huis. De oudste bron waarin dit ge
sticht vermeld wordt is het testament
van Elizabeth Lams die op Allerheili
gen (1 nov.) van het jaar 1289 vijf
schellingen tournoois vermaakt aan
het 'hospitium' te Middelburg. Het
Middelburgse Gasthuis behoort daar
mee tot de oudste vaderlandse gast
huizen die nog steeds als ziekenhuis
in functie zijn, een bijzonderheid
waaraan eerstdaags door de liquidatie
van het Gasthuis een einde komt.
Het le Middelburgse Gasthuis was
gelegen aan de hoek van de Lange
Delft en de Nieuwstraat. Omdat in
de geschiedenis helaas het aantal
bronnen omgekeerd evenredig is met
het tijdsverloop kan over de aller
eerste periode, de 14e eeuw, vrijwel
niets worden vermeld. De laat-Middel-
eeuwse gasthuizen waren nog niet-
gedifferentieerde instel
lingen waarin een ieder die niet in
staat was zich zelfstandig te verzor
gen of te laten verzorgen werd opge
nomen, óf tegen betaling óf, als dat,
wat meestal het geval was, niet moge
lijk was van 'Gods wege' (om niet).
Zo'n Gasthuis was bevolkt met passan
ten, zieken, gebrekkigen, geestes
zieken etc. die allen één kenmerk
gemeen hadden, te weten hun armoede.
Het achtste hoofdstuk geeft een be
schrijving en een reconstructieteke
ning waardoor men een indruk krijgt
hoe het Gasthuis er in de 16e eeuw
en later ongeveer heeft uitgezien.
Het le Gasthuis heeft ruim 500 jaar
dienst gedaan, een van de latere
hoofdstukken beschrijft hoe wanhopig
slecht het gebouw in het begin van
de 19e eeuw was. Nadat in 1866 het
2e Gasthuis gereed is gekomen wordt
het oude Gasthuis, behoudens de Gast-
huiskerk, afgebroken. Een schilderij
van Kimpe, voorstellende de facade
van het 2e Gasthuis op het Noordpoort-
plein, bij alle oudere Middelburgers
nog goed bekend, verfraait de omslag
van het boek. Zeventig jaar later,
tussen 1936 en 1938, wordt het inmid
dels geheel obsoleet geworden 2e Gast
huis afgebroken en vervangen door
het huidige. Zoals bekend zal het
3e Gasthuis, dat binnenkort ook afge
broken wordt, dit keer niet worden
vervangen. Achter de 700 jaren ge
schiedenis van de Middelburgse Gods
huizen staat definitief een punt.
In de loop der eeuwen en met name
na 1814 krijgt het Gasthuis de hui
dige functie van inrichting voor zie
ken. Naast het Gasthuis als algemene
ziekeninrichting ontstaan in de 16e
eeuw enkele, wat we nu zouden noemen
categorale ziekeninstellingenDe
oudste specifieke ziekeninrichting is
de 'Lazarij', waarin een klein aantal
lijders aan lepra, de leprozen - de
relatie met de bijbelse melaatsheid
is op zijn minst dubieus - waren on
dergebracht. De Middelburgse Lazarij
lag destijds even buiten de Noorddam
poort aan de weg naar Veere en Arne-
muiden, het Lazarijstraatje bewaart
Bouwtekening voor het nieuwe gasthuis1866. Voorgevel
13
