KEN 'NAPOLEONPIJP' UIT MIDDELBURG
door
J.J.B. Kuipers en D. van der Linden
In het najaar van 1972 vond de heer P. Noordhoek uit Middelburg in een
huis aan de Korte Geere, ongeveer op de plaats van het huidige nr. 17
(foto Back Combi), een pijpekop met voorstellingen uit de Napoleontische
tijd. Het betreft een voorwerpje met een onbekend decoratiepatroon. Op
merkingen, correcties en aanvullingen van lezers worden door de auteurs
graag ingewacht op het redactieadres van Nehalennia
De kop van de kleipijp heeft een
ovoide model, een intagliomerk
(hielmerk), een bijmerk en een vorm-
merk. Het intagliomerk (zie teke
ning) is een onbekend lettermerk;
ook het bijmerk in de vorm van een
wapenschildje op de zijkant van de
hiel is onbekend. Het vormmerk in
de vorm van twee, mogelijk drie stip
pen aan de andere zijde van de hiel
is een herkenningsteken in het pro-
duktieproces. Sinds eind 17de eeuw
werden dergelijke vormmerken als
herkenningsteken gebruikt. Door mid
del hiervan kon de pijpenmakersbaas
controle uitoefenen, en bij een infe
rieur produkt de juiste werknemer
aanspreken.
Reliëfdecoratie
De pijpekop heeft een vierzijdige re
liëfdecoratie. De steelzijde toont een
portret van keizer Napoleon I (1769—
1821), Keizer der Fransen van 1804-
1814. De voorzijde heeft een vignet
met de tekst 'vive NP'. Het portret
van Napoleon wordt aan twee kanten
geflankeerd door adelaars met blik
semstralen in de klauwen.
In 1804 had Napoleon de Romeinse
adelaar tot embleem van zijn keizer
rijk gemaakt. Het betrof de adelaar
in zijn 'natuurlijke staat', in tegen
stelling tot de gestileerde vormen die
voorheen en elders werden gebruikt.
Ook de bliksemschicht behoort tot
de Napoleontische heraldische beeld
taal. De door Napoleon ontworpen
(keizers)kroon droeg bladeren die
diademen ondersteunden, waartussen
arenden stonden die elk een bliksem
schicht in de klauwen hielden, en
10
