santé ontwikkeling door. Het begon als een programmatisch blad met een nationale
strekking maar na enige tijd verschoof de aandacht naar Zeeuwse zaken, of beter:
naar de Zeeuwse zaak als zodanig. De toonzetting van het blad was onberispelijk
patriots. Het bederf van de Republiek werd geweten aan de heerszucht van het voor
malig bewind, dat meende aan niemand verantwoording schuldig te zijn en dat het
volk in onkunde hield, misleidde en verblindde. Het doel waarnaar De Vriend des
Volks aanvankelijk streefde, was de één en ondeelbare Republiek der Bataven.
Geklaag over het verlies van Zeeuwsch-Vlaanderen, en de inkomsten die daar van
daan kwamen, werd bestreden met het argument: wat doet het ertoe? Ware Vry-
heids-vrienden! verlangt gy niet naar den tyd, dat er geen afzonderlyke provincie
Zeeland meer bestaan zal, even zoo min als Holland, of Gelderland of ééne der
andere souvereine gewesten? naar den tyd dat wy ééne Republyk en ééne Natie zullen
uitmaken?' Er werd expliciet kritiek geoefend op patriottisme dat zich bepaalde tot de
eigen provincie of de eigen stad: dit strijdt immers met het 'ware Bataafsche
patriotismus'.
Een dergelijk Bataafs-nationaal geluid zou De Vriend des Volks echter niet langer
dan enkele maanden volhouden. Het uitblijven van snelle resultaten van de revolutie
bleef ook bij de Middelburgse activisten niet zonder gevolg. De kwestie van het
bijeenroepen van een Nationale Conventie, ter vervanging van de Staten-Generaal,
zorgde zelfs voor een drastische koerswijziging. Als het Volk van Zeeland gevraagd
wordt zich uit te spreken over zo'n Conventie waarschuwt De Vriend des Volks voor
overijling. Het betreft hier een 'zeer teder politiek problema' met veel voors en
tegens dat het begrip van de meeste medeburgers ver te boven gaat. Voorzichtigheid
is dan ook troef. Het gaat er nu niet om deze knoop door te hakken, maar om die
behoedzaam te ontwarren.
Een briefschrijver, Comelis Opmerkzaam - ook in De Vriend des Volks werd het
bekende spelletje met anonieme bijdragen en stukken onder pseudoniem gespeeld -
amendeerde het blad op de tegenspraak met het eerder ingenomen standpunt. De
schrijvers gaven dit grif toe maar waren inmiddels tot het inzicht gekomen dat
Zeeland grote risico's liep door de eigen bezittingen en belangen over te laten aan
een vergadering waar het maar 1/25 deel van de stemmen zou controleren. Aanvanke
lijk had men oprecht geloofd in het ideaal van de ene Natie, waarin men elkanders
lasten zou dragen en waarin vergeten zou worden uit welke hoek van de Republiek
elk afkomstig was. Inmiddels was echter wel duidelijk geworden dat lang niet ieder
een dat wilde vergeten en dat verscheidene provincies met name niet bereid waren de
oude gewestelijke schulden voor gemeenschappelijke rekening te nemen. En juist dit
amalgama der schulden was (en bleef) voor het vrijwel bankroete Zeeland een cru
ciale reden (en voorwaarde) om mee te werken aan een eenheidsstaat. Bovendien
dreigde Zeeland zijn Kamer VOC te verliezen waardoor Middelburg een belangrijke
bron van welvaart en werkgelegenheid ontnomen zou worden.
Tot driemaal werd het Volk van Zeeland in 1795 door de Representanten geraad
pleegd over de Nationale Conventie en tot driemaal toe verklaarde het Volk zich
daartegen. Dit deed de vraag rijzen: zijn er in Zeeland soms minder patriotten dan
elders? De Vriend des Volks meende van niet, maar zag wel een verschil tussen het
Zeeuwse patriottisme en dat in andere gewesten: het Patriotismus valt hier
grotendeels in eene classe van burgers, wier achting, zoo wel als hun levensstand, in
de maatschappij gevestigd is'. Met andere woorden: de Zeeuwse patriotten zijn meer
8
ZEELAND IN DE BATAAFS-FRANSE TIJD 1795-1814
