de sfeer van onze woon- en leefomgeving. Alleen al het in stand houden van het
historisch erfgoed op Europese schaal, rechtvaardigt de ambachtelijke opleiding in
Lelystad.
Nu onder druk van een wereldwijde concurrentie, de bureaucratie in het
bedrijfsleven wordt teruggedrongen, bestaat er steeds meer behoefte aan vakmen
sen die zich zelf controleren op gebied van arbeidsdiscipline en kwaliteit. Wat dat
betreft sluit het ambachtelijke leersysteem van de Batavia-werf goed aan bij de
eigentijdse ideeën over leren en werken.
De zoektocht naar informatie
Voor de bouw van het grote oorlogsschip de Zeven Provinciën heeft de Batavia-
werf gekozen voor de zogeheten Hollandse vlakbouwmethode. Dit is een
bouwmethode zonder tekeningen, geheel op het oog, met hoofdmaten, mallen, en
strooklatten. Omdat voor die toenmalige bouwmethode geen tekeningen werden
gemaakt, bestond de mening dat er weinig of niets over bekend was. Vanuit die
veronderstelling voelde ik me vooral tijdens het vooronderzoek naar de bouw van
de Batavia, net een schatgraver. De opengeslagen boeken en geschriften leken op
kieren en spleten waar je ademloos doorheen gluurde en sensationele ontdekkin
gen deed. Maar soms wezen de oude teksten mij ook bot af, vooral in het begin.
Hoe worden de huidgangen aangebracht zonder spanten, zomaar in de lucht? Hoe
bepaal je het verloop van de eerste bodemgangen, de zandstroken? Hoe werkt het
afschrijven van de huiddelen door middel van een rij?
Soo moet ook het agterhalve Deel der Rij, aan het voorste weg wysen. Deze dan na
voorgaande leeringe, ter tweeder Plaatse gesteld zijnde, men tekend alleen op het
voorste Deel, hoeveel de Afwykinge der ry aldaar zy. En werd dit Teeken door een
Schreevje met een Haakje daar aan, tot onderscheid van 'tvoorgaande, uitgedrukt;
dog d' Afwykige op t'agter Einde, werd alleen door een Steekje, op d' eyge wyse,
aangewesen. En even zoo handeld men ook met de tweede, derde, en meer Verzettin
gen der Ry, t'elkens de Teekenen, van d' een en d' ander Verplaatsinge, differentiae
causa, een streepje by voegende.'
En daar zit je dan tegenover de enige tekst in de wereld over het afschrijven van
huidplanken in de zeventiende eeuw. Op die momenten ben ik in gedachten vaak
teruggekeerd in de tijd, om de beschrijvingen open te breken en mij voor te
stellen hoe het in de praktijk toeging en als op die manier een tekst was begrepen
en bruikbaar gemaakt voor het bouwproces, dan volgde weer een nieuwe uitda
ging-
Hoedanig wyders, door vuur, en heet water, Barkhouten en planken, ter buiging
bequaam gemaakt, de schalk opgerigt, 't Balans-hout geplaatst, Driften, Schotbouten,
en Sorhevels geordend moeten werden, zal niet bij beschryviing, maar ondervinding
geleerd worden.
28
