ONZE MAALTIJD DOOR DE EEUWEN HEEN M.A. Geuze Jozien Jobse-van Putten schreef een studie over de eetgewoonten in ons land, getiteld Eenvoudig maar voedzaam. Cultuurgeschiedenis van de dagelijkse maaltijd in Nederland. In het hier volgende artikel dat aanvankelijk bedoeld was als een bespreking van dit voor velen zeer interessante boek, kon ik niet nalaten een gedeelte van de inhoud weer te geven, toegespitst op Zeeuwse gebruiken. Degenen die het ontzien een werk van 573 bladzijden in zijn geheel door te nemen, krijgen op deze wijze toch een indruk hoe en wat er in onze gewesten sinds 1300 zo al genuttigd werd. Tegenwoordig kan men niet meer spreken van een standaardeetpatroon in Nederland. De voedingsgewoonten zijn in onze sterk veranderende maatschappij duidelijk op drift. Slechts enkele decennia geleden kwam het dagelijks eten en drinken bij de doorsnee burgerij meestal neer op: ontbijt, in de loop van de voormiddag koffie of melk, middagmaal (warm of koud naar gelang de omstandigheden), in de loop van de middag thee, avondmaaltijd (warm of koud) en 's avonds koffie, thee, melk en/of fruit. In veel huishoudens wordt wellicht nog hetzelfde patroon gevolgd, maar door allerlei veranderingen zijn afwijkingen hiervan normaal geworden. Lange tijd bestond er slechts belangstelling voor onze voedingsgewoonten uit hoofde van gezondheidsaspecten; moderne wetenschappers zijn nu gaan inzien dat 'voeding' cultuurhistorisch grote betekenis heeft. Vroeger hield men zich vooral bezig met de eet- en drinkgewoonten in 'hogere" kringen. Daarnaast wist men dat door de eeuwen heen 'potspijzen' het karakteristieke hoofdgerecht van de gewone man hadden gevormd, maar echt inzicht in de dagelijkse maaltijden van vooral de minder welgestelden - zowel in de steden als op het platteland - bestond zeer onvolledig en gebrekkig. Jozien Jobse-van Putten heeft een serieuze bijdrage geleverd aan de invulling van de leemten op dit gebied met haar lijvige studie Eenvoudig maar voedzaam. Cultuurgeschiedenis van de dagelijkse maaltijd in Nederland. Dat de vrouw verantwoordelijk was voor de dagelijkse maaltijd, is volgens de auteur de reden dat het punt voeding door de cultuurwetenschappers werd verwaarloosd: de achtergestelde positie van de vrouw kwam tot uiting in het vroegere wetenschappelijk denken. Verder merkt de schrijfster op: 'Interessant is niet alleen wat men in een bepaalde periode gewoon is te eten, hoe dit is toebereid, wanneer, waar, met wie en hoe men eet, maar ook hoe er over gedacht wordt, alsmede waarom men juist op deze, en niet op een andere manier denkt en handelt.' Vragen naar samenhang en structuur, naar weerkerende patronen (op bijvoorbeeld dag-, seizoen- of jaarbasis) in de loop der eeuwen, optredend per groep of regio, komen dan naar voren. 'In de maaltijd,' aldus de auteur, 'komt alles samen: de basisprodukten, de bereidingswijze, de combinatie en de opeenvolging van de gerechten, de tafelschikking, de tafelgenoten, het voedingsgedrag en het denken over eten. Ergo kan de maaltijd in alle tijden, overal ter wereld en in elke cultuur als culminatiepunt voor de hele voeding worden beschouwd.' Opbouw in drie delen De studie omvat drie delen. Het eerste deel is gewijd aan de theorie en de onderzoeksopzet, met daarbij een hoofdstuk 'Literatuur verkenning' gevolgd door een dito 'Materiaal en doelstelling van het onderzoek'. Bij dit materiaal hebben schriftelijke enquêtes (met name volkskundelijst nummer 45 uit 1976) van het P.J. Meertens-Instituut als belangrijke bron voor de periode 1900-1940 gefungeerd. Weliswaar kenden deze lijsten geen probleemstelling, maar er werd een overweldigende hoeveelheid detailinformatie verkregen, die vanuit de literatuur tot stellingen kon worden gepromoveerd. Wat het verleden betreft is uitgebreid gebruik gemaakt van, met enige frequentie voorkomende spijslijsten in de literatuur, van charitatieve instellingen en andere overzichten. De schrijfster gaat niet voorbij aan de interpretatieproblemen die een dergelijke bron van onderzoek oplevert, noch aan het feit dat 11

Tijdschriftenbank Zeeland

Nehalennia | 1995 | | pagina 13