verhalen van ooggetuigen, dankzij deze 'gesproken geschiedenis' werd het histori sche beeld van Zeeland in de eerste helft van deze eeuw completer. Die pretentie heb ik. En dat is wat je met gesproken geschiedenis kunt bereiken: het beeld completer maken door naast alle officiële feiten ook te laten voelen hoe het was om in een bepaalde periode te leven. Datzelfde geldt vanzelfsprekend voor de beeldvorming over de Tweede Wereldoor log, waarover ik het hier en nu behoor te hebben.We zijn er wat betreft die beeld vorming mijns inziens niet met het uitslui tend reproduceren, op een rij zetten en analyseren van feiten en gebeurtenissen uit die roerige tijd. Het is van groot belang voor het zo dicht mogelijk benaderen van de 'historische waarheid', dat er gebruik wordt gemaakt van alles wat er m die oorlogsjaren op schrift is gesteld, zowel door de bezetter en zijn handlangers, als door de illegali teit. Maar, wat is 'historische waarheid' zonder de mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt (in vaak sterk ver schillende omstandigheden)? Wat is die waarheid zonder het verhaal van de men sen, die dagelijks voélden wat de oorlog in hün leven betekende; mensen die er voeren hoe schandelijk (of misschien wel aardig) de bezetter zich gedroeg in zijn/- haar woonplaats; mensen die hebben ervaren wat de distributiemaatregelen echt voor gevolgen hadden; mensen die - als politieman of ambtenaar - moesten kiezen tussen aanblijven of verdwijnen en nog de gevoelens van aarzeling en angst onder woorden kunnen brengen (omdat ze dat voor zichzelf intussen al zo vaak hebben gedaan); mensen die thuis een Duitse sol daat ingekwartierd hadden die heel aardig was en daar heel tegenstrijdige gevoelens bij hadden; mensen die zich heten ompra ten om bij de NSB te gaan....al die verha len van vlees en bloed, al die menselijke documenten kunnen niet gemist worden als je die oorlog echt in beeld wilt bren gen. Welnu, de 'oral history' kan op dat ter rein van groot nut zijn, nee ze is op dit terrein al van groot nut gebleken. Voor ik nu inga op de voorbeelden, waarbij de gesproken geschiedenis als aanvulling op de geschreven geschiedenis diende (of zelfs als correctie erop), wil ik het achtereenvolgens hebben over de verschillende vormen, waarin de 'gespro ken geschiedenis' wordt bedreven (waarbij ik ook stil sta bij de manier waarop ik er bij de vpro-radio nu al 6 jaar mee doende ben) vervolgens over de betrouwbaarheid of de onbetrouwbaarheid van de methode en tenslotte over de Zeeuwse geschiedschrijving in het licht van de gesproken geschiedenis. Maar eerst nog even dit: er zijn tijdens de oorlog nogal wat egodocumenten ge produceerd, die zich laten lezen als 'ge sproken geschiedenis', maar het voordeel hebben dat ze op-het-moment-zelf zijn opgetekend (of kort erna). Ik hoef maar te wijzen op de dagboeken van Anne Frank en Etty Hillesum. Het zijn prachti ge voorbeelden van informatie over de oorlog, die de lezer ook doen 'voelen' hoe het was om toen een joods meisje te zijn. Helaas zijn er in die jaren maar weinig van die indringende teksten op papier gezet door leden van andere bevolkings groepen. Ik ken althans geen voorbeelden van egodocumenten die ons even beel dend vertellen hoe het toen was om bijvoorbeeld treinmachinist, of binnen schipper, of boer of politieman te zijn. Maar dat betekent niet dat er uit al dat soort milieus en beroepsgroepen geen mensen zijn, die indringende herinnnerin- gen hebben. Herinneringen, die - omdat het zo'n emotionele tijd was - diep staan ingegrift in het menselijk brein. Alleen...- die mensen hebben het nooit opgeschre ven. Omdat ze dat talent niet hadden of omdat ze er geen tijd voor hadden of om honderd andere redenen. Maar in die gevallen, waarin dus de ooggetuigen nog leven en zich scherp herinneren wat ze allemaal meemaakten en zagen in die oorlog, kan de methode van het interview (dus de gesproken ge schiedenis) alsnog zijn grote nut hebben. Ik gebruikte het woord 'interview" al en daarmee zijn we bij de vorm gekomen. Dat interviewen gebeurt voor elke consu ment zichtbaar of hoorbaar op de te levisie en op de radio. Dat zijn eigenlijk ook de beste media voor deze methode, want zo kun je de stem van de ooggetui ge laten horen (met al z'n intonaties van 24

Tijdschriftenbank Zeeland

Nehalennia | 1990 | | pagina 26