pel Ie (Vlissingen: Uitgeverij ADZ, 1994),
ISBN 90-72838-11-4, geb. Prijs 39,95.
Eind vorig jaar verschenen twee boeken over
Middelburg en Westkapelle. Het eerste
behandelt de stad in de twintigste eeuw aan de
hand van veel (nog niet gepubliceerd)
fotomateriaal: het tweede is een verzameling
prentbriefkaarten en fotokaarten. Als je de
boeken met elkaar vergelijkt valt op dat de
foto's goed zijn afgedrukt, wat helaas niet
altijd het geval is bij dit soort uitgaven. Het
formaat van beide werken komt aardig
overeen, evenals de dikte en de prijs. Maar er
is nog een overeenkomst. Beide boeken
hebben de periode die wordt belicht in drieën
gedeeld. En die driedeling sluit aardig op
elkaar aan: voor de oorlog, de
oorlogsverwoesting met wederopbouw en de
uitbreiding. Middelburg gaat daar verder in
dan Westkapelle. In het eerste boek loopt de
periode tót 1994, in het tweede tot ongeveer
1970.
Bewogen jaren. Je zou denken dat er niets
meer te schrijven is over de geschiedenis van
Middelburg aan de hand van oude kaarten en
foto's, maar dan heb je het mis. Keer op keer
weten Peter Sijnke en Anneke van Waarden
uit het (toch wel degelijk flink gehavende)
archief juweeltjes te toveren en aan
belangstellenden voor te leggen. Nu ook
weer. Het boek laat via een route door de stad
(inmiddels een beproefd recept) zien hoe zij
deze eeuw is veranderd. Drie perioden
passeren zoals gezegd de revue: voor de
oorlog, de oorlog en de daaropvolgende
wederopbouw en de uitbouw (expansie) van
de stad. In de inleiding schrijven de auteurs
dat je zonder overdrijving kunt stellen dat er
een Middelburg is van voor 1940 en van na
1940. Een open deur, zo'n opmerking, maar
het is natuurlijk wel waar. Een parade van
verdwenen monumenten uit Middelburg is
bijna niet met droge ogen te aanschouwen.
Wat is er toch veel vernield in het begin van
de Tweede Wereldoorlog. Onvervangbare
gebouwen zijn niet meer teruggekomen. Toch
is de wederopbouw een succes geweest, zij
het dat er nogal wat hindernissen moesten
worden overwonnen. Wat me weer eens
opviel is dat de architectuur van de noodwin-
kels - verdwenen nadat de wederopbouw
goeddeels was voltooid - bijzonder aardig is.
Daar is dacht ik nog niet veel over
geschreven. Wie heeft ze ontworpen, is er een
stijl aan verbonden enzovoorts. Midden jaren
zestig werd de 'sprong' over het kanaal
gemaakt. De uitbouw van de stad is eigenlijk
niet anders dan in andere middelgrote steden
in Nederland. Het maakt eigenlijk niet meer
uit sinds de jaren zestig of je nu in een
buitenwijk staat in Groningen, Maastricht,
Den Helder of Terneuzen: het is overal
hetzelfde. Zijn die buitenwijken misschien
minder interessant, wat het gemeentebestuur
in de loop van veertig jaar heeft gedaan met
de stad binnen de vesten, mag ook een flinke
ingreep worden genoemd. Aan de hand van
talloze foto's wordt dat duidelijk gemaakt.
Daar ligt mijns inziens tevens de kracht van
het boek. Het is niet het zoveelste in de reeks
'Oud Middelburg in ansichten', maar laat zien
hoe een stad zich in deze eeuw ontwikkelt tot
wat zij nu is. Drie plattegronden, elk aan het
begin van een fase, laten duidelijk de verande
ringen zien. Vanuit 1994 terugblikkend op de
afgelopen veertig jaar, kun je niet aan de
indruk ontkomen dat het gemeentebestuur
soms wel eens forse steken heeft laten vallen
op het gebied van stadsvernieuwing. Veel
waardevols van nota bene voor de oorlog is
alsnog verdwenen en ook de wederopbouw
heeft alweer het nodige te verduren gekregen.
Toch zijn er ook fraaie voorbeelden te geven
van stadsvernieuwing, want hoe je het ook
wendt of keert, het Maisbaaigebied is toch een
stuk fraaier sinds het Vitrite-complex er
stond. En over smaak, ook op het gebied van
architectuur, valt uiteraard en veel te
twisten... De laatste foto is illustratief voor
een historische stad in ontwikkeling: oude
panden aan de Turfkaai en een prachtige
moderne brug van Ben Gillissen op de
voorgrond, die oud en nieuw (Kousteensedijk)
symbolisch met elkaar verbindt. De tekst bij
de foto's getuigt van nuchterheid en dat is ook
wel eens anders geweest. Onverbloemd geven
de auteurs hun mening over sommige
ontwikkelingen. Een boek, kortom, dat weer
een pare! aan het snoer is van uitgaven over
de geschiedenis van de stad.
Groeten uit Westkapelle is het resultaat van de
verzamelwoede van enige inwoners van het
dorp. Niemand daar of buiten Westkapelle
heeft echter een complete verzameling
prentbriefkaarten of fotokaarten. De enige
manier om de verzameling compleet te krijgen
- en streeft elke rechtgeaarde verzamelaar
niet naar volledigheid? - is het uitgeven van
een boek. In dit boek is de complete
32