Detail van een kaart uit 1630 met de hofstede SwanenburgUiterst rechts
valt de rufne met een gedeelte van haar gracht te zien. Naast de rufne is
het woonhuis van de boerderij afgebeeld. (De kaart is in de Tweede Wereldoorlog
verloren gegaan).
Een kaart uit de eerste helft van de zeven
tiende eeuw situeert het kasteeltje aan de
driesprong van Zwanenburgseweg en Slotweg.
In de rekening van de rentmeester Beoos-
terschelde uit 1342 komt een zekere Hughe
Willem Jansz. van Swanenburg voor, am
bachtsheer van Kapelle en woonachtig op
Duiveland. Dat zijn familienaam Van Swanen
burg verwijst naar zijn (versterkte) huis op
Duiveland moet niet worden uitgesloten, want
Hughe wordt later ook vermeld als eigenaar
van Zwanenburg. Wanneer deze stelling juist
is, hebben we hier te doen met de oudste ver
melding van het slot. De Vierbannenpolder,
waarin het lag, moet vóór het einde van de
dertiende eeuw zijn bedijkt; de geschiedenis
van Zwanenburg zou daarom wel tot in de
dertiende eeuw kunnen teruggaan.
Wellicht ontstond de naam Zwanenburg door
de ligging van dit versterkte huis aan een
zwin (kreek): we zouden dan te maken hebben
met een verbastering van de middelnederland-
se vorm van het woord 'zwin' (sweene).
Van de ruïne van Zwanenburg zijn drie
afbeeldingen bekend. De oudste afbeelding
staat op een kaart van omstreeks 1630. In de
tijd van de kaart was het slot al in ruïneuze
toestand, en bevond het zich in de onmiddel
lijke nabijheid van een boerenhofstede. Het
oudste veldboek van de Vierbannenpolder van
een eeuw later (1730/1731), vermeldt de
boerderij met 'het vervalle kasteeltje van
Zwanenburg' gelegen in de achtste maat van
Kapellek Vergelijking met de tekening van de
boerderij, vervaardigd door een zekere M.P.
van der Schelde4 in de eerste helft van deze
eeuw (zie hierbij), bewijst dat het tamelijk
grote woonhuis van de hofstede er al was ten
tijde van de vervaardiging van de kaart.
Verder kan worden vastgesteld dat dit woon
huis met haar langste gevel (op de tekening
van Van der Schelde de voorgevel) naar de
weg gewend lag.4 We zien de ruïne op de
kaart dichter bij de Zwanenburgseweg liggen
dan de hotstede zelf. De voor het huis en aan
de weg gebouwde houten schuur op de prent,
zou daarom heel goed op de plaats van het
kasteeltje kunnen hebben gestaan. Bij kort
geleden verrichte grondboringen op het
kasteelterrein' (1991) traceerde men de plaats
van de slotgracht.3 In een kranteadvertentie
van een openbare verkoping van de boerderij
in 1850, is er sprake van een hofstede met de
18
