanneer ik de talrijke boeken die ik voor mijn boek over de oorlog in Zeeland heb gelezen in mijn gedachten de revue laat passeren, dan valt een aantal benaderingen op. Zo zijn er boeken, vooral uit de eerste jaren na de oorlog, die, en ik parafraseer hier mijn collega Peter Romijn van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie, vooral willen laten zien hoe erg het in dit dorp of die streek wel niet was, hoe men geleden heeft onder bezetting en gevech ten. Dan zijn er die boeken die vooral be schrijven hoe het was, die kortom vooral beschrijvingen en feiten geven over de gebeurtenissen in een betrekkelijk klein gebied. Hoewel beide manieren hun waarde hebben, houden zij zeker voor degene die niet emotioneel bij het betreffende gebied of dorp betrokken is, iets onbevredi gends. Voor degenen die niet op de hoogte zijn van de plaatselijke omstandig heden en die niet al die namen kennen, kan het beschrevene zich eigenlijk in elke willekeurige plaats, in bijna elk willekeurig deel van Nederland afspelen. De beschre ven gebeurtenissen lijken uitwisselbaar. Daarom geeft een derde methode, die meer het hoe en waarom van de gebeur tenissen wil achterhalen, mijns inziens de meeste bevrediging, voor de schrijver zowel als voor de lezer, zeker wanneer, zoals in het geval van mijn boek, het onderwerp een provincie is. Nu is het grote voordeel van Zeeland, een voordeel dat deze provincie met geen andere Nederlandse provincie deelt, met uitzondering wellicht van Friesland, dat Zeeland behalve een administratieve eenheid ook een geografische eenheid vormt. En bovendien houdt die geografi sche eenheid voor Zeeland een zeker isolement ten opzichte van de rest van Nederland in. Ik vertel uiteraard niets nieuws wanneer ik zeg dat grote delen van Zeeland tot voor kort slechts per veerboot waren te bereiken, en dat de overige verbindingen met de rest van Nederland, hetzij via het buitenland, hetzij via een enkele dam of brug hepen. Wat opvalt als je je met de geschiedenis van Zeeland in de Tweede Wereldoorlog bezighoudt is dat zich van het begin af aan in Zeeland ontwikkelingen gingen afspelen die afweken van die in de rest van Nederland. Al in de meidagen van 1940 steekt dit fenomeen de kop op. Heel kort na de Duitse inval worden hier immers al Franse militairen ontscheept, met als gevolg dat Zeeland van de capitu latie van Nederland werd uitgesloten. 16

Tijdschriftenbank Zeeland

Nehalennia | 1990 | | pagina 18