Het hoofd van de Johannieterorde was, na de
teloorgang van het Heilige Land, de
Grootmeester van Rhodos (1309-1522 later
Malta) (afbeelding 1).
Onder hem was de Orde verdeeld in acht
naties, met aan het hoofd daarvan een
meester. De meester in Duitsland was de
Prior-Generaal. Onder deze Prior-Generaal
vielen weer verschillende camerae (kamers),
bestuurd door een baljuw of 'balier'. De
Balier van Utrecht was het hoofd van de
Nederlandse kloosterorde. In 1326 omvatte
zijn district alle godshuizen van Sint-Jan in
het bisdom Utrecht en het graafschap
Holland en Zeeland, verdeeld over zeven
commanderijen. Hieronder viel ook de
commanderij Wemeldinge. Aan het hoofd
van een commanderij stond een
commandeur.
Johannieters in Zeeland
Behalve in Wemeldinge waren de
Johannieters ook elders in Zeeland
gevestigd. Toen in 1312 de Orde van de
Tempeliers werd opgeheven, gingen hun
bezittingen op verschillende plaatsen naar de
Hospitaalridders, onder andere in Zaamslag
en waarschijnlijk ook in Zierikzee.
Misschien is de oudste Johannieter vestiging
in Zeeland die te Slype of Slepeldamme bij
Aardenburg (destijds echter behorend tot
Vlaanderen), welke later is overgebracht
naar Brugge. De belangrijkste stichting in
Zeeland was volgens sommigen niet die van
Wemeldinge, maar die te Sint-Jan ten Heere
op Walcheren (Kerkwerve). Deze dateert
van vóór 1300. In 1317 wordt een
commanderij in Middelburg vermeld.
Nadien werd een benedictinessenklooster te
Werendijke, eveneens op Walcheren,
opgenomen in de commanderij van Sint-Jan
ten Heere. Hiermee kreeg Zeeland een
afdeling van de vrouwelijke tak der
Johannieter Orde. Zo ontstond meteen ook
het enige Zeeuwse 'dubbelklooster'. Het
hospitaal te Emelisse op Noord-Beveland
(verdronken 1530/32) was mogelijk
eveneens een Johannieter gesticht.
V'/n/n; /fork
.S't-fanie Heeren lend
- èJy
VHfoanurtcdc
smVbacVit. v»
ij?
N° V
IlotJc i'opr, - - Mvarie tidoi ck
Vi//'Gf>me Lett
//or,Jc
Bruelis ambacht, jij*
poekBenoorden Jfeijdyke Jy'S
?ra/ienrJonck\
afb. 2 St.-Janshoek, klooster en Sint-Jansheerenland. (Kaart van het Oostambacht Kapelle)
25
